Algemene toestand

In Mozambique is nog geen kentering gekomen in de stijgende trends van positieve gevallen. De communautaire transmissie is zich overal in het land aan het aftekenen. Het opvolgen van de contactpersonen door het gezondheidspersoneel wordt stelselmatig uitgevoerd: het cumulatieve cijfer van contactopvolging loopt op tot 1.610.404 contacten sinds het begin van de COVID-19-crisis. De COVID-19-piek is nog niet bereikt in Mozambique, vermoedens zijn dat de piek zich pas eind dit jaar zal realiseren.

President Nyusi sprak op 29/07/2020 de natie toe, de laatste dag van de noodtoestand - deze wordt beperkt tot 120 dagen en dus kon de president de maatregelen niet verlengen. Met het einde van de noodtoestand zijn veel beperkende maatregelen niet meer van kracht. Anderzijds was er een bijzondere zitting van het parlement en heeft hij nieuwe maatregelen aangekondigd, die de facto dezelfde zijn als tijdens de noodtoestand, en dit om de volksgezondheid van de burgers veilig te stellen:

• de sluiting van alle scholen;
• sluiting van bars en nachtelijke gelegenheden;
• verbod van openbare politieke, religieuze, culturele en sportevenementen;
• beperking van personen die aan begrafenis kunnen deelnemen;
• dragen van mondmaskers in openbare gelegenheden;

Anderzijds zouden de scholen pas terug opengaan als de minimale basisvoorwaarden voor gezondheid en hygiëne kunnen worden gewaarborgd. Zo zouden de klassen anders worden georganiseerd met social distancing en zou er maximaal 4 uur per dag en op alternerende dagen les worden gegeven. Om de onderbreking van de lessen te compenseren zou het schooljaar pas eindigen in april 2021 i.p.v. december 2020, normalisering van het klassenrooster is pas mogelijk in 2023 in dit geval.

Het ministerie van Justitie en Religieuze zaken heeft ook een aantal voorwaarden opgelegd waaronder:

• 1,5 meter afstand respecteren;
• desinfecteren van de handen;
• desinfecteren van de matten bij het binnengaan;
• register van de kerkgangers;
• maximum duur van 1 uur, max. 5 x per week. 

Situatie in de gezondheidssector

De Mozambikaanse overheid heeft een operationeel gezondheidsplan uitgewerkt, alsook een aanbestedingsplan voor medisch materiaal. Beiden dienen nog te worden verfijnd, maar duiden nu al een bedrag van 260 miljoen USD aan noden aan, veel meer dan de 50 miljoen USD die tot nu toe werden geïdentificeerd voor de gezondheidssector en die vorige week nog door de WHO werden gecommuniceerd. Er is dus nu opnieuw een aanzienlijke funding gap.

Tests gebeuren op dit moment enkel door het Instituto Nacional de Saúde (INS) in Marracuene, maar een uitbreiding wordt voorbereid naar de provincies en later ook naar de districten met GenExpert-machines.

Een digitaal model door het INS, met steun van Centers for Disease Control and Prevention (CDC) en de Johns Hopkins Universiteit, moet toelaten beter te plannen en de prioriteiten voor investeringen te kiezen.

Er is een acuut gebrek aan financiële middelen in de provincies. Dat betekent dat er nu ook geen middelen zijn om de testen naar Maputo te sturen en dat er evenmin geld is voor actieve bewaking. Er is ook een acuut gebrek aan een aantal basismaterialen voor de bescherming van gezondheidswerkers al kan een private gift van Alibaba-eigenaar Jack Ma en een gift van het WHO daar enigszins soelaas bieden.

Case management

Al meer dan 2.000 gezondheidswerkers kregen een specifieke COVID-19-casemanagementtraining:

• 22 gezondheidswerkers werden getraind voor het gebruik van ventilatoren, twee per provincie;
• twee ziekenwagens en materiaal voor casemanagement werden naar elke provincie gezonden;
• alle districten hebben een isoleerafdeling geïdentificeerd; 
• er zijn vandaag al ongeveer 1.000 bedden beschikbaar voor COVID-19 specifieke (intensieve) zorg, maar dat aantal moet nog worden uitgebreid.

De grootste uitdagingen op dit moment zijn het gebrek aan middelen om tests terug te sturen naar het lab in Marracuene, om eventuele cases te traceren en om de operationele kosten te dekken. De plannen worden centraal geleid met grote focus op de aankoop, maar met te weinig aandacht voor de provincies en rurale gebieden.

Er is dringend nood aan een meer geïntegreerde benadering, niet enkel voor de “lichte” COVID-19-gevallen, maar ook voor de reguliere gezondheidsdiensten (waaronder familieplanning, seksueel geweld, chronische ziektes, waaronder de opvolging van HIV/hypertensie/diabetes, tuberculosepatiënten, pre- and postnatale consultaties …). De veiligheidssituatie in Cabo Delgado (in deze noordelijke provincie met belangrijke gasreserves zijn islamitische rebellen actief) zorgt ervoor dat de situatie daar nog precairder is.

Het ministerie van Gezondheid (MISAU) heeft een budget nodig van 260 miljoen EUR voor allerlei materiaal. Donors hebben slechts een budget voorzien van 70 miljoen EUR.

Voorzorgsmaatregelen

Sinds 20 maart

• Alle scholen en universiteiten zijn gesloten;
• Visa en verblijfsvergunningen worden verlengd tot 30 juni;
• Geen uitreiking van nieuwe visa;
• Voorkeur dat iedereen van thuis uit werkt waar mogelijk;
• Publieke markten zijn toegelaten van 6:00 tot 17:00 uur, zolang “ social distancing “ en hygiënemaatregels worden gerespecteerd;
• Publiek transport en private taxi’s mogen slechts 1/3de van hun normale capaciteit vervoeren;
• Recreatieve, culturele en sportieve massa-evenementen worden verboden;
• Religieuze samenkomsten zijn niet toegelaten;
• Samenscholingsverbod voor max 20 personen, inclusief begrafenissen.

Sinds 30 maart

• Sluiting van niet essentiële winkels. Supermarkten en apotheken blijven open. Restaurants en bars blijven open, enkel take-away is toegelaten;
• Beperking van verplaatsingen is aangeraden;
• Roterend werken is aangeraden zowel bij de overheid als privébedrijven.

Sinds 8 april

Het transport van personen in voertuigen is opnieuw toegelaten aan de normale capaciteit (i.e. niet 1/3de).

Exitstrategie

Er is geen duidelijke exitstrategie, men werkt nu vooral aan het opbouwen van de gezondheidszorg bij een verdere uitbraak van de pandemie. 

De belangrijkste maatregel betreft het opheffen van de noodtoestand en het openstellen van de grenzen (havens, luchthavens en grensposten), zodat de economie terug kan herstellen. 

Economie

Economische steun van donorlanden (situatie 31.07.2020)

Sinds het uitbreken van de crisis heeft de regering 700 miljoen USD gevraagd aan de ontwikkelingspartners om preventie en behandelingsactiviteiten op te voeren, voor de ondersteuning van de private sector en voor de grootste noden in sociale bescherming van de allerzwaksten.

Op 31 juli heeft de regering in totaal 340,8 miljoen USD ontvangen waarvan 324 miljoen USD van het IMF, 16,8 van andere donoren o.a. USAID, UNFRA ...  De Vlaamse overheid heeft ook bijgedragen met fondsen voor het centrale responsfonds en voor de provincie Tete.  

Van deze gebruikte fondsen is slechts zeer weinig teruggevloeid naar de kleine en middelgrote ondernemigen: slechts 14,3 miljoen USD is via de Banco National Investimento (BMI) gebruikt. De economische gevolgen zijn dan ook groot: niet minder dan 1400 bedrijven met 43.000 werknemers hebben steun gevraagd bij het ministerie van Arbeid. 

Interessant is wel dat er een FMO (Budget Monitoring Forum) is opgericht om de daadwerkerkelijke toepassing van de COVID-19-response fondsen te traceren en te kijken of die effectief en correct zijn uitgebetaald. Tot op heden is men zeer kritisch over de gebruikte fondsen en de wijze van betalingen.

Cabo Delgado provincie (situatie 30.7.2020)

De noordelijke provincie is nog steeds verwikkeld in een gewapend conflict. De stad is overbevolkt, wat het gebrek aan hygiëne, sanitaire voorzieningen en toegang tot voedsel verergert. Het "getij" van de ontheemden is zo groot dat het World Food Program zijn voedselhulp moet aanpassen: in juni werden 112.000 gezinnen ondersteund, in juli werden al meer dan 170.000 gezinnen geassisteerd en voor de maand augustus zullen er meer dan 200.000 gezinnen geholpen moeten worden.

Het beheersen van de besmettingsgraad door COVID-19 wordt extreem moeilijk, niet alleen in de provinciehoofdstad Pemba door de overbevolking, maar in de hele Cabo Delgado provincie door de enorme verplaatsingsstromen.

Economische impact

De ministerraad heeft begin april een totaal budget van 4,4 miljard EUR voorzien, waarbij belangrijke middelen worden ingezet voor het ministerie van Gezondheid (omwille van de coronacrisis) en infrastructuur (omwille van de noodzakelijke herstellingen sinds twee orkanen grote delen van de infrastructuur vernielden in 2019).  Noteer dat dit budget een deficit heeft van 1,5 miljard EUR (33% van het totaal).

De minister van Financiën, Adriano Maleiane, schat de groei op 2,2%, wat ook door het IMF wordt verwacht. Door de Covid-19-crisis werd de verwachte groei bijgesteld van 4,8% naar 2,2%. De Economist Intelligence Unit (EIU) projecteert daarentegen een economische terugval van 2,4%. Volgens de minister zal het onmiddellijke verlies aan inkomsten als gevolg van de coronacrisis 358 miljoen EUR bedragen.

Mozambique is één van de 25 landen die een schuldverlichting (kwijtschelding) krijgen voor een periode van 6 maanden om uit de coronacrisis te geraken.

Volgens Fitch Solutions zullen de verschillende maatregelen het consumentengedrag veranderen. Er wordt geschat dat consumentenuitgaven slechts met 3,1% zullen stijgen in 2020 i.p.v. de eerder voorziene voorspellingen van 6,2%. Omdat Zuid-Afrika de belangrijkste handelspartner is van Mozambique denkt het ook onder de invloed te komen van de lockdownmaatregelen met een verlaagde export en verminderde deviezeninkomsten.

De FID (Final Investment Decision) voor het project van TOTAL en ENI (offshore gaswinning) wordt een jaar uitgesteld omwille van de zeer lage gas- en olieprijs – een gevolg van de coronacrisis.

Ten slotte wordt de mijnbouw getroffen met een belangrijke terugval van de vraag en lagere grondstofprijzen op de wereldmarkt.

Handelsbelemmeringen

Mozambique heeft geen importquota's. Toch wordt de inefficiënte inklaring en bureaucratische verwerking van douanedocumenten en de procedures aanzien als een belangrijke NTB (non-tariff trade barrier). In het “Ease of Doing Business"-report van 2019 is Mozambique gerangschikt op nr. 138, dit is ver onder het gemiddelde voor Sub-Sahara-Afrika.

Alle invoerders moeten geregistreerd zijn bij het ministerie van Industrie en Handel. Er is een speciale licentie nodig voor de invoer van farmaceutische producten.

Er zijn geen speciale maatregelen omwille van de coronavirus.

Botst u buiten de EU op handelsbarrières of andere problemen op het vlak van markttoegang? Laat het ons weten via handelsbelemmering@fitagency.be. Wij analyseren uw aangifte en maken die over aan de bevoegde instanties.

Relancemaatregelen

Op 30 maart nam de Nationale Bank maatregelen voor het vergemakkelijken van betalingen, door het verminderen van de kosten bij digitale transacties, mobiel bankieren of e-betalingen. De maatregel is geldig voor 3 maanden.

Anderzijds heeft de Nationale Bank ook de interestvoet verlaagt (van 12,75% naar 11,25%) om meer zuurstof (geld) in de economie te pompen.

Noteer ten slotte dat Mozambique sinds 2019, na de cyclonen Idai en Kenneth, niet minder dan 427 miljard USD aan leningen heeft gekregen van het IMF: 309 miljard USD als deel van de eerste kredietlijn, 118 miljard USD naar aanleiding van de cyclonen Idai en Kenneth en ten slotte 15 miljard USD extra voor de “Catastrophe Containment and Relief Trust“.

Economische vooruitzichten

Een aantal sectoren hebben negatieve vooruitzichten, o.a. de mijnbouwsector (vooral steenkool en ertsen). 
De privéconsumptie is de belangrijkste groeifactor in de economie van Mozambique, met een geplande gemiddelde stijging van 63,9% tussen 2020 en 2029.
De overheidsuitgaven blijven laag in vergelijking met het bbp en dit door de hoge schuldgraad, de dalende belastingsinkomsten en de dalende inkomsten van de export van basismaterialen (minder dan 20%). 

Opportuniteiten op korte termijn

Op korte termijn zijn de belangrijkste opportuniteiten te vinden in de gezondheidszorg, voedingsproducten en de gas- en oliesector. 

Het land is totaal niet voorbereid op de COVID-19 pandemie en heeft dus behoefte aan medisch materiaal en test-kits en medisch textiel zoals mondmaskers en medisch textiel. De overheid wenst op korte termijn 300 ventilatoren aan te kopen, voor een bedrag van 3.3 miljoen USD. Op dit ogenblik heeft het land slechts 24 ventilatoren, en dit voor het volledige land. Anderzijds wil men ook 79 ziekenhuizen bouwen, 1 per district. De totale kost van de bouw van deze ziekenhuizen wordt geschat op 700 miljoen EUR.  Voor beide projecten rekent de overheid op de steun van partnerlanden.

De behoeften voor de gassector zijn voornamelijk uitgesteld tot 2021 (Total heeft de FID (“Final Investment Decision“) uitgesteld omwille van de barslechte voorspellingen van de olie- en gasprijzen).

De behoeften aan basisvoedsel en voedingsproducten zijn een gevolg van de twee cyclonen die het land in 2019 teisterden, waardoor er een grote behoefte is aan invoer van voeding. 

Opportuniteiten op lange termijn

De belangrijkste opportuniteit op langere termijn (meer dan 1 jaar) zijn de ontwikkeling van de gasvelden in de noordelijke provincies. Gezien dit een volledige nieuwe ontwikkeling wordt, heeft men naast de grote infrastructuurwerken te land, ter zee en in het binnenland, ook enorme hoeveelheden consumentengoederen nodig. De ontwikkeling van de gasvelden alleen zal meer dan 25.000 buitenlandse arbeidsplaatsen creëren en de binnenlandse tewerkstelling verviervoudigen.

Nuttige links

• https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
• https://covid19.ins.gov.mz/
• https://diplomatie.belgium.be/nl/Diensten/Op_reis_in_het_buitenland/reisadviezen/mozambique
• www.clubofmozambique.com  

Dossier Coronavirus

Het coronavirus heeft een wereldwijde impact, niet alleen op de gezondheid maar ook op de economie. Ook uw export kan hiervan gevolgen of zelfs hinder ondervinden. FIT monitort de risico's dagelijks en ons buitenlands netwerk informeert u over alle implicaties voor Vlaamse exporteurs op hun internationale activiteiten.

In het dossier Coronavirus vindt u een aantal nuttige tips, adviezen en inzichten in de economische impact van de verspreiding van het virus op internationaal ondernemen. Met vragen over internationaal ondernemen in tijden van corona, kan u terecht bij exportadvies-corona@fitagency.be.