Na de val van de USSR kwamen de ex-Sovjetrepublieken in een diepe economische crisis terecht. Wit-Rusland koos een eigen pad om die crisis te overwinnen, met name door middel van een marktsocialisme in tegenstelling tot het wilde kapitalisme dat in Rusland in de jaren negentig de overhand kreeg. Resultaat is dat de staat een belangrijke controlefunctie blijft uitoefenen op de privésector en de economie in haar geheel.

Als deel van de Sovjet-Unie had Wit-Rusland een goed ontwikkelde industriële basis, een hoog opleidingsniveau en een belangrijke landbouwsector. Al deze elementen zijn ook vandaag nog aanwezig en geven het land in principe een sterke basis voor economische ontwikkeling. 

De kernramp in Tsjernobyl in 1986 had een verwoestend effect op de landbouw in bepaalde delen van Wit-Rusland en maakte hele gebieden ontoegankelijk. 

In 2011 maakte het land een stevige economische crisis door, maar wist zich de volgende jaren - niet zonder moeite - te herstellen. 2017 was economisch gezien een vrij goed jaar met een groei van 2,4% (na een terugval van het bbp met 2,5% in 2016). In 2018 was de groei 2,9% en in 2019 slechts 1,5%, vooral omwille van externe factoren die hoofdzakelijk met Rusland verband houden.

De gespecialiseerde economische website FocusEconomics voorspelde afgelopen herfst voor 2021 een groei van de Wit-Russische economie met 1,9%, terwijl de groei in 2022 zo'n 1,8% zou bedragen. Het land heeft de wereldwijde gezondheidscrisis redelijk goed doorstaan op economisch vlak.

Economen waarschuwen echter dat de Wit-Russische economische groei in de nabije toekomst in kracht kan afnemen eens de wereldprijzen van populaire exportgoederen (die vrij hoog waren in 2021) zullen dalen en de EU-sancties hun tol beginnen eisen. Alieś Aliachnovič, vice-president van de CASE Belarus denktank onderstreept dat de sterke stijging in de waarde van de Wit-Russische export vooral ingegeven is door de erg hoge prijzen voor goederen zoals petroleumproducten, potassium, meststoffen, metaal- en houtproducten. Het fysieke volume van de Wit-Russische export groeide in augustus 2021 slechts met 1,5% ten opzichte van het jaar ervoor terwijl de waarde met 30% toenam in dezelfde periode. Met andere woorden: de export is niet gegroeid omdat Wit-Rusland meer begon te verkopen maar omdat de prijzen de hoogte ingingen omwille van de hoge wereldmarktprijzen in 2021.

Sancties en politieke instabiliteit kunnen de groei op korte termijn temperen.

Het land moet dringend werk maken van structurele zwakheden die in belangrijke mate verband houden met de grote staatscontrole op de economie en het ontbreken van een flexibel marktmechanisme. 

Hervormingen die zouden moeten doorgevoerd worden, zijn de liberalisering van de prijzen, privatisering, een vrije koers van de roebel en het onder controle houden van het loonniveau. Een voorbeeld van gebrek aan hervorming is de landbouwsector die nog steeds voor 60% bestaat uit zwaar gesubsidieerde staatsboerderijen, een erfenis van het kolchozesysteem uit het Sovjettijdperk. Ook de industrie boet in aan efficiëntie door een te grote bemoeienis van staatswege.

De staatsschuld bedraagt ongeveer 37,3% (cijfers 2021) en blijft stabiel maar het grote aandeel van schulden in vreemde valuta betekent een risico in het geval van een devaluatie van de roebel. 

Positief is dat er de laatste jaren maatregelen werden genomen die buitenlandse investeringen en kmo's ten goede komen zoals bijvoorbeeld de volgende twee presidentiële decreten: 'On the Development of Entrepreneurship' en 'On the Development of the Digital Economy' waarbij onder andere de procedure om een firma te openen sterk werd vereenvoudigd. Toch gaan deze decreten gepaard met controle van staatswege waardoor er potentieel een gebrek is aan rechtszekerheid.

Het decreet over de IT-sector werd dan weer wel positief onthaald waardoor IT-bedrijven in Wit-Rusland de grootste groei van allemaal optekenen en het aandeel van de IT-sector in het bbp voortdurend toeneemt. De meeste IT-bedrijven bevinden zich in het High Technologies Park in de buurt van Minsk en genieten van een ongekende vrijheid in vergelijking met andere sectoren. 

Meer weten:

National Statistical Committee of the Republic of Belarus: belstat.gov.by