Brexit 2021: status quo voor Vlaamse goederenexport naar VK, veel hindernissen voorzien in 2022

Morgen exact 1 jaar geleden, op 24 december 2020 bereikten de EU en het VK de Trade & Cooperation Agreement (TCA): het meest doorgedreven handels- en samenwerkingsakkoord ooit van de EU met een derde land. Maar zelfs mét dit akkoord veranderde de handelsrelatie fundamenteel, omdat het VK de Europese interne markt en de douane-unie verliet.

Brussel, 23 december 2021 - De Brexit veranderde zakendoen met het VK in 2021 fundamenteel en bezorgde Vlaamse exporteurs veel praktische hoofdbrekens. Van januari tot september 2021 bleef de Vlaamse export naar het VK hangen op het niveau van 2020, daar waar uitvoer naar andere buurlanden stevig toenam.

Vanaf januari 2022 gaat bovendien een rist nieuwe, ingrijpende maatregelen in. Claire Tillekaerts, CEO van Flanders Investment & Trade (FIT): “Vanuit FIT begeleiden we exporteurs maximaal om de tweede grote Brexit-horde in 2022 te nemen.”
 

Nulgroei voor Vlaamse export naar het VK

Tijdens de eerste 3 kwartalen van 2021 (periode januari-september) kent de goederenexport naar het VK een uiterst zwak verloop. De uitvoer bleef met -0,06% hangen op het niveau van 2020 (Q1-Q3) en klokt zelfs 14,2% lager af dan in dezelfde periode in 2019 (pre-Brexit en precorona).

De nulgroei:

• staat in schril contrast met de +24,4% toename van de totale goederenexport uit Vlaanderen (Q1-Q3 2021versus Q1-Q3 2020);
• bleef ver achter de percentages die de Vlaamse export in Q1-Q3 2021 liet optekenen richting Duitsland (+31,4%), Nederland (+28,33%) en Frankrijk (+20,64%).

Het VK blijft weliswaar de vierde exportmarkt van Vlaanderen en blijft goed voor een 6,21% aandeel in de Vlaamse totaaluitvoer van goederen.

Noot: Naast de Brexit moet ook rekening gehouden worden met de gevolgen van de coronacrisis. Beide fenomenen zijn tegelijk aan de gang en het is moeilijk om exact te ontwaren wat de impact is op de handel. Daarnaast zijn in de aanloop van het einde van de transitieperiode (2020) enorme voorraden opgebouwd, waardoor sommige exporteurs tijdens de eerste maanden van 2021 minder moesten exporteren.

Stijgers en dalers vlakken elkaar uit:

• farmaceutica: de export verdrievoudigde (+204% of 2 miljard euro meer). Ruim de helft ervan (47,4%) bestond uit coronavaccins, waarvoor het VK tussentijds nog altijd onze derde markt was.
• minerale brandstoffen: de exportwaarde bleef onstuitbaar oplopen (+121%). Van aardgas ging de uitvoerwaarde tot september 2021 zelfs 110 maal hoger, een gevolg van de exploderende wereldmarktprijzen.
• diamant en edelmetalen (+35,5% voor de sector in zijn geheel), maar vooral van de afzet van industriële edelmetalen loopt bepaald sterk op.
• “kleinere” branches: er zit ook nog enige exportgroei verscholen bij onder meer kunststoffen (+16,2%), koperproducten (+198%), precisieapparatuur (+14,5%), groentebereidingen (+4,3%), dranken (+38%), gebak (+71,4%), papier & karton (+128%), tapijt (+4%) en zuivel (+27,7%).
• personenwagens: het exportverlies liep verder op (- 64,1% of 3,1 miljard euro minder). Uitzonderingen hierop zijn de non-plug-in-hybride benzinewagens (+139,8%) en – in mindere mate – vrachtwagens en auto-onderdelen (bv. aandrijfassen). 

> Lees de volledige analyse ‘Vlaamse derdekwartaalsuitvoer in 2021 gaat 30% hoger’
 

Vooral onzekerheid over douaneformaliteiten

“Nooit eerder trok een ontwikkelde economie zich terug uit een handelsovereenkomst die zo diep en complex is als de EU”, stipt CEO Claire Tillekaerts aan. “De late communicatie over de vorm van de nieuwe handelsrelatie zorgde bovendien voor grote onzekerheid bij alle economische spelers.”

Voor wie enkel binnen de EU opereert, betekent de Brexit de allereerste confrontatie met douaneformaliteiten en grenscontroles. Op basis van het aantal vragen aan de Brexit-Helpdesk van FIT – opgericht in 2016 – zijn dit de grootste uitdagingen van Vlaamse exporteurs:

• douaneformaliteiten: 30%
• oorsprongsregels en invoerrechten: 17%
• Britse invoerformaliteiten: 11%
• algemene vragen: 19%

Over de nieuwe btw-regelgeving rond e-commerce kwamen vooral na het akkoord veel vragen. Dat zette heel wat bedrijven namelijk op het verkeerde been. Bedrijven uit een veelheid van sectoren, zoals de voedings- en drankenindustrie (13,3%) deden beroep op de Brexit-Helpdesk. Retail, design, bouw, transport & logistiek, textiel & mode en landbouw zijn elk goed voor 4 tot 6% van de vragen.
 

Tijdlijn: Veel ingrijpende aanpassingen op til vanaf 2022

Ondanks de veranderingen in 2021 bleef de gevreesde chaos uit voor Vlaamse exporteurs. Maar: heel wat wijzigingen zijn uitgesteld naar of pas gepland in 2022. Voorlopig valt de impact daarvan nog niet in te schatten. FIT volgt de situatie op de voet en staat exporteurs zo goed mogelijk bij. Maar liefst 7.000 Vlaamse kmo’s met activiteiten in of exportplannen naar het VK ontvingen van FIT deze tijdslijn:

Vanaf 1 januari 2022: gewijzigde invoermodellen en voorafgaande kennisgeving

• Gewijzigde Britse invoermodellen: naast het ‘temporary storage’-model, hanteert de Britse douane voortaan het ‘pre-lodgement’-model. Een voorafgaande aanmelding – vóór goederen de EU verlaten – is vanaf dan vereist om de Britse grens over te steken.
• Voorafgaande kennisgeving voor dierlijke en plantaardige producten: alle producten van plantaardige of dierlijke oorsprong moeten vooraf – vóór goederen de EU verlaten – aangemeld worden.
• Uitgestelde douaneaangiftes niet langer mogelijk: een volledig ingevulde Britse invoeraangifte is verplicht.

7 januari 2022: einde overgangsperiode erkenning natuurlijk mineraal water

De overgangsperiode voor de automatische erkenning van Europees natuurlijk mineraal water loopt af. Wie nog mineraal water wil exporteren, moet een aanvraag indienen tegen 7 januari 2022.

Vanaf 1 juli 2022: exportcertificaten van het FAVV

Exporteurs moeten voortaan voor diverse voedingsproducten rekening houden met certificering én fysieke controles. Op 1 september 2022 zijn eerst alle zuivelproducten aan de beurt. Vanaf 1 november 2022 volgen alle resterende gereglementeerde producten van dierlijke oorsprong, inclusief vis- en samengestelde producten.

Vanaf 1 juli 2022: 'safety and security declarations' voor elk product dat het VK binnenkomt

Vanaf 1 oktober 2022: aangepaste labels voorverpakte voeding

Het volstaat niet langer om op productlabels enkel een EU-adres te plaatsen.

Vanaf 1 januari 2023: nieuwe Britse UKCA-markering verplicht voor bepaalde producten
 

 > Extra toelichting bij deze aanpassingen? Check brexitready.be
 

Brexit als deuropener voor andere derde landen

Sommige Vlaamse kmo’s hebben nog te weinig expertise qua zakendoen met een derde land, stelt FIT vast. De mechanismen van een handelsakkoord en oorsprongsregels, bijvoorbeeld, hebben ze nog niet volledig onder de knie. Voor wie in 2021de Brexit de eerste kennismaking betekende met uitvoer buiten de EU, is het leerproces dan ook groot.

CEO Claire Tillekaerts: “Het VK is al jaren de op drie na grootste exportmarkt van Vlaanderen. Door de geografische nabijheid en het economische belang voor vele sectoren, laten onze exporteurs het VK niet links liggen. Ze passen zich aan en komen zo meer te weten over uitvoer buiten de EU. Bijgevolg weten ze hoe handel buiten de EU werkt en kunnen ze commerciële kansen grijpen in andere derde landen. Een goede zaak, want net die marktdiversificatie buiten de EU heeft onze Vlaamse export broodnodig.

Ook de Brexit-taskforce die de Vlaamse Regering onder leiding van minister-president Jan Jambon opzette als onderdeel  van het “Brexit Actieplan” (16 november 2018) monitort de situatie op de voet en blijft voorzien in extra steun voor getroffen bedrijven.