Mijnbouw

Zimbabwe bevat enkele van 's werelds grootste edelmetaal- en diamantreserves alsook onbenutte kolenvoorraden. Omwille van de acute deviezenschaarste is dit echter een zeer riskante aangelegenheid, gezien de overheid dan willekeurig in het beleid van de mijnbedrijven kan ingrijpen.

In augustus 2019 had de minister van Mijnen en Mijnontwikkeling een vierjarenplan opgesteld, om de mijnbouw op te krikken naar een industrie van 12 miljard USD  (de laatste jaren was de export niet meer dan 1,5 miljard USD). Dit is enkel mogelijk als de eigendomsrechten worden gerespecteerd (alsook een stabiel fiscaal beleid voor de mijnbedrijven). Naast de nood aan deviezen, is er ook het probleem van onstabiele elektriciteitsvoorziening, wat eigen onsite elektriciteitsproductie noodzakelijk maakt.

Daarnaast heeft het land een groter aanbod aan goed geschoolde beroepsbevolking in vergelijking met andere Afrikaanse landen. Dit laatste is een van de goede zaken die de vorige president steeds heeft voorgestaan: goed onderwijs, gebaseerd op het Engelse Oxford onderwijssysteem. Hierdoor kan er meer ingezet worden op de mijnbouwsector.  

Goud

Zimbabwe heeft een aantal goudmijnen, maar ook vooral een groot aantal informele goudbedrijfjes die bovengronds werken. Een van de problemen is dat een aantal bedrijven licenties hebben voor goudexploitatie, maar die amper gebruiken. Als dusdanig heeft de overheid een nieuwe regel ingesteld dat de licenties moeten gebruikt worden of dat men die anders zal verliezen.

De kleine goudmijnen en de informele goudsector zijn goed voor een tewerkstelling van meer dan 1 miljoen mensen. De kleine goudminers moeten verplicht hun goud verkopen aan een staatsraffinaderij ('Fidelity Printers and Refiners'), maar meestal wordt het goud uit het land gesmokkeld zodat zij hogere prijzen halen. 'Kaine'-mijnen zijn verantwoordelijk voor de helft van de productie en de kleine mijnen hebben 65% van de actieve mijnen in handen.

Zimbabwe heeft de belastingen voor goudwinningen verlaagd, waardoor kleinschalige producenten meer kansen krijgen en zich zo verder kunnen ontplooien. Anderzijds is er een overeenkomst tussen Medbank (lokale bank) en de Zimbabwe Miners Federatie (ZMF) voor een lening van 60M USD om de informele goudmijnsector te formaliseren en de productiviteit op te drijven.

Zimbabwe heeft ook de oude 'Eureka-mijn' officieel heropend na een investering van een investeerders groep (Delta Gold). Productieverhoging zou moeten 53 Koz opleveren.

Ten slotte is er ook een exportsubsidie (ECI (Export Credit Incentive) die werd verhoogd van 2,5% naar 10%.

Dankzij die maatregelen zou de goudproductie de komende jaren moeten opgedreven worden van 1.05 MoZ naar 1. Moz in 2029, een verhoging van 50%. Naast tabak is dit het tweede belangrijkste exportproduct van Zimbabwe.

Platina

Zimbabwe heeft de kans om een groter marktaandeel te verwerven, omdat de productie bij 's werelds grootste platinaproducenten verminderd wordt. Zimbabwe heeft de tweede grootste reserves ter wereld na Zuid- Afrika. De uitgebreide platinareserves van Zimbabwe en de hogere platinaprijzen zouden de komende jaren moeten leiden tot een toename van de productievolumes. Toch zullen als gevolg van een ontoereikende energievoorziening de operationele problemen toch een belemmering blijven voor de ontwikkeling van de stroomafwaartse sector.

Laatste ontwikkelingen

Anglo American, een Zuid-Afrikaanse mijngroep, is in gesprek met Impala Platinum voor de verkoop van een van de Unki-mijnen in Zimbabwe;
Volgens het ministerie van Mijnbouw, zijn er nog 2 investeerders voor een mijn dicht bij de hoofdstad. 
In juli 2018 was de 'Karo Platinum-mijn' opgestart, een project met niet minder dan 4 open mijnen, dicht bij de stad Cehegtu (100 km van de hoofstad Harare in de Mansholanaland West Provincie). Het eerste project start in 2020, in totaal zou het eerste jaar 1.4 Moz PGM (Platinum Group Metals) geproduceerd worden. De grootte van de mijn en tewerkstelling zijn belangrijk: 15.000 werknemers direct en 75.000 indirect. Karo Mine Holdings is 50% eigendom van de Zimbabwaanse overheid, de andere 50% komt van privé-investeerders.

De nieuwe president is meer business georiënteerd en heeft o.a. de verplichting van 51% lokaal eigenaarschap afgeschaft voor de goud-, chroom-, lithium- en nikkelmijnen.  Hetzelfde wordt nu ingevoerd voor de diamantmijnen en de platinumsector (dit is nog niet gefinaliseerd). 
Hetzelfde geldt voor de mijnen van Impala Platinum Holdings voor de 'Mimosa-mijn', gezamenlijk eigendom van Sinbaya Gold en Impala Holdings: i.p.v. de 51% over te dragen aan de lokale gemeenschap is de deal dat het bedrijf 20% transfereert naar medewerkers en de lokale gemeenschap, en het zelf de rest van het aandeelhouderschap mag houden. Noteer dat de vorige voorzitter van de mijn (Mr. Winston Chitando) nu de nieuwe minister van Mijnen en Mijnontwikkeling is.
Dankzij die maatregelen, zou de platinumproductie moeten stijgen van 0.52 moz naar 0.65 moz in 2029.

Zimbabwe heeft echter niet de raffinagecapaciteit om platinum te verwerken, vooral omwille van een gebrek aan elektriciteit. Om dit op te lossen heeft Zimbabwe een overeenkomst met een Russische maatschappij (Great Dyke Investment) afgesloten en een 4 miljard JV getekend voor de opstart van een platinummijn en een raffinaderij. In totaal zouden er dan 855.000 ounces PGM kunnen verwerkt worden.. 

Diamant

Voor diamantmijnen geldt nog altijd de regel dat deze voor 51% eigendom moeten zijn van een Zimbabwaans bedrijf of persoon. De overheid heeft wel de royalties voor diamantproductie vermindert van 15% naar 10%. De overheid heeft daarnaast een aantal maatregelen genomen om de diamantproductie op te krikken:

• herverdeling van de licenties in de Maranga-regio naar de oude licentiehouders (voordien was dit genationaliseerd onder de 'Zimbabwe Consolidated Diamond Company' (ZCDC)). De oude licentiehouders waren Mdaba Diamonds, Anjin Investment Diamond Mining Company, jinan, Dusena en Marranga Resources;
• 400 miljoen USD investering in ZSDC mijnbedrijf om de productie op te drijven.

In totaal zou de productie door deze maatregelen verhogen van 2.4 Mn karaat naar 8,1 Mn karaat in 2029. Dit zou Zimbabwe de 5e grootste diamantproducent maken na Rusland, Botswana, DR Congo en Australië.

Verder wordt er ook een grotere vraag naar diamanten voorspeld, dankzij de langdurige groei van het gezinsinkomen in China en India. Dit zal zorgen voor een grote inkomstenverwerving in deze sector. Nu Mnangagwa president is, zal het land meer opengesteld worden voor buitenlandse investeringen, dan onder het beleid van Mugabe.  

Kolen

Het land heeft grote reserves in kolen en cokes. De meeste kolen worden gebruikt voor elektriciteitsproductie. In totaal heeft het land meer dan 552 miljoen ton bewezen kolenreserves. Slechts 3,3 miljoen ton wordt gebruikt voor elektriciteitsproductie. Het kan dus zeker voorzien in zijn eigen elektriciteitsproductie indien er voldoende wordt geïnvesteerd in elektriciteitscentrales.

Noteer dat het Verdrag van Parijs, dat voorziet in een internationaal klimaatplan, de ontwikkelingslanden toelaat kolen te gebruiken voor electriciteitsproductie tot 2050.  Nadien moet men overschakelen op duurzame energiebronnen.

Gezien de expansie van de mijnsector zijn er mogelijkheden voor bedrijven die toeleveren aan de mijnsector: transportsystemen, generatoren, raffinaderijen, opslagsystemen, etc.

Energie

De energiesector biedt enorme investeringsmogelijkheden met name in energieproductie en hernieuwbare energie. Zimbabwe kampt namelijk met een zeer groot energietekort. Het land telt momenteel vijf elektriciteitscentrales die bijna 30 jaar oud zijn en 6100 megawatt genereren terwijl er tijdens piekmomenten een vraag is van 6600 megawatt. Er wordt gewerkt aan verschillende projecten, o.a. een Chinese kolencentrale (Synohydro Hwange Coal Fired project) maar dit biedt geen oplossing op korte termijn: unit 7 zou gereed zijn in 2020, Unit 8 pas in 2023.

Met de voltooiing van de Kariba South-dam blijft Zimbabwe sterk afhankelijk van hydropower (opwekking van waterkracht) waardoor het land kwetsbaar wordt voor stroomuitval tijdens droogteperiodes. Het land is echter vooral afhankelijk van deze waterkrachtcentrale voor een stabiele toevoer van elektriciteit. Waar er in 203 nog 5,4 TwH werd geleverd was dit in 2016 gezakt naar 3,4 TwH. Zowel Zambia als Zimbabwe hebben de waterkrachtcentrales verminderd, omdat het waterniveau te laag was gezakt. In 2020 was er echter beterschap, maar toch nog onvoldoende zodat elektriciteit werd ingevoerd.

Buitenlandse investeerders, zoals China, helpen de energiesector mee te ontwikkelen. Zimbabwes energie-infrastructuur is verwaarloosd, wat leidt tot frequente storingen in de elektriciteitstoevoer en er regelmatig geen elektriciteit is ('load shedding" tot 14 uur per dag). Ongeveer tweederde van de bevolking heeft daarom geen toegang tot een betrouwbare stroomvoorziening waardoor de mogelijkheden voor de verkoop van elektriciteit worden beperkt.

Zimbabwe heeft een overvloed aan binnenlandse steenkoolreserves, enorme reserves aan methaangas en voldoende zon. Dat kan de ontwikkeling van de thermische en zonne-energievoorziening ondersteunen.

In maart 2020 heeft de overheid de "NRCP" (Natoional Renewable Energy Policy) gelanceerd, vooral om de administratie te vereenvoudigen en buitenlandse investeerders aan te trekken. Bovendien heeft de overheid ook een akkoord om mee te werken aan het IFC (International Finance Corp) Scaling Solar programma, wat zeer succesvol was in Zambia door het aantrekken van buitenlandse investeerders. Veel particulieren installeren nu ook zonnepanelen, ook omdat er nu geen importheffingen zijn op zonnepanelen en omwille van de systematische 'loadshedding' van de huidige elektriciteitsleverancier.

Zimbabwe heeft een visie om de brandstofbehoeften van de natie te vervangen door biobrandstoffen door de suikerrietteelt uit te breiden en ethanol te produceren en jatropha-zaad te verwerken tot biodiesel. Op dit ogenblik wordt al 20% van ethanol, gebaseerd op suikerriet, gemengd met normale benzine.

Met een aanzienlijk potentieel voor hydro-elektrische energie en een overvloed aan steenkoolafzettingen voor thermische centrales kan Zimbabwe minder afhankelijk worden van olie als energiebron dan de meeste andere vergelijkbare geïndustrialiseerde landen. Een van de projecten om het accute elektriciteitstekort op te vangen is de gezamenlijke 'Batoke Gore'-dam te bouwen op de Zambezirivier, 54 km onder de Victoria Falls. Het project is gewonnen door een JV van GE (USA) en power Construction Corp van China en zou in totaal 4,5 miljard USD kosten, te verdelen onder Zambia en Zimbabwe. De financiering van het project is echter nog niet gefinaliseerd.

Toch importeert Zimbabwe 40% van zijn elektriciteitsbehoeften van omringende landen omdat de centrales niet worden onderhouden. Bovendien is er nog steeds een monopolie van de staatsmaatschappy ZESA (Zimbabwe Electricity Supply Authority) dat instaat voor de productie, transmissie en verdeling van de elektriciteit. ZESA heeft echter een kleine markt, gezien 2/3 van de bevolking geen toegang heeft tot het elektriciteitsnet.

Landbouw

De landbouw is de belangrijkste economische activiteit in Zimbabwe. De landbouwsector geeft werk aan 60% van de Zimbabwaanse beroepsbevolking en draagt jaarlijks 18 procent bij tot het bbp en maakt 40 procent van de exportinkomsten uit. De regering heeft de diversificatie van de landbouwproductie aangemoedigd, met als belangrijkste teelten: tabak, katoen, suiker, maïs, thee, koffie en rundvlees. Over het algemeen dragen het stijgende besteedbaar inkomen, de hoge inflatie en de veranderende consumentengewoonten bij aan de groei van de binnenlandse consumptie van de meeste landbouwproducten.

De landbouwsector, en vooral de suikersector, zal waarschijnlijk het meest genieten van meer particuliere investeringen, aangezien buitenlandse ondernemingen investeren in de sector met een sterk groeipotentieel.

De binnenlandse veeteeltsector verbruikt weinig van de graanproductie van het land. Een stijging van de economische normen zou kunnen leiden tot een grotere vraag naar binnenlands vlees, wat de groei van de maïsproductie zou kunnen stimuleren.

Zowel in graan als maïsproductie is Zimbabwe een netto-importeur. Het land was voor de landhervormingen in 2000 een van de grootste exporteurs van landbouwproducten. FAO schat dat 80% van het land verdeeld is met kleine oppervlaktes van minder dan 2 hectare. Deze kleine boeren hebben echter niet de financiële capaciteit voor meststoffen of automatisatie (tractoren en landbouwmachines).

De overheid heeft twee programma’s opgezet voor het verbeteren van de maïsproductie:

• Command Agriculture program: hier geeft de overheid alle ingrediënten voor een oogst, met de maïs als waarborg: zaden, kunststof, pesticiden en brandstof (voor het planten). Nadien zijn de boeren verplicht de maïs te verkopen aan een organisatie (Grain Marketing Board). Zij krijgen een vaste prijs (USD 390/ton).
• Presidential Input Scheme: hierbij wordt alles gratis verdeeld aan de 820.000 kleine boeren, waarbij ze zaden en kunstmeststof krijgen.

Beide programma’s waren succesvol gezien de opbrengst steeg van 0.7 ton/hectare naar 1.2 ton/hectare.

De suiker(riet) productie wordt gedomineerd door een Zuid-Afrikaans bedrijf (genoteerd op de JSE): Tongaat Hulet (TH), dat verantwoordelijk is voor 80% van de suikerproductie. Deze is echter continu gedaald (2011 was lager dan 1985). Om dit te veranderen, zijn er een aantal projecten opgestart, o.a. het herverdelen van een van de ‘’estates’’ van TH. TH had 3 “sugar estates’’ in Zimbabwe, Triangle Estate, Hippo Valley Estates en Mkwasine Estates. Deze laatste is verdeeld onder lokale boeren dankzij de landhervormingen. Als voorbeeld: Hippo Estates heeft een opbrengstvoet van 160 MT/hectare, kleine boeren slechts 4.00 ton/hectare.

Suiker wordt ook gebruikt om ethanol te maken dat verplicht wordt gemengd met de lokale benzine (20%). Er was vroeger een bedrijf (Green Duels) dat het monopolie kreeg van de overheid. Dit is recent aangepast aangezien Triangle Sugar (onderdeel van TH) nu rechtstreeks werkt met de grootste oliemaatschappij (National Oil Company of Zimbabwe).

Suikerexport naar de EU was vroeger een bron van deviezen. Dit is niet meer het geval sinds 2017 aangezien de prijs van suiker onder een bepaald niveau is (USD 735) en er geen productiequota meer zijn in Europa. Dit ook heeft bijgedragen aan de verminderde productie.

De suikerrietsector is echter niet productief voor de kleine boeren, vooral de slecht onderhouden irrigatiesystemen en de droogte zorgen voor een lage productiviteit bij de kleine boeren. Een andere reden voor de beperkte productie zijn de weersomstandigheden en het beperkte gebruik van kunstmest (dat moet geïmporteerd worden). Hier zijn dus mogelijkheden voor exportbedrijven: zaden, kunststof, agrarisch materiaal, irrigatiesystemen ... op voorwaarde dat er samengewerkt wordt met een betrouwbare partner die deviezen heeft.

Telecommunicatie

De vooruitzichten op de Zimbabwaanse mobiele markt zijn positief maar de inmenging van de overheid werpt een schaduw over de groeivooruitzichten. Onder een nieuw hervormingsgezind leiderschap zal de privatisering van deze sector zorgen voor de nodige concurrentie op de markt terwijl de inmenging van de overheid en favoritisme tegenover publieke operatoren afneemt.

Zimbabwes telecommarkt wordt gedomineerd door Econet Wireless en gereguleerde interferentie. Er is ook beperkte competitie in de wireline sector. Deze sector wordt gedomineerd door TelOne.

Privatisering is noodzakelijk om voldoende concurrentie te garanderen. De hervormingsgezinde president Emmerson Mnangagwa heeft aangekondigd dat de mobiele operatoren NetOne en Telecel en de vaste lijn-operator TelOne gedeeltelijk worden geprivatiseerd. De overheid hoopt dat een hervorming van overheidsbedrijven de prestaties zal verbeteren. Toch wil Mnangagwa de telecommunicatie-industrie niet volledig verlaten vanwege de strategische waarde.

Toerisme

Zimbabwe zet in op de toeristische sector. Er is potentieel voor groei, maar er moet een stabiel investeringsklimaat zijn. Terwijl het werkklimaat verbetert, stellen we vast dat er schandalen zijn (o.a. met contracten van de nationale luchtvaartmaatschappij AirZimbabwe en contracten m.b.t. een groot snelwegproject).

De investeringen in de toeristische sector van Zimbabwe zijn dus nog steeds beperkt. Dit betekent dat het land achterop is geraakt op Zuid-Afrika. De toeristische sector wordt ook vooral afgeremd door de wetgeving m.b.t. eigendommen. Anderzijds is het land ook zijn kredietwaardigheid kwijt zodat er weinig mogelijkheden zijn om krediet te krijgen voor toeristische projecten.

De sector heeft enorme groeimogelijkheden rond de Victoria watervallen, Hwange National Park, Groot-Zimbabwe en de Eastern Highlands. Kansen in de toerismesector kunnen bestaan uit partnerschappen, joint ventures in de horeca, greenfieldprojecten, safari's en tours en ecotoerisme. De overheid heeft Tourism Development Zones ontwikkeld, waar investeerders van voordelen genieten zoals tax holidays, duty rebates, concessionary levy fees en lease vergoedingen.

Verbeteringen van de zakelijke omgeving zouden investeringen aantrekken, wat een boost zou geven aan de toeristische sector en zo ook aan de Zimbabwaanse economie. Dit zal echter een proces zijn van enkele jaren. De hotelsector wordt gekenmerkt door een tekort aan nieuwe investeringen. Er is potentieel voor de ontwikkeling van topklasse safarireizen. Zimbabwe verliest toeristen aan Zuid-Afrika, die meer vliegtuigverbindingen en een uitgebreidere hotelsector heeft, en aan buurlanden Botswana en Namibië, die meer stabiliteit en veiligheid kennen. 

Mogelijkheden in toerisme zijn dus enkel mogelijk met een privépartner die buitenlandse deviezen heeft.