De Noordelijke Dimensie (ND) werd in het leven geroepen in 1999 door de EU, Rusland, Noorwegen en IJsland. Het initiatief beoogt de samenwerking, stabiliteit, welzijn en de economische ontwikkeling in Noord-Europa.

Tijdens de Top van Helsinki in november 2006 werden de objectieven herbevestigd en kracht bijgezet d.m.v. een politieke verklaring en een gemeenschappelijk werkkader.

De ND omvat 4 partenariaten voor: Leefmilieu, Logistiek & Transport, Openbare Gezondheid & Welzijn, en Cultuur.  

In 2009 kwam er een 'ND Business Council'. Deze wordt voorgezeten door Alekei Mordashov van Severstal en Tapio Kuula van Fortum Cooperation. Bedoeling is om Russische en Europese bedrijven bij de ND te betrekken (maar de werkgroepen staan open voor bedrijven van alle landen), ‘opdat ze deze een toegevoegde waarde zouden bieden en zelf competitieve voordelen verwerven’. Als dusdanig is de NDBC een platform voor interactie en netwerking tussen de bedrijven, ook om de standpunten van het bedrijfsleven aan boord te nemen bij de uitbouw van het ND-beleid en een platform voor dialoog tussen de zakenwereld en de regeringsstructuren.

Andere samenwerkingsverbanden in de regio zijn de Raad van de Baltische Zeestaten, de Arctische Raad (met een Arctic Economic Council, opgericht in 2014) en Europese programma’s zoals het programma voor de Baltische Zee en het Interregprogramma voor het Baltikum.

Elk jaar organiseert de NDBC, samen met de Association of European Business (AEB), een Northern Dimension Forum in Sint-Petersburg.

Northern Dimension Forum - jaargang 2016

Tussen de in totaal 250 deelnemers waren er minder Russische politieke zwaargewichten dan vorig jaar (de Gouverneur van Sint-Petersburg was verhinderd, evenals de ‘Bijzondere Vertegenwoordiger van de Russische President’, die vervangen werd door zijn adjunct).

Het concrete thema van deze 7de editie, 'Arctic as a field of cooperative development: new challenges and opportunities', droeg bij tot een zakelijk verloop, in een goede ‘upbeat’-atmosfeer en zonder politiek gebekvecht. Enkele Russische sprekers (zoals Mordashov) betreurden wel in algemene termen de ‘huidige ongunstige politieke toestand (sancties), die nefast is voor de dialoog en voor de ontwikkeling van de rijkdom van de Arctic, hopelijk verloopt de dialoog binnenkort weer vlot’ .

De EU-vertegenwoordiger wees erop dat ‘Business as usual’ niet evident is in de huidige toestand (OEKR-kwestie); toch komt het erop aan om de dialoog te behouden en juist in die context is het Forum van belang. In dat verband somde hij de 5 principes op die de EU-Minbuza’s onlangs vastlegden inzake de relatie met RUS, en met name de ontwikkeling van ‘people to people’- contacten, alsook met de ‘civil society’ in de brede zin. Daartoe behoren ook de zakenkringen en het ND Forum is een illustratie van die dialoog, ‘a kind of glue’. Hij vermeldde ook de financiële steun van de EU aan de ND: 90 miljoen euro over de laatste jaren, het leeuwenaandeel daarvan ging naar het ‘leefmilieu-partnership’. Hij kondigde ook aan dat de nieuwe geïntigreerde EU-‘Arctic Strategy’ bijna rond is. Deze zou een ‘civilian focus’ krijgen en aandacht besteden aan duurzame ontwikkeling, de indigene bevolkingen, jobcreatie, leefmilieu etc.

Voorzitter Pegorier van de RvB van de AEB pleitte van zijn kant onomwonden voor de afschaffing van de sancties tegen Rusland (en van de tegensancties) wegens hinderlijk voor Europese bedrijven, bvb. het verbod op booruitrusting. Hij gaf als voorbeeld ook het Yamal-project: terwijl de Russische en Chinese partners al rond zijn met de veiligstelling van hun financiering, is dit Total nog niet gelukt….

In bijna alle tussenkomsten (met name zoals deze van Mordashov en Kuula) werd gewezen op het unieke leefmilieu-gevoelige karakter van de Arctic, de specifieke problemen aldaar (de negatieve gevolgen van ‘climate change’ zijn er nog veel sterker voelbaar dan elders) en derhalve de noodzaak om met behoedzaamheid te werk te gaan bij de ontwikkeling van het enorme grondstoffenpotentieel. De klimaatwending verloopt er veel sterker met twee keer zo vlugge opwarming (dit biedt wel het voordeel van langere ijsvrijheid, maar de scheepsvaart blijft er nog altijd moeilijk voorspelbaar). Alleen de adjunct-vertegenwoordiger van de President hamerde op economische ontwikkeling als topprioriteit (maar vermeldde toch eveneens het belang van leefmilieufactoren, de bescherming van ingezeten volksgroepen en het ‘sociaal potentieel (hoger onderwijs). Tegen 2023 zullen volgens hem op meer dan 100 bijkomende locaties grondstoffen aangeboord worden; het is Russisch voornemen om de Arctic tegen 2030 een bijzondere plaats te bieden als ‘micro-regio’ (toch wel een paradoxale omschrijving voor zo een grote massa).

Kuula wees op het gebrek aan adekwate infrastructuur om de Arctic te ontwikkelen, of het nu gaat om schepen, satellieten, ijsbrekers en havenfaciliteiten. Wat de 4 Partnerschappen van de ND betreft, meldde hij goede vooruitgang op het vlak van leefmilieu. Momenteel is 98,5% van het water van St. Petersburg gezuiverd en ook in Kaliningrad begint dit eindelijk te verbeteren, hopelijk is daar de waterbehandelingsinstallatie volledig operationeel tegen de zomer. Gezondheid en sociaal welzijn blijven prioritair. Ook het belang van Transport en Logistiek kan niet overschat worden: deze regio ligt ver verwijderd van de voornaamste markten en dus is er een gemeenschappelijk belang om dit te ontwikkelen, ten einde de competiviteit te verhogen. Wat de cultuur betreft, dient ook het bedrijfsleven aangesproken te worden, want de ‘regeringen hebben daar geen geld voor’.

Wat de financiering betreft, werd er op gewezen dat dit enorme gebied maar met een kleine bevolking en dus ‘weinig belastingbetalers’ telt. Vandaar het belang van ‘public private partnership’ om de nodige fondsen te verzamelen voor de ontwikkeling van infrastructuur,

K. Komarov, First Deputy CEO van Rosatom meldde dat 37% van de energiebehoeften van de noordwestelijke regio van Rusland gedekt worden door het nucleaire. De huidige politieke internationale toestand zou geen impact mogen hebben op de samenwerking op nucleair gebied, de veiligheid staat daarbij voorop. De Arctic is nog ondergevaloriseerd doordat de energiebevoorrading onvoldoende is, wellicht kunnen kleinere generatoren een deel van de oplossing bieden.

De deelnemers kwamen zoals gebruikelijk voor een groot deel uit buur Finland. O.a. de voormalige Premiers Lipponen en Aho namen het woord.

Paavo Lipponen wees op de noodzaak om ook in tijden van confrontatie de dialoog te vrijwaren. Ontwikkeling van de enorme bronnen in de Arctic moet op duurzame wijze verlopen. De volgende tien jaar zullen enorme investeringen nodig zijn (hij goochelde met een bedrag van 100 miljard USD) in het hoge noorden van Noorwegen, Noord-Finland en West-Rusland. Alternatieve financieringsbronnen zullen moeten aangesproken worden, waarom niet de Eurasian Development Bank. Er is nood aan een strategische benadering. De noordoostelijke zeeroute moet tegen 2040 geleidelijk bevaarbaar gemaakt worden. Finland kijkt uit naar zijn voorzitterschap van de Arctic Council in 2017/18 (samenvallend met de 100 jaar onafhankelijkheid) en zal hierbij ongetwijfeld de economische samenwerking ‘hoger op de agenda’ plaatsen (een punt dat ook de volgende spreker maakte).

Esko Aho begon met de aanduiding van een dubbele paradox. De klimaatwijziging stelt ons inderdaad voor een uitdaging zonder voorgaande, maar ‘elk probleem levert belangrijke businessmogelijkheden’; er ontstaan ook opportuniteiten op het vlak van scheepvaart met betere toegang tot de enorme voorraden grondstoffen in de Arctic (naar schatting 13% van alle oliereserves en 30% van de gasvoorraden, om nog van de bio te zwijgen). Daarnaast is er een politieke paradox: er waren nog nooit zoveel politieke problemen sinds het einde van de koude oorlog en dat heeft zo zijn impact op de samenwerking tussen Europa/VS en Rusland. Maar ‘gelukkig is de Arctic zelf zo koud dat ze hiervan geïsoleerd is’ en 'laat ons de Arctic verder geïsoleerd houden van de politieke agenda'. Wegens de enorme uitgestrektheid van de Arctic dienen de zakenwereld, regeringen maar ook de wetenschap samen te werken om vooreerst een ‘soliede kennisbasis’ tot stand te brengen, van waaruit dan de problemen stap per stap aangepakt worden.

De balans tussen economische ontwikkeling en leefmilieu dient o.a. leidraad te zijn bij mijn-activiteiten (‘green mining’), en de ‘pulp and paper’-industrie van Finland kan daarbij als voorbeeld dienen, zegt Aho. Hij verwijst ook naar het boek ‘Outliers’ van Malcolm Gladwell en meent dat diens principes voor de succesvolle oplossingen door individuen, steden en bedrijven ook vanuit het perspectief van de Arctic inspirerend kunnen werken. Het gaat om:

1. revolutionaire technologie
2. de juiste vaardigheden en talent ('en ik ben niet zeker dat die aanwezig is', aldus Aho)
3. de bekwaamheid om risico’s te nemen (en in de Arctic zijn die hoger dan in normale industriële bedrijvigheid, vooral voor investeringen op lange termijn)
4. de gepaste soort ecosystemen
5. de juiste timing. De ontwikkeling van de Arctic is en elk geval niet alleen een aangelegenheid voor ‘big business’, ook de kleine bedrijven zijn hierbij nodig.