Het Osservatorio Gino Marchet, een prominente instelling die alle trends en ontwikkelingen van de logistieke sector op de voet volgt, heeft op 16 november 2022 een congres georganiseerd met als titel "Investeringen en samenwerking: de logistiek en de uitdaging van capaciteit". Tijdens dit congres werd het gelijknamig verslag voorgesteld dat de recentste uitdagingen en ontwikkelingen van de sector onder de loep neemt.

Omzet

In 2020 is de omzet van contract logistics gedaald als gevolg van de pandemie (-1,7% in reële termen), hoewel deze daling aanzienlijk lager was dan die van de economie als geheel (-8,9%). De omzet voor 2021 wordt geschat op 89,4 miljard euro, met een aanzienlijke groei (+2,8% in reële termen) t.o.v. 2020. De omzet is ook hoger dan het laatste cijfer van vóór de pandemie (in 2019 bedroeg de omzet 87 miljard euro). Dit cijfer komt overeen met verschillende signalen die de bedrijven hebben opgevangen met betrekking tot de volumegroei en andere factoren, zoals een sterke toename van het vrachtwagenverkeer. Voor 2022 wordt op basis van de eerste negen maanden een verdere groei verwacht (tot 91,8 miljard euro), die echter gepaard gaat met het aanzienlijke effect van de inflatie.

Kosten en outsourcing

In 2021 zijn alle logistieke kosten gestegen. Met name de kosten van brandstof (diesel) zijn met 13% gestegen, net als elektriciteit - met eenzelfde percentage, +13,5%. De huurprijzen van onroerend goed zijn ook weer opgelopen (+3%). De echte "noodsituatie" vanuit het oogpunt van de kosten is die van 2022, waarbij de kost van elektriciteit meer dan verdubbeld is (+117%). Dit brengt met name de meest energie-intensieve supply chains in ernstige moeilijkheden. De dieselprijs stijgt verder met 23%, wat grote gevolgen heeft voor de transporttarieven. Brandstoffen met een lager milieueffect vertoonden een nog significantere groei (bv. methaan, dat steeg van 0,975 €/Kg in juni 2021 tot 3,151 €/Kg in september 2022), waardoor het moeilijker werd het juiste evenwicht te vinden tussen milieu- en economische duurzaamheidskeuzes (opmerkelijk zijn de vervoerbedrijven die vrachtwagens op LNG moesten laten stilstaan).

De groeitrend van outsourcing stopte niet tijdens het kritieke jaar van de pandemie en bereikte 43,6% van de waarde van logistiek in Italië, vergeleken met 43,1% in 2019. Dit bewijst dat outsourcing een slimme strategie kan zijn om de snel veranderende condities en de toenemende logistieke complexiteit het hoofd te bieden, evenals de behoefte aan flexibiliteit en innovatie. De marktwaarde van 'Italiaanse' logistieke bedrijven voor derden bedroeg in 2020 50,7 miljard euro, een lichte daling in absolute waarde ten opzichte van 51,5 miljard euro in 2019 (maar men moet zich herinneren dat de waarde van de logistieke activiteiten in 2020 ook is gedaald als gevolg van de impact van de pandemie op diverse toeleveringsketens). Het jaar van het begin van de pandemie werd ook gekenmerkt door een verdere daling van het aantal actieve bedrijven in de markt, tot een waarde van ongeveer 84.500 firma's: ruim 30.000 bedrijven minder dan de cijfers die het Osservatorio in 2009 registreerde.

Gebrek aan capaciteit - de mogelijke oplossingen

Het jaar 2022 was zeer complex voor vervoersactiviteiten door het gebrek aan beschikbare capaciteit, dat niet alleen voelbaarder werd voor internationale goederenstromen, maar ook steeds meer gevolgen had zelf voor de binnenlandse stromen, waar de beschikbaarheid van distributiefaciliteiten tot nu toe nooit als een operationele beperking werd gezien. Dit heeft de hele sector (opdrachtgevers, leveranciers en instellingen) er onvermijdelijk toe gebracht dringend een reeks gediversifieerde acties uit te voeren om de continuïteit van de bevoorradingsketen zoveel mogelijk te garanderen.

Wat de fysieke assets betreft, is de noodzaak ontstaan om het aantal vliegtuigen, schepen en vrachtwagens in omloop te vergroten. We zullen echter een paar jaar moeten wachten om de positieve effecten van dergelijke acties te zien (denk maar aan de tijd die nodig is om nieuwe schepen te bouwen, waarvoor de grote reders al meerdere bestellingen hebben geplaatst). Wat de ICT assets betreft, heeft de sector zich snel uitgerust met systemen die enerzijds de synchronisatie van de verschillende stromen doeltreffend kunnen ondersteunen, en anderzijds voor een betere overzichtelijkheid kunnen zorgen. Dit is een essentiële factor om de congestie te vermijden die verschillende internationale havens en luchthavens heeft getroffen. Tegelijkertijd werd er gewerkt aan de invoering van normatieven om de werking van het vervoersproces te vergemakkelijken.

Door de hysterie die het nieuwe onvoorspelbare klimaat veroorzaakte, hebben sommige bedrijven voorzorgsmaatregelen genomen zoals het aanvragen van een hogere transportcapaciteit dan nodig (23%). Dit maakte het voor de markt extra moeilijk de werkelijke vraag te begrijpen. Andere bedrijven reageerden anders en werkten aan de segmentatie van de planningslogica per periode van het jaar (38%), implementeerden op maat oplossingen of intensiveerden de samenwerking tussen klant en leverancier om de moeilijkste periodes aan te pakken.

Nieuw paradigma

Het wegvervoer, dat van oudsher gericht is op de twee niveaus van strategische en operationele planning, wordt nu geconfronteerd met een aanzienlijke paradigmaverschuiving gekenmerkt door de noodzaak om meer rekening te houden met het tactische niveau, en dit verder te ontwikkelen. Bij dit niveau werkt men aan tussentijdse planningshorizonten (van een week tot een paar maanden) en op basis van bestellingen met lange lead time (LT) gekoppeld aan vraagprognoses: dit laat toe de beschikbare capaciteit af te stemmen op de vervoersvraag, waardoor de volumes en/of de vervoerscapaciteit tijdig kunnen worden aangepast en zo nodig extra capaciteit op de markt kan worden gezocht.

Dit besef van de "eindige capaciteit" van het vervoer raakt onvermijdelijk het hart van de planning binnen ondernemingen, namelijk de Sales & Operation planning (S&OP), waar de rol van logistics managers en de nieuwe beperkingen die daarmee samenhangen nu een zeer belangrijke en ongewone rol spelen bij het sturen van de ontwikkeling van productie-, distributie- en inkoopplannen.

Logistics 4.0: automation, digitization, analytics

Het Osservatorio heeft drie macrocategorieën van logistics 4.0-technologieën geïdentificeerd voor de toekomst van de sector. De eerste categorie, automation, betreft technologieën waarmee logistieke activiteiten kunnen worden geautomatiseerd. Dit is bijvoorbeeld het geval bij geautomatiseerde magazijnen met geavanceerde sensoren of oplossingen zoals mobile robots voor materiaalbehandeling.

De tweede categorie, digitization, betreft technologieën voor het verzamelen en beheren van data in digitaal formaat. Deze categorie bevat alle data entry apparaten met toetsenborden of touch screen waarmee gegevens manueel kunnen worden verzameld. Een voorbeeld komt uit de tablets die bij toegangspoorten van een logistiek terrein zijn geplaatst en waarmee de chauffeurs van binnenkomende transportvoertuigen autonoom acceptatieprocessen kunnen beheren door informatie over het kenteken, de lading of het boekingsnummer in te voeren.

In de tweede categorie vallen ook systemen in het kader van het Internet of Things (IoT), zoals systemen voor radiofrequentie-identificatie (RFID) en API's (Application Programming Interfaces), systemen waarmee gegevens tussen verschillende informatiesystemen kunnen worden uitgewisseld, zodat interoperabiliteit mogelijk wordt. Tot deze technologieën behoort ook blockchain, waarmee de verzamelde gegevens notarieel kunnen worden vastgelegd, zodat de informatie in de toeleveringsketen kan worden gecertificeerd.

De laatste categorie, analytics, omvat technologieën voor gegevensanalyse. Op dit gebied wordt steeds meer gebruik gemaakt van software voor de analyse van big data, waarmee in de meest geavanceerde gevallen patronen kunnen worden geïdentificeerd waarmee massa's complexe gegevens kunnen worden samengevoegd en georganiseerd, of prognoses kunnen worden opgesteld met behulp van AI-technieken. Ten slotte zien we technologieën die simulaties op basis van realtimegegevens kunnen ondersteunen en uitvoeren, waarbij digital twin-concepten worden toegepast op het logistieke proces om verschillende scenario's te evalueren.

Proactiviteit is niet genoeg

Het onderzoek van het Osservatorio brengt een proactieve Italiaanse logistieke wereld aan het licht die zich terdege bewust is van de moeilijkheden die de huidige context met zich meebrengt. Deze moeilijkheden zijn een extra prikkel om door te gaan op de ingeslagen weg, in termen van investeringen en herziening/optimalisering van processen. De hoop is dat leveranciers - van logistieke diensten en technologieën - en opdrachtgevers vergezeld worden door doeltreffende regelgeving en subsidies om de huidige transformatie te ondersteunen, naar analogie en in het verlengde van wat in het verleden is gedaan met de overheidsmaateregelen in verband met het plan Industrie 4.0, thans Transitie 4.0.