U bent hier

Dossier "Heropbouw Oekraïne"

Back to top

De economische toestand vandaag

De Russische oorlog tegen Oekraïne heeft een bijzonder grote humanitaire, sociale en economische impact op het land.

De economie kromp in 2022 met 30% en nagenoeg alle Oekraïense bedrijven kregen te maken met immense uitdagingen: vernietiging van de productiemiddelen, problemen met de water- en elektriciteitstoevoer, verstoring van toeleveringsketens, afnemende vraag naar producten en diensten, een gebrek aan werkingskapitaal en voortdurende onzekerheid.

Wanneer mogelijk trokken bedrijven uit het oosten en zuidoosten weg naar het centrum of het westen van het land en zetten daar hun activiteiten zo goed als dat kon verder. De werkloosheid liep echter sterk op en trof eind 2022 bijna een kwart van de beroepsbevolking. Oekraïne heeft ook te maken met massale emigratie naar het buitenland en met miljoenen intern verplaatste personen.

Uit de maandelijkse survey ‘Ukrainian business in wartime’ blijkt dat de bedrijven in Oekraïne toch positief naar de toekomst kijken. In juni 2023 gaf 53% van de bedrijven aan dat ze op bijna volle capaciteit draaien. 80% van de exporterende bedrijven melde dat zij ook in het voorbije jaar geëxporteerd hadden.

Het economische beleid van de overheid is er sinds het uitbreken van de oorlog op gericht de stabiliteit te bewaren en de uitvoering van de kerntaken van de overheid te waarborgen. Oekraïne mag rekenen op aanzienlijke budgettaire ondersteuning door donorlanden en internationale organisaties die het mogelijk maken ambtenaren, onderwijzend personeel, medici, gepensioneerden,… te blijven betalen.

De economische vooruitzichten blijven hoogst onzeker: de voorspellingen voor 2023 variëren tussen een minieme groei en een verdere - weliswaar veel kleinere - afname van het bruto binnenlands product.

Back to top

De noden van de Oekraïense economie: herstel en heropbouw

De oorlog heeft massieve schade aangericht aan de energie- en transportinfrastructuur, bedrijven en woningen. Volgens de Wereldbank zouden de noden voor reconstructie al oplopen tot 411 miljard USD, en daar is de vernietiging van de Kachovka dam nog niet bij meegerekend.

Herstel

Herstel duidt op werkzaamheden nog voor het beëindigen van de oorlog. Oekraïne wil bijvoorbeeld nu ook al volop werk maken van het herstellen van kritieke infrastructuur (energie en transport), woningen, scholen en ziekenhuizen.

Heropbouw

De heropbouwfase situeert zich na het beëindigen van de oorlog. De autoriteiten willen het land heropbouwen en grondig moderniseren om de fundamenten te leggen voor een vrij en welvarend Oekraïne dat stevig verankerd en geïntegreerd is in Europa. De, soms al heel gedetailleerde, herstelplannen worden opgesteld vanuit het principe "Build Back Better". Dit vereist grootschalige inspanningen en dito internationale hulp en betrokkenheid.

Oekraïne moet hervormen, niet alleen heropbouwen. De basisprincipes zijn daarbij privatisering, deregulering, digitalisering en de strijd tegen corruptie. De nieuwe anti-corruptie-architectuur bestaat uit het “National Anti-Corruption Bureau”, een gespecialiseerde openbare aanklager, een gespecialiseerde rechtbank en een agentschap voor de preventie tegen corruptie.

Transparantie en aansprakelijkheid moeten als rode draad doorheen de projecten lopen. Daarvoor werd een speciale digitale tool opgericht, het “Digital Restoration Ecosystem for Acccountable Management” (DREAM).

De vijf prioriteiten voor de snelle heropbouw zijn energie, humanitaire ontmijning, huisvesting, kritieke en sociale infrastructuur en ondersteuning aan de economie.

  • Energie-infrastructuur: herstellen van transmissie- en distributielijnen, de bescherming van het stroomnetwerk verbeteren.
  • Humanitaire ontmijning: de snelheid en de efficiëntie van de lopende operaties verbeteren;
  • Huisvesting: directe financiële steun aan getroffen bevolking door middel van het verstrekken van vouchers om zelf kleinere herstellingen te doen en daarnaast het grondig renoveren van appartementsgebouwen en huizen;
  • Kritieke en sociale infrastructuur: bouw en renovatie van scholen en crèches, ziekenhuizen en andere medische infrastructuur, herstel van de administratieve centra en het optimaliseren van het netwerk van schuilkelders;
  • Transport: reconstructie van wegen, bruggen, havens, spoorwegen en douane-checkpoints.

Wat de energiesector betreft, valt het op dat Oekraïne helemaal inzet op de productie van groene energie. Het hoopt op termijn zelfs een netto-exporteur van groene energie te worden. De Oekraïense overheid wenst in haar nieuwe energiestrategie voor 2050 niet alleen de wind (+139 GW), waterkracht (+2GW) -en zonneproductie (+94 GW) aanzienlijk op te drijven, maar ook de ambitie heeft om binnen haar grenzen hernieuwbare energie te produceren in zulke hoeveelheden dat de overschotten voor export in aanmerking komen. Inzake waterstof wenst het binnen REPOWEREU tevens te investeren in elektrolysers, niet alleen voor binnenlands gebruik, maar ook voor de export van groene waterstof naar de Europese Unie.

Back to top

Rol van de internationale organisaties

Hoewel niemand kan voorspellen hoe de oorlog in Oekraïne verder gaat evolueren, is het duidelijk dat de internationale gemeenschap er een grote rol in zal spelen. De Wereldbank vergelijkt de noden van het land en de wijze waarop er dient gereageerd te worden met de programma’s die aan de oorsprong lagen van zijn oprichting: de wederopbouw van Europa na WO II met het Marshallplan.

Terwijl de nadruk momenteel nog sterk ligt op de militaire en de humanitaire hulp, zal dit op een dag evolueren naar lange termijnprojecten voor de wederopbouw of voor de modernisering van de instellingen en de infrastructuur. Het spreekt vanzelf dat dat niet kan zonder de inzet van de private sector, die voor de nodige investeringen dient te zorgen en werken zal uitvoeren, machines en materiaal zal leveren en diensten zal verlenen (advies, engineering, training, transport, ontmijning,…).

De projecten die nu al door de internationale organisaties worden gefinancierd, focussen op de directe noden (transport, energie en gezondheid) en op capaciteitsopbouw bij de Oekraïense centrale en regionale overheden. In een volgende fase komt de reparatie van gebouwen en het herstel van de landbouwsector. Na het opblazen van de Nova Kachovka dam in juni 2023, wordt verwacht dat de landbouw extra financiële steun nodig zal hebben, aangezien het ermee verbonden waterreservoir onder meer diende als irrigatiebron.
 

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF)

Het IMF geeft budgetsteun aan de Oekraïense overheid. Deze kan daarmee haar overheidstekorten aanvullen, de munt min of meer stabiel houden en aan haar dagelijkse noden (militaire, humanitaire, noodzakelijke infrastructuur,…) voldoen zonder een macro-economische chaos te veroorzaken. Budgetsteun levert geen rechtstreeks kansen op voor Vlaamse leveranciers. Anders dan bij investeringsprojecten is er geen duidelijk draaiboek voor het voorbereiden en uitvoeren van een project, dat mogelijkheden biedt aan consultants, ingenieurs, dienstenleveranciers, leveranciers, aannemers,… De fondsen kunnen onrechtstreeks wel gebruikt worden voor lokale aankopen, die de regels van de internationale instellingen niet hoeven te volgen.

Wie geïnteresseerd is in het bredere plaatje vindt op de website van het IMF over Oekraïne een overzicht van de macro-economische toestand en een beschrijving van de financiële steun aan het land die ervoor zorgt dat de economie niet helemaal in elkaar stort.
 

De Wereldbank

De Wereldbankgroep (WBG) bestaat uit een aantal instellingen die vrij autonoom van elkaar werken. De “International Bank for Reconstruction and Development”/”International Development Agency” (IBRD/IDA) verstrekt leningen aan overheden, hetzij om hun budget aan te sterken, hetzij om er investeringsprojecten mee te financieren. Het zijn deze laatste die concrete opportuniteiten opleveren voor experten en bedrijven aangezien er voor de uitvoering van de projecten internationale aanbestedingen worden uitgeschreven. De “International Finance Corporation” (IFC) verstrekt leningen aan private financiële instellingen en bedrijven aan marktvoorwaarden, en het “Multilateral International Guarantee Agency” (MIGA) verzekert deze projecten (voor IFC en MIGA, zie verder).

In 2022 mobiliseerde de Wereldbank meer dan USD 23 miljard in financiering, giften en verzekeringen voor de wederopbouw van Oekraïne. Naast bilaterale giften gaat het om USD 3,4 miljard uit eigen budget – in 2023 zou dat stijgen naar USD 6,5 miljard. In april 2023 had de Wereldbank al meer dan USD 20 miljard uitgegeven aan eigen projecten en via de trust funds die het beheert. Dat betekent dat zowat de helft van alle internationale hulp aan Oekraïne werd uitgegeven via de Wereldbank.

Samen met de Europese Unie stelt de Wereldbank één- à tweemaal per jaar een schaderapport op, de Rapid Damage and Needs Assessment, die voor het eerst werd geüpdatet in maart 2023. In die stand van zaken, die nog geen rekening houdt met het vernietigen van de Kachovka dam en met het verdere verloop van de oorlog, wordt uitgegaan van een bedrag van USD 411 miljard, met inbreng van de internationale gemeenschap, lokale overheden en de private sector. Naar schatting zou het aandeel van de transportsector hierin 22% zijn, gebouwen en woningen 17%, energie 11%, zachte sectoren als onderwijs en gezondheid 10%, opruimen van explosieven 9% en landbouw 7%.

De Wereldbank werkt nauw samen met de Europese Commissie, de Europese Investeringsbank, de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling, het Internationaal Monetair Fonds en de Europese Centrale Bank, en met de individuele overheden van België, Denemarken, Duitsland, Finland, Italië, IJsland, Japan, Letland, Litouwen, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Zweden en Zwitserland.

De focus ligt in eerste instantie op de elementaire dienstverlening aan de burger, evenals de meest dringende investeringen in infrastructuur: energie, wegen, bruggen, scholen en hospitalen. Ook voor de heropbouw van gebouwen en woningen, voor de landbouw en voor het onschadelijk maken van mijnen worden al fondsen vrijgemaakt. Ook voor de staatsbedrijven en de private sector zal geld moeten worden vrijgemaakt.

Enkele van de sedert het begin van de oorlog opgestarte projecten:

Public Expenditures for Administrative Capacity Enhancement (PEACE): ondersteuning van de Oekraïense overheid opdat die de essentiële noden van de bevolking kan verzekeren, zoals gezondheid, onderwijs en sociale bescherming. Een deel van het geld gaat naar de uitbetaling van lonen en pensioenen.

Investeringsprojecten voor de snelle wederopbouw in de energie-, de transport- en de gezondheidssector. De Wereldbank heeft een methode opgezet om snel donorgeld in te zamelen voor de uitvoering van deze projecten, alsook om het snel weer uit te geven om onmiddellijke noden te lenigen, zonder daarbij aan transparantie en duurzaamheid in te boeten. Enkele voorbeelden van reeds goedgekeurde investeringsprojecten:

Ukraine Relief, Recovery, Reconstruction and Reform Trust Fund (URTF)

Het Multi-Donor Resources for Institutions and Infrastructure (MRII) facility for Ukraine instrument mobiliseert financiering en garanties voor een gecoördineerde aanpak tussen de instellingen van de Wereldbankgroep (IBRD/IDA, IFC en MIGA) met als voornaamste doel de publieke en private sector draaiende te houden, en als doel op langere termijn het herstel en de heropbouw te faciliteren volgens de noden van het “Rapid Damage & Needs Assessment”. Daartoe werd een Ukraine Relief, Recovery, Reconstruction and Reform Trust Fund (URTF) opgericht, een multi-donor trust fund, waaruit de Oekraïense overheid snel en efficiënt aan financiering kan komen voor de uitvoering van o.m. de hierboven genoemde investeringsprojecten.
 

De Europese Unie

Een groot deel van het budget van de Europese Unie voor Oekraïne gaat naar macro-financiële- en budgetsteun. Deze middelen worden breed ingezet, bijvoorbeeld voor het betalen van lonen en pensioenen, het verzekeren van essentiële diensten zoals scholen, hospitalen en huisvesting, macro-economische stabiliteit en het herstellen van vitale infrastructuur. Er gaat ook een aanzienlijke som naar nood- en humanitaire hulp, die wordt geïmplementeerd door partnerorganisaties in Oekraïne.

Voor de periode 2022-2023, plant de Europese Commissie de oprichting van een facility om langetermijnfinanciering te voorzien voor Oekraïne. De facility zal gepaard gaan met een omvattend hervormings- en wederopbouwplan. Dit voorstel doorloopt momenteel de besluitvormingsprocedure, de start van de implementatie is voorlopig gepland voor begin 2024. De facility zal bestaan uit drie pijlers: steun aan de overheid, een investeringskader om publieke en private investeringen aan te trekken en technische hulp en andere steun. Het investeringskader, de tweede pijler, dient om garanties te verlenen aan banken, de private sector en investeerders: een zogenaamd de-riskingmechanisme.  €50 miljard is voorzien voor de periode 2024 – 2027 voor leningen en giften via deze facility.

De Europese Unie heeft ook een aantal thematische projecten opgezet. Voor het herstellen van scholen heeft de Unie € 100 miljoen vrijgemaakt (deels budgetsteun) en € 14 miljoen voor de aankoop van schoolbussen. Het Solidarity Lanes project heeft als doel de essentiële corridors voor de export en import van goederen te faciliteren. Dit is een multi-donor project waar ook lidstaten van de Europese Unie en internationale organisaties aan bijdragen.

Voorts is er beslist de Connecting Europe Facility[1] ook op te stellen voor Oekraïense projectpromotoren die zo financiering kunnen aanvragen voor projecten van gemeenschappelijk belang in vervoer, energie en digitalisering. Het doel van de Facility is het verder digitaliseren en promoten van groene en duurzame trans-Europese vervoers- en energienetwerken ter ondersteuning van de Europese Green Deal en het digitale decennium.

Voor vervoer is de eerstvolgende oproep voor september gepland, waarbij de klemtoon ligt op connectiviteit met derde landen. Ook voor energieprojecten die banden hebben met EU-lidstaten kunnen al stappen worden ondernomen. Het digitaal luik focust op het verder ontwikkelen van de backbonenetwerken tussen de EU en derde landen.

Informatie over de Facility vind je hier en je kan ook een databank met calls for proposals raadplegen (select ‘CEF’ under ‘programme’).
 

Europese Investeringsbank

Naast de bovenstaande hulpmodaliteiten, ondersteunt ook de Europese Investeringsbank het herstel en de wederopbouw van Oekraïne. De Europese Investeringsbank is de bank van de Europese Unie die het beleid van de Unie ondersteunt door het verstrekken van gunstige leningen, garanties en expertise.

De Europese Investeringsbank heeft in maart 2023 het EU for Ukraine initiatief goedgekeurd om het herstel en de wederopbouw van Ukraine mee te financieren via leningen aan de publieke en private sector. De Commissie en de bank hebben binnen dit initiatief beslist om 100 miljoen euro aan leningen vrij te maken voor snel herstel van bijvoorbeeld gemeentelijke- of energie-infrastructuur. Er wordt ook 100 miljoen euro vrijgemaakt aan technische hulp voor het advies en expertise in heropbouw om zo het opzetten van investeringsprojecten te ondersteunen.

Het initiatief biedt antwoord op de nood aan investeringen op korte en middellange termijn, vooral in infrastructuur. Denk hierbij aan het herstellen van beschadigde energie- en transportnetwerken, gezondheids- en sociale diensten, verwarming, cybersecurity, maar ook toegang tot financiering voor ondernemers (zie ook verder onder “Investeren in Oekraïne”).

In juli 2023 zegde een groep lidstaten van de Europese Unie toe om meer dan 400 miljoen euro bij te dragen aan het fonds van de Europese Investeringsbank (EIB). De EIB en de ministers van Financiën van 16 EU-lidstaten tekenden een intentieverklaring om bij te dragen aan dat fonds. Frankrijk en Italië beloofden elk al 100 miljoen euro. Het is niet duidelijk of het om schenkingen, leningen of waarborgen gaat.  België is ook één van de 16 bijdragende landen en geeft 6 miljoen euro aan cash.

Het fonds is bedoeld als overbrugging, stelt de EIB, tot het langetermijnprogramma wordt afgeklopt.
 

European Bank for Reconstruction and Development (EBRD)

De European Bank for Reconstruction and Development heeft zich ertoe verbonden 3 miljard euro aan financiering voor de periode 2022-2023 te voorzien voor het ondersteunen van de Oekraïense bedrijven en economie. Steun gaat voornamelijk naar handelsfinanciering, energiezekerheid, vitale infrastructuur en liquiditeit voor lokale overheden, voedselveiligheid en de weerbaarheid van de private sector. Vooral in de infrastructuurwerken kunnen opportuniteiten liggen voor Vlaamse bedrijven om mee te werken aan de heropbouw van Oekraïne, en dit zowel op het nationale als op het regionale of gemeentelijke niveau.

Zo verwacht de bank een noodlening van 100 miljoen euro te geven aan de Oekraïense spoorwegen,  die investeringen zullen financieren in de cross-border capaciteit en verbeterede connecties met Europa. De VS en EU ondersteunen een publiek transport project in de stad Chmelnytskyi (VS: 5,3 miljoen euro garantie en 1,7 miljoen euro investeringsgiften, EU: 2,75 miljoen euro giften) Een andere openbaar vervoerproject in de stad Mykolayiv wordt gefinancierd door een investeringsgift van Denemarken (3.9 miljoen euro).  De Bank heeft zich ook verbonden tot en investering van 300 miljoen euro in het door de EU gesteunde “Solidarity Lanes” project dat de handelsroutes tussen Oekraïne en de rest van de wereld dient open te houden.

Ook hier geldt dat de wederopbouw meer opportuniteiten voor de Vlaamse bedrijven zal inhouden. Daar worden momenteel de eerste bouwstenen voor gelegd. Zo organiseert de bank momenteel overleg met investeerders, de industrie, beleidsmakers en experten over de aanpak voor het herstel van de energiesector waarbij hernieuwbare energie en integratie in de Europese Unie centraal staan.

Meer info over de bank en hun werk in Oekraïne vind je hier en je kan ook de databank van aanbestedingen raadplegen (aanbestedingen die door de EBRD zelf worden uitgeschreven).
 

De Verenigde Naties

Het United Nations Office for Project Services (UNOPS) is een agentschap van de Verenigde Naties dat haar partnerorganisaties, waaronder ook de Wereldbank, op operationeel niveau ondersteunt bij het uitvoeren van projecten. Bij die ondersteuning hoort ook het aankoopgedeelte: het aankopen van materieel, goederen en diensten die nodig zijn voor het uitvoeren van een project. Omdat de centrale overheid van Oekraïne overbelast is, vervult het die functie ook voor de projecten die daar worden uitgevoerd, opnieuw met inbegrip van de door de Wereldbank gefinancierde projecten.

Op 9 juni 2023 maakte de organisatie bekend dat ze samen met de Deense overheid een rol zal spelen bij de onmiddellijke hulpverlening na de overstromingen die het gevolg zijn van het vernietigen van het waterreservoir bij Nova Kachovka.

Maar ook organisaties als het United Nations Development Program, Unicef en het World Health Organisation schrijven aanbestedingen uit voor Oekraïne. Men kan alle aanbestedingen van de Verenigde Naties raadplegen op Procurement Opportunities (ungm.org) (klik op “advanced criteria”/beneficiary country = Ukraine).

Back to top

Rol van de Oekraïense overheid

Openbare aanbestedingen organiseren in oorlogstijd is niet eenvoudig. De flessenhals zit momenteel bij de centrale overheid. Enerzijds wordt daarom sterk gedecentraliseerd, en staan de provincies en stedelijke overheden in voor hun eigen aankopen. Anderzijds nemen de internationale instellingen voorlopig een groot deel van de aankopen voor de door hen gefinancierde projecten op zich, of besteden ze deze uit aan gespecialiseerde agentschappen van de Verenigde Naties (IAPSO). Op termijn zal de overheid dit weer zelf in handen nemen – het organiseren van transparante en efficiënte openbare aankopen is immers een van de capaciteiten die versterkt dient te worden.

Openbare aanbestedingen

Het kan niet ontkend worden dat corruptie in Oekraïne wijdverspreid is. Nog tijdens de huidige oorlog met Rusland werden al meerdere beleidsverantwoordelijken om deze redenen ontslagen. Belastingen worden ontweken, in de industrie ontstonden monopolies die een gezonde competitie afremden en de dienstverlening vanwege de overheid leed eronder. Zo ook het systeem van publieke aankopen.

Nochtans werd in de periode vóór de Russische inval goede vooruitgang geboekt op dat vlak. In 2015, één jaar na de annexatie van de Krim, werd een “Law on public procurement” gepubliceerd die werd gebaseerd op internationaal aanvaarde praktijken en op de regelgeving van de Europese Unie. Aanbestedingen boven een bepaalde waarde werden gepubliceerd op het elektronische Prozorro-systeem, wat het aanbestedingsproces transparanter maakte, ook voor bedrijven buiten Oekraïne. Ook in het kader van het toetredingsproces tot de Europese Unie wordt werk gemaakt van anti-corruptiemaatregelen. Daarbij zal Oekraïne ook wat aanbestedingswetgeving betreft, eigen wetgeving afstemmen op het Europese acquis.

Bij het begin van de oorlog en het uitroepen van de krijgswet, werd de toepassing van het Prozorro aanbestedingssysteem voor onbepaalde tijd onderbroken, zodat aankopen opnieuw gedecentraliseerd en minder transparant werden.

Prozorro: het centrale e-Procurement platform

Intussen wordt een groot deel van de aanbestedingen opnieuw gepubliceerd op Prozorro. Voor een deel van de publieke aankopen is dat niet het geval om veiligheidsredenen. Nochtans blijft de doelstelling van het instrument dezelfde: harmoniseren met de internationale standaarden en de Europese wetgeving en procedures. Voor zover de nationale veiligheid niet in het gedrang komt, blijft het principe van transparantie en toegang voor internationale bedrijven overeind. Voorlopig is enige kennis van het Oekraïens een voordeel. Indien men wil leveren aan de Oekraïense overheid is het sowieso aangewezen een lokale partner in te schakelen.

De website wordt momenteel in een nieuw kleedje gestoken opdat hij toegankelijker wordt voor buitenlandse leveranciers. Er loopt een Wereldbank project dat als doel heeft het systeem te verbeteren: er zal meer informatie in het Engels beschikbaar zijn, de technologie wordt afgestemd op die van de internationale instellingen en corrupte of inefficiënte openbare aanbestedingen zullen gemakkelijk opgespoord kunnen worden. Het systeem zal toelaten de publieke uitgaven te analyseren zodat procedures of gewoontes die leiden tot dure, inefficiënte of kwalitatief ondermaatse aankopen kunnen aangepast worden.

Inmiddels is het aangewezen om zich vooral te richten op projecten en aanbestedingen die worden gefinancierd door de internationale instellingen. De informatie daarover is beschikbaar in het Engels, de bron is duidelijk en het aanbestedingsproces is transparant, en de betaling wordt gegarandeerd door deze instellingen. Daarvoor kan u terecht op de websites van de Wereldbank, EBRD en UNOPS (zie verder).
 

Back to top

Exportfinanciering

Credendo en Finexpo

De federale exportkredietagentschappen bieden voorlopig geen ondersteuning of dekking voor uw export naar Oekraïne, wat betekent dat het betalingsrisico volledig bij u ligt. Voor Credendo is het risico voor Oekraïne momenteel te hoog om het met de gewone budgetten af te dekken. Ook het instrumentarium van Finexpo kan momenteel niet gebruikt worden om die reden. Dit zou kunnen veranderen als de federale overheid een extra budgetlijn vrij zou maken, maar voorlopig concentreert deze zich vooral op militaire en humanitaire hulp.

EBRD “Trade Facilitation Program”

Een mogelijke oplossing is het “Trade Facilitation Program” van de EBRD, dat een garantie biedt voor kredietbrieven die worden uitgegeven door een tiental Oekraïense banken:

Bank Lviv, Credit Agricole Bank, OTP Bank, Piraeus Bank, Pravex Bank, Raiffeisen Bank Partner, The State Export-Import Bank of Ukraine (Ukreximbank), State Savings Bank of Ukraine (Oschadbank), Ukrgasbank en Ukrsibbank.

Een voorbeeld: in bepaalde gebieden van Oekraïne zijn ook nu nog landbouwactiviteiten mogelijk. Nochtans (of juist daarom) is er een dringende behoefte aan landbouwmachines zoals tractoren en besproeiingsmachines. Een Oekraïense importeur van landbouwmachines kon deze importeren omdat een Oekraïense bank een kredietbrief uitgaf voor €345.000, die werd geconfirmeerd door een Oostenrijkse bank. De EBRD dekte 100% van deze transactie voor de politieke en commerciële risico’s.

Ook het IFC, de privé-arm van de Wereldbank, zal een gelijkaardig exportverzekeringssysteem op poten zetten.

Back to top

Investeren in Oekraïne

Oekraïense overheid

Het aantrekken van buitenlandse bedrijven moet een boost geven aan de creatie van nieuwe jobs en economische groei. Oekraïne wil de eigen economie verrijken met buitenlandse kennis en knowhow die het land o.m. in staat moeten stellen om vooruitgang te boeken bij de gewilde modernisering.

Er is – ook al voor het uitbreken van de oorlog – werk gemaakt van de verbetering van het ondernemersklimaat en de Oekraïense beleidsmakers beseffen dat stabiliteit, voorspelbaarheid en transparantie doorslaggevende factoren zullen zijn om bedrijven aan te trekken.

Invest Ukraine is het overheidsagentschap voor het aantrekken van buitenlandse investeerders.

Op 21 juni 2023 kondigde het Oekraïense ministerie van Economische Zaken de oprichting aan van het “Ukrainian Development Fund”, een nationaal ontwikkelingsfonds. De instelling is een beleids- en adviserend instrument, dat een bemiddelende rol zal spelen in het aantrekken van financiering (deels ook vanuit de Oekraïense overheid), de ontwikkeling van bankwaardige projecten en de verzekering van investeringen.

De focus van het fonds zal liggen op publiek transport en wegen, (hernieuwbare) energie (inclusief groen staal en waterstof), maakindustrie, landbouw en ICT. Het is de bedoeling dat de instelling ook na de oorlog actief blijft en uitgroeit tot een nationaal investeringsfonds.

Credendo

De Belgische exportverzekeringsmaatschappij Credendo verzekert geen investeringen in Oekraïne omdat die momenteel te veel risico’s met zich meebrengen. Het budget van deze federale instelling kan niet aan extra risico’s worden blootgesteld. Om dat te kunnen doen is het nodig dat de federale overheid een extra budgetlijn hiervoor vrijmaakt, wat voorlopig niet aan de orde is.

EIB & Europese Commissie

In juni 2023 maakten de EIB en de Europese Commissie de oprichting bekend van de “EU4Business Guarantee Facility”, dat €40 miljoen ter beschikking stelt voor kmo in de landen van het Europese “Oostelijke Partnerschap”, met de focus op Oekraïense ondernemingen die werden getroffen door de gevolgen van de oorlog. De leningen worden vertrekt door het “European Investment Fund” (EIF), de afdeling van de EIB die verantwoordelijk is voor de steun aan kmo.  Het instrument dient de toegang tot financiering aan gunstige voorwaarden te faciliteren in kritieke economische sectoren, zoals landbouw en handel. De Europese Commissie ondersteunt het initiatief vanuit het “Neighbourhood Investment Platform” (NIP). Via een hefboomeffect hoopt Europa op die wijze €500 miljoen  vrij te maken voor kmo in de regio, waarvan €375 miljoen  in Oekraïne, en het restant in Moldova, Georgië, Armenië en Azerbeidzjan.

Het EIF werkt met financiële tussenschakels – de lijst van Oekraïense financiële instellingen is beschikbaar bij FIT.

EBRD

De EBRD ondersteunt bedrijven in Oekraïne met knowhow met het oog op groei en internationalisering. Het brengt met dat doel kmo in contact met lokale consultants en internationale experten. Voorbeelden van sectoren zijn de voedingssector, groot- en kleinhandel en de bouwsector, maar andere sectoren zijn welkom. De EBRD maakt zich ook sterk dat ze niet enkel in de hoofdstad actief zijn – zowat 80% van de bedrijven bevinden zich buiten Kyiv.

IFC

Het IFC tracht, voor zover haar middelen strekken, in werkkapitaal voor ondernemingen te voorzien, ook in Oekraïne. In het eerste jaar van de oorlog investeerde het USD 95 miljoen in de technologiesector (o.m. Horizon, een durfkapitaalfonds voor de ICT-sector), in handelsfinanciering en in de exportvoorzieningen voor Oekraïens graan. Er werd ook geld vrijgemaakt om binnenlandse vluchtelingen een onderdak te bezorgen en voor zover mogelijk schade aan gebouwen te herstellen. Naar verwachting zal ook geïnvesteerd worden in de agro-industrie.

Eind 2022 lanceerde het IFC het “Economic Resilience Action” (ERA) programma, een financieel werkpakket ter waarde van USD 2 miljard, uit eigen middelen en met middelen die worden gemobiliseerd via leningen en giften van bilaterale overheden. Het IFC zal met deze middelen investeren in private ondernemingen en in financiële intermediaire organisaties die de middelen zullen doorlenen aan kmo en landbouwbedrijven. 

MIGA

Door de hoge oorlogsrisico is er nationaal en wereldwijd een tekort aan verzekeringscapaciteit voor Oekraïne. Sedert het begin van de oorlog heeft MIGA al USD 116 miljoen aan verzekeringen verstrekt aan buitenlandse ondernemingen die in Oekraïne investeren. Ze doet dat niet enkel uit eigen kapitaal, maar beheert ook een Trust Fund dat door de Japanse overheid wordt gefinancierd. Op die wijze kon herverzekering worden gemobiliseerd in sectoren als energie, landbouw, productie en logistiek. MIGA werkt ook samen met de EBRD voor korte termijn handelsfinanciering.

Back to top

Hoe kan mijn bedrijf meewerken aan herstel en heropbouw?

Werken met de private sector

Samenwerking met Oekraïense bedrijven

De markt rechtstreeks benaderen vanuit Vlaanderen is geen sinecure. Een lokale partner kan u helpen om de markt te ontsluiten. Een goede zakenpartner kent immers de taal, de markt en de zakelijke geplogenheden. Het hebben van een betrouwbare zakenpartner vergroot dus aanzienlijk de kansen op succes.

Werken met de Oekraïense overheid

Er zijn verschillende pistes:

  • Via aanbestedingen van internationale financiële instellingen
  • Via aanbestedingen van de Oekraïense overheid

De Oekraïense overheden hebben met ProZorro een openbaar elektronisch inkoopsysteem ontwikkeld waarop aanbestedingen voor de aankoop van goederen, werken en diensten gepubliceerd worden.

Opportuniteiten ontdekken met DREAM

Om transparantie in heropbouwprojecten in Oekraïne te vergroten is een digitaal platform opgezet: Digital Restoration Ecosystem of Accountable Management - DREAM. Alle heropbouwprojecten zullen er kunnen worden opgevolgd vanaf de conceptfase tot constructie en controle. Ook specifieke opportuniteiten voor de private sector zullen worden opgelijst. Via dit platform zullen Vlaamse bedrijven opportuniteiten kunnen ontdekken in een vroeg stadium en garandeert het op die wijze voldoende tijd voor eventueel overleg en voorbereiding voor het aanbestedingsproces. Het platform wordt momenteel uitgerold, en zou volledig operationeel zijn in december 2023. Het is de bedoeling dat IFI’s en donoren van deze tool gebruik maken.

Wat kan Flanders Investment & Trade voor u doen?

Flanders Investment & Trade kan u vanzelfsprekend helpen bij uw zoektocht naar zakelijke kansen. Zo helpen we graag door onder andere:

  • Het ondersteunen bij het zoeken van lokale zakenpartners
  • Het verspreiden van nieuwsberichten met betrekking tot de strategie en programma’s van de internationale instellingen, en die van de federale Oekraïense overheid en de provinciale en municipale overheden
  • Te wijzen op concrete projecten en aanbestedingen, via nieuwsbrief en website
  • Het organiseren van opleidingen over het deelnemen aan aanbestedingen, die al dan niet worden gefinancierd door de lokale overheden
  • Het organiseren van seminaries en netwerkevents met Vlaamse, buitenlandse en Oekraïense partners

Neem gerust contact op met kris.put@fitagency.com als u vragen heeft of meer info wenst.

Interessante links

Internationale instellingen

  • Ukraine Donor Coordination Platform: platform opgericht door de G7 om steun aan Oekraïne te coördineren
  • Ukraine and the IMF: macro-economisch overzicht van Oekraïne door het IMF
  • IMF and Ukraine: steun van het IMF voor de Oekraïense overheid (budgetsteun en steun voor economische en fiscale hervormingen)
  • World Bank Financing Support Mobilization to Ukraine: overzicht van de financiering die wordt gemobiliseerd en beheerd door de Wereldbank (internationale en bilaterale donoren)
  • Worldbank.org: projecten die door de Wereldbank worden gefinancierd in Oekraïne
  • Ukraine and the EIB: overzicht van activiteiten van de EIB in Oekraïne 
  • EBRD: website van de European Bank for Reconstruction and Development met info over activiteiten in Oekraine 
  • Horizon for Ukraine: lijst van Horizon programma opportuniteiten in functie van Oekraïne
  • Recovery and reconstruction of Ukraine - Europe.eu: portaal van de Europese Commissie over de heropbouw van Oekraïne
  • United Nations in Ukraine: overzicht van United Nations activiteiten in Oekraiene en relateerde informatie
  • UNESCO: overzicht van activiteiten in kader van wederopbouw van beschadigd cultureel erfgoed door Unesco
  • IOM Ukraine: overzicht van activiteiten van de International Organization for Migration in kader hulp aan vluchtelingen in en buiten Oekraïne
  • United Nations Global Marketplace (UNGM): portaal voor bedrijven die willen zaken doen met de VN (procedures, wat wordt er gekocht, registreren in de database van leveranciers, opvolgen van aanbestedingen per agentschap, land of sector,…)
  • UNOPS: UNOPS is de grootste aankoopcentrale van de Verenigde Naties voor het uitvoeren van projecten in risicovolle omgevingen. Het centraliseert een aantal aankopen voor andere VN-agentschappen, en in het geval van Oekraïne ook voor de Wereldbank

Oekraïense overheid

  • Cabinet of Ministers of Ukraine (kmu.gov.ua): centraal portal van de Oekraïense overheid
  • UkraineInvest: ondersteuning voor buitenlandse investeerders
  • Diia.Business: Ondernemerschap en export promotie bureau
  • DREAM: Digital Restoration Ecosystem of Accountable Management, portaal voor transparante projectopvolging
  • Advantage Ukraine: Advantage Ukraine is het investeringsinitiatief van de Oekraïense regering
  • ProZorro: centraal e-procurement platform van de Oekraïense overheid; in de toekomst wordt een integratie beoogd met aanbestedingen die worden gefinancierd door de internationale instellingen

Stichtingen en humanitaire hulp

  • Rebuild Ukraine: humanitaire hulp organisatie in Oekraïne 
  • Ukraine Energy Support Activities: website over activiteiten van de “Energy Community” voor Oekraïne. “Energy Community” is een internationale organisatie waar zowel de Europese Unie als een aantal landen uit Oost-Europa lid van zijn
  • RISE Ukraine: coalitie van humantaire organisatie en Oekraïense instellingen

Back to top