U bent hier

Kansrijke sectoren

Deze landenpagina werd met de grootste zorg samengesteld maar houdt nog niet overal rekening met de meest recente gevolgen van de coronacrisis.

Bouw & Infrastructuur

Na het uitbreken van de financiële crisis in 2008 kende de Tsjechische bouwsector jarenlang een mindere periode. De eerste tekenen van herstel kwamen in 2013 en het tij keerde definitief begin 2014, mede dankzij een nieuwe positieve impuls door het aantreden van een nieuwe regering. Na een korte inzinking in 2016 knoopte de sector opnieuw aan met een groei in 2017 en - vooral - 2018. In dat laatste jaar waren zowel de civiele bouwwerken als de wegenbouw steunpilaren voor de groei van de sector.  

In 2021 liet de sector 2,2% groei noteren. Bouwbedrijven verwachten dit jaar een marktgroei van 1,2%, maar het segment civiele techniek verwacht eerder een inzinking van 0,7% in 2022. Kleine bedrijven verwachten een hogere marktgroei dan grote bedrijven. De orderboekjes van bouwbedrijven zijn voor 86% gevuld, en tijdens Q2 zou dit kunnen oplopen tot 95%. 

In 2021 werden bestellingen aangekondigd voor in totaal 152,5 miljard CZK, maar de werkelijk ingevoerde waarde bedroeg 55,3 miljard CZK. Van het totale volume aan aangemelde bestellingen werden later bestellingen geannuleerd voor 4,6 miljard CZK (ongeveer 3% van de aangekondigde). 

De inkomsten van bouwbedrijven groeien in 2022 met 2,3%. In de civiele techniek zullen de inkomsten meer dalen dan in de bouwconstructie. De inkomsten zullen vooral bij grote bedrijven toenemen. 

De projectmarkt zou in 2022 met 3,5% kunnen groeien. Op dit moment vertegenwoordigt de pipeline aan projecten 95% van de totale capaciteit. De inkomsten van projectontwikkelaars groeien met 4,9%. Ook de wegenbouw zou dit jaar groei kennen. 

Building Information Modeling (BIM) wordt het meest gebruikt in de commerciële bouw. Bedrijven verwachten dat de digitalisering van het bouwmanagement de vergunningverleningsprocessen versnelt en stroomlijnt. De groene transitie wordt alom als een opportuniteit gezien.  

Tijdens de pandemie bleef de overheid projecten uitschrijven maar de belangstelling vanwege bouwbedrijven nam niet echt toe. Het belangrijkste criterium voor het indienen van een bod is een positieve ervaring met de aanbestedende dienst. Een aantal bouwbedrijven bleek niet in staat de gegunde aanbestedingen uit te voeren door capaciteitsproblemen. De overheid kan zeker nog werken aan een efficiëntere aanbestedingsprocedure. 

Meer dan de helft van de bedrijven is van plan het aantal werknemers uit te breiden. Het is voor bouwbedrijven erg moeilijk om nieuwe medewerkers aan te trekken. Het gebrek aan medewerkers beïnvloedt het volume van de gerealiseerde opdrachten. Bouwbedrijven werven vooral zelf personeel aan. Meestal gebruiken bouwbedrijven de aanbevelingen van bestaande werknemers. 

Een aantal recente trends: 

  • Steeds meer bouwbedrijven geven aan ecologisch te (willen) bouwen (bv. energie-efficiëntie) 
  • Er is een tekort aan geschoolde arbeiders. Bouwbedrijven zoeken actief naar werknemers in het buitenland. 
  • Een derde van de in Praag opgeleverde appartementen is bedoeld als investering en meer en meer investeerders en fondsen raken geïnteresseerd in het kopen van bestaande huurwoningen

Duurzaam bouwen

Het aantal groene daken in Tsjechië is in 5 jaar verdubbeld. Duurzaamheid beïnvloedt in toenemende mate de bouw van fabrieken en magazijnen. Ontwikkelaars zoeken naar mogelijkheden om de impact van industriële gebouwen op de omgeving te veranderen. In Slavkov u Brna opende in 2020 de eerste 'levende' productiehal met daken en gevels bedekt met groen. Het gebouw maakt gebruik van het principe van natuurlijke thermische isolatie. De droogteproblematiek, in verschillende delen van het land een prangende kwestie, verhoogt de druk om duurzaam te bouwen en industriële sites moeten een bijdrage leveren bij het rationaliseren van het watergebruik. 

Meer en meer bedrijven willen duurzame industriële gebouwen neerzetten met zo klein mogelijke impact op het milieu. In het kader van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven, leven de ontwikkelaars en de bouwbedrijven niet alleen de wettelijke verplichtingen op het gebied van milieubescherming na, maar nemen ze in toenemende mate bijkomende maatregelen. De nadruk op duurzaamheid is een vorm van prestige voor bedrijven. De druk om duurzaam te bouwen neemt ook toe door het droogteprobleem dat veel gebieden treft. Industrieterreinen moeten er daarom voor zorgen dat er water in het gebied aanwezig blijft. Het water van het dak moet niet naar het rioleringsstelsel worden geleid, maar naar retentietanks. Dit water kan dan voor het besproeien of het spoelen worden gebruikt. Op de parkeerplaatsen moeten er opnieuw voetpaden worden aangelegd die het water doorlaten en er moet voldoende groen aanwezig zijn.

Circulair bouwen waarbij bouw- en sloopafval hergebruikt worden is een andere manier om de milieuvoetafdruk van de sector te verminderen. Andere opties om de milieu-impact van de bouw te verminderen zijn bijvoorbeeld het recycleren van materialen uit gebouwen na sloop of het gebruik van gezuiverd regen- en afvalwater. Het zogenaamde moderniseringsfonds wordt gevuld met inkomsten uit de verkoop van emissierechten. Bedrijven kunnen beroep doen op financiering uit het fonds voor het uitvoeren van milieuprojecten. Het komende decennium is er meer dan 100 miljoen kronen beschikbaar. 

Spoorweginfrastructuur

De regering investeert volop in de herstelling en modernisering van treinstations. Binnenkort starten o.m. grote werven om de stations van České Budějovice, Plzeň en Pardubice in een nieuw jasje te steken.

De voorbereiding van de bouw van hogesnelheidslijnen is volop aan de gang. Dit jaar wordt 250 miljoen kronen geïnvesteerd en men hoopt in 2025 aan de bouwwerken te kunnen beginnen. De bouw van de hogesnelheidslijn tussen Praag en het Duitse Dresden moet rond 2030 starten. 

Nieuwe ruimtelijke plannen voor Praag

Het ruimtelijk uitvoeringsplan van Praag wordt tegen 2023 vernieuwd. In verschillende zones zou dan nieuwe huisvesting (appartementen) gebouwd kunnen worden. Vastgoed in Praag is, getuige de hoge prijzen voor huizen en appartementen (+19,5% in 2022), felbegeerd. 

Meer weten:

Machines

Machinebouw heeft een rijke geschiedenis in de Tsjechische Republiek en vormt één van de pijlers van de industrie. Er zijn meer dan 6.700 bedrijven actief die o.m. turbines, transportmaterieel, landbouwmachines, machines voor de voedingsindustrie, HVAC-apparatuur en bouw- en werktuigmachines ontwikkelen. De algemene machinebouw stelt 115.000 hooggekwalificeerde professionals te werk. Machinebouw is ook traditioneel een belangrijke exportindustrie, waarbij 80 tot 90% van de productie wordt uitgevoerd.

Machinebouw maakt deel uit van de bredere industriële sector, die een grote bijdrage levert aan het Tsjechische bbp (35%) en meer dan 40% van de beroepsbevolking in zijn rangen telt. De grootste industriële sector blijft de productie van motorvoertuigen (goed voor 28,3% van de totale inkomsten). Op de tweede plaats komt de productie van computers en elektronische en optische producten met een aandeel van 8,1%. Machinebouw komt op de derde plaats. 

De totale productie van de machinebouw kent sinds 2010 een groeiende tendens. Een belangrijke factor hierbij is de gunstige situatie in de automobielindustrie waarvoor een bloeiend netwerk van toeleveranciers bestaat. De arbeidsmarkt voor de sector is krap, vele bedrijven hebben moeite om voldoende werknemers te vinden. Deze situatie wordt deels opgevangen door verdere automatisering. In 2017 steeg de productie in de machinebouw met 4,1% t.o.v. het jaar daarvoor. In 2018 kende de sector een groei van 3%, dit dankzij de productie van computers en elektronische en optische producten, van metalen constructies en metaalbewerkingsproducten. De omzet van de machinebedrijven groeide met 6,2% en dat vooral bij de grote bedrijven. In het eerste kwartaal van 2019 is zowel de uitvoer als de invoer gestegen, respectievelijk met 4,1% en 4,4%. In 2019 wordt er een lichte daling van deze sector van 0,5% verwacht. De machinebedrijven verwachten verder een groei van hun omzet met 2,1%. 

Al in 2019 kenden de subsectoren van werktuig- en vormmachines een aanzienlijke terugval als gevolg van de algehele afkoeling van de wereldeconomie, de moeizame betrekkingen tussen de VS en China, de structurele transformatie van de auto-industrie als gevolg van het groene EU-beleid en andere factoren. Zowel productie, verkoop als uit- en invoer van deze subsectoren namen sterk af (ongeveer -20%). Algemeen worden investeringen in onderzoek & ontwikkeling en innovatie gezien als het recept om de crisis te overwinnen. 

In 2021 was er een jaar-op-jaar daling van de productie op het gebied van gereedschapswerktuigen en vormmachinebouw met meer dan 30%, ook de export daalde, naar sommige landen zelfs met 50%.

Ook in 2022 kampt de machinebouw met een crisis aan de aanbodzijde, wanneer er geen componenten zijn om mee te produceren. Tegelijkertijd stijgen de prijzen van basisgrondstoffen, worden de levertijden verlengd en is er een gebrek aan geschoolde arbeidskrachten.

De belangrijkste trends in deze sector zijn:

  • de ontwikkeling van nieuwe technologieën, zo neemt bijvoorbeeld het belang van additive manufacturing toe
  • automatisering en robotica in de productie en ontwikkeling van communicatietechnologieën

Het doel is om de productiviteit en flexibiliteit te verhogen, en de invloed van de menselijke factor in routinematige activiteiten te beperken. Binnen de machinebouw tracht men het energieverbruik te verminderen en meer gebruik te maken van geavanceerde materialen en technologieën. Dit alles hangt samen met de inspanningen om het milieuvriendelijker te produceren. 

De overheid ondersteunt onderzoek, ontwikkeling en innovatie door middel van gerichte subsidieverlening. Deze worden toegekend door het Technology Agency van de Tsjechische Republiek (Technologická agentura České republiky) en door het ministerie van Handel en Industrie. Beide hebben verschillende subsidieprogramma's waarmee ze de eigen inspanningen van de bedrijven completeren. Gemiddeld investeren bedrijven jaarlijks 5% van hun omzetcijfer in R&D. 

Een jaarlijkse hoogmis voor de machine-industrie in Centraal-Europa vindt jaarlijks plaats in Brno. De beurs MSV is veruit de belangrijkste in de regio en heeft industriële automatisering als belangrijkste focus. Meet- en controletechnologie komt er aan bod, naast bewerkingstechnologie, elektronica, materialen en componenten. Er wordt ook steeds meer ingezet op additive manufacturing. 

Meer weten:

Voeding

De voedingsindustrie is van oudsher een belangrijke sector in de Tsjechische Republiek en blijft tot op de dag van vandaag één van de leidende sectoren binnen de verwerkende industrie. Veel (grotere) bedrijven produceren op industriële schaal en hebben moderne, in hoge mate gedigitaliseerde en geautomatiseerde productiefaciliteiten. De productie van voedingsproducten stijgt nog steeds. In Q1 2020 was er een stijging van 1,5%, gevolgd door een terugval in Q2 die echter volledig weggewerkt werd in Q3 (+5%). In de eerste drie kwartalen van 2020 groeide de productie uiteindelijk met 2,3%. 

De totale voedselconsumptie, inclusief voedselverlies en -verspilling, bedroeg in 2019 796,5 kg per bewoner. Dit is het hoogste cijfer sinds 1993, de jaar-op-jaar-stijging bedroeg 6,9 kg. 

In de landbouw domineert de plantaardige productie (56,5%). De belangrijkste gewassen zijn tarwe en koolzaad. Dierlijke productie is goed voor een aandeel van bijna 38% in de landbouwproductie. Belangrijke subsectoren zijn melkveehouderij en varkenskweek. Tsjechië is zelfvoorzienend voor granen, melk, rundvlees, suiker en bier.

In het 4e kwartaal van 2021 werd 12.177 ton vlees geproduceerd (+2,8%), een stijging op jaarbasis voor alle drie de belangrijkste vleessoorten. De prijzen van slachtvarkens bleven dalen.

In 2021 bereikte de vleesproductie in Tsjechië in totaal 466.856 ton (+2,6%), waarvan 72552 ton (0,0%) rundvlees, 217.008 ton (+2,6%) varkensvlees en 177.157 ton (+3,8%) pluimvee. De prijzen van agrarische producenten van slachtdieren stegen lichtjes bij slachtvee (+4,3%) en slachtkippen (+1,8%), terwijl de prijzen van slachtvarkens beduidend onder het niveau van 2020 (-16,3%) lagen. De directe melkaankopen daalden op jaarbasis (-2,0%), terwijl de aankopen van zuivelfabrieken van producenten en verkooporganisaties met 1,2% hoger waren.

Door de export was de invoer van levend vee onbeduidend. 228.600 stuks werden geëxporteerd (+3,1%), waarvan 71.000 (+7,9%) bestemd was voor de slacht en 144.800 (+2,7%) voor verdere veredeling. 24.448 ton vlees werd geëxporteerd als levende slachtdieren, wat een derde is van de jaarlijkse vleesproductie in Tsjechië. De export van levend vee nam vooral toe naar de reeds gevestigde bestemmingslanden: Spanje (kalveren), Turkije (jongvee) en Duitsland (slachtvee).

Er werden 180.900 stuks jonge varkens met een gemiddeld gewicht van 27,6 kg geëxporteerd. De export van deze varkens overtrof dus ruimschoots hun import. De export van slachtvarkens steeg tot 247.800 stuks (+3,7%). Jonge varkens werden steeds meer geëxporteerd naar Oostenrijk, slachthuizen vonden meer klandizie in Polen.

Het grensoverschrijdend tekort inzake varkensvlees nam licht toe, waarbij de invoer steeg tot 281.790 ton (+4,2%), hoewel ook de uitvoer toenam (34.903 ton, +6,1%). De grootste stijging van de invoer van varkensvlees werd opgetekend met Duitsland en België, terwijl de invoer uit Spanje en Nederland daalde.

De export van gemeste kippen en slachtkippen nam ook licht toe (20.427 ton, +4,4%), ongeveer tot een hoeveelheid die overeenkomt met de maandelijkse productie van pluimveevlees in Tsjechië.

Het handelstekort in pluimveevlees is in de verslagperiode afgenomen. Het goederenverkeer over de grens daalde tot 103.205 ton (-8,9%) aan de invoerzijde en nam toe tot 19.342 ton (+23,5%) aan de uitvoerzijde. Beperkingen op de invoer van pluimvee waren vooral van invloed op de handel met Polen en Duitsland, terwijl de hogere uitvoer bijvoorbeeld naar Bulgarije ging, maar ook naar Polen.

In het 4e kwartaal van 2021 werden 745.095.000 liter melk (0,0%) ingekocht van binnenlandse producenten, waarvan 647.971.000 door zuivelfabrikanten (+2,6%).

De landbouwproducentenprijzen van melk stegen met 9,5% op jaarbasis. De gemiddelde prijs van een liter melk van kwaliteitsklasse Q was CZK 9,32.

Retail 

Het Tsjechische retaillandschap is zeer gevarieerd. Grote spelers op de markt zijn Lidl, Kaufland, Albert, Tesco, Penny Market, Billa en Makro en Globus. In 2019 verloor Kaufland het marktleiderschap voor hypermarkten aan Lidl. Ook COOP Group, een vereniging van 47 Tsjechische en Moravische consumentencoöperaties, heeft een goed uitgebouwd netwerk in kleinere steden en dorpen. Het aanbod van COOP bestaat vooral uit Tsjechische regionale producten.

Uit de regelmatige analyse van GfK Czech van de ontwikkeling van de retailmarkt bleek dat er zelfs tijdens het coronavirus een aanzienlijke toename was van het aantal winkelketens in Tsjechië. Lidl, Albert supermarkt, Billa en Penny Market groeiden het meest.

De pandemie van het coronavirus had geen invloed op de uitbreidingsplannen van winkelketens in Tsjechië. Integendeel, want 2021 bracht de sterkste groei in een decennium. Eind 2021 waren er meer dan 1.600 winkels van multinationale voedselketens actief in Tsjechië met een verkoopoppervlak van meer dan 400 m². Dit jaar lanceerden multinationals 56 nieuwe hypermarkten, supermarkten en discountwinkels in Tsjechië. Dat waren er 20 meer dan in 2019, het recentste topjaar qua uitbreidingen.

De uitbreiding van de ketens tussen 2016 tot 2021 concentreerde zich voornamelijk in Praag en Centraal-Bohemen. In deze twee regio's werden in de afgelopen 6 jaar 83 nieuwe winkels geopend, goed voor ruim 40% van de activiteit in het hele land. De expansie in de regio Centraal-Bohemen in de afgelopen 6 jaar was vooral kenmerkend voor Billa en Penny Market, mede door de ligging van de winkels in de retailparken in het achterland van Praag.

Lidl dat in de afgelopen 6 jaar 19 van zijn 60 nieuwe winkels heeft gebouwd, heeft zich voornamelijk gericht op Praag zelf, zelfs op voorheen atypische locaties op de begane grond of kelders in bestaande oudere gebouwen of middels nieuwe multifunctionele en residentiële projecten.

In het najaar van 2021 maakte ook Mere, de Russische harddiscounter, zijn opwachting in het land. De keten wil zijn voetafdruk in het land verder uitbreiden wat zeker zal bijdragen aan het verder verzadigen van de markt. 

E-commerce wordt steeds belangrijker als verkoopkanaal voor voedingsproducten, mede dankzij een flexibel logistiek systeem en de aanwezigheid van moderne magazijnen. De grootste spelers op de Tsjechische markt op het gebied van e-commerce voor levensmiddelen zijn Rohlik.cz en Košík.cz.

Tsjechen zijn dol op promoties en kortingen. De helft van de verpakte voedingsproducten worden met korting aangeboden.

Er is eveneens een groeiende vraag naar binnenlandse producten. Sommige winkelketens sourcen meer dan 75% bij lokale leveranciers. Deze sterk toenemende vraag zorgt ervoor dat sommige lokale producenten de vraag (tijdelijk?) niet kunnen bijbenen.

Impact van de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne 

De pandemie heeft in veel sectoren bijgedragen tot arbeidstekorten. Deze impact is vooral uitgesproken in de sectoren voeding en landbouw, die tot de minst geautomatiseerde sectoren behoren.

Daarom zijn sommige werkgevers gedwongen om de lonen aanzienlijk te verhogen. Het risico bestaat dat de voedselprijzen, bovenop de stijgende grondstof- en transportkosten, verder zullen stijgen. Het gebrek aan gekwalificeerd personeel kan er bovendien voor zorgen dat bedrijven de vraag niet langer kunnen bijbenen.

Niet alleen boeren, maar ook verwerkers en restaurants voelen de schaarste nu al. De situatie is erger dan voor de pandemie. 

Hoewel het land nog niet volledig uit de coronaviruscrisis is gekomen, voelt het nu ook de effecten van het conflict in Oekraïne. Deze drijft de voedsel- en energieprijzen verder op, wat een extra belasting vormt voor de economie. 

In april steeg de prijs van meel met meer dan de helft jaar op jaarbasis, vlees met 11%, halfvolle houdbare melk met bijna een derde, eieren met meer dan 14% en suiker met meer dan een 1/4. Brood werd daarmee ruim 20% duurder dan vorig jaar, de prijs van boter steeg met 31,6% en deze van aardappelen met 19,2%.

Daarentegen daalden de prijzen van sterke drank met 4,1%, bleven deze voor wijn status quo terwijl de bierprijs met 2% steeg. 

Biovoeding 

Biovoeding zit ook in Tsjechië in de lift. De waarde van de geconsumeerde producten bedroeg in 2020 5,99 miljard kronen. De markt voor biologische voeding groeide dus met 13,9 procent op jaarbasis. Het biosegment van de voedings- en drankensector vertegenwoordigt ongeveer 1,77% van de totale markt.

Het gemiddelde bedrag dat elke inwoner van Tsjechië in 2020 aan biologisch voedsel uitgaf was 562 kronen. De hoeveelheid geëxporteerd biologisch voedsel steeg met 14,33% op jaarbasis en bereikte ongeveer 3,43 miljard kronen.

De omzet van Tsjechische bedrijven op de biologische voedingsmarkt bedroeg in 2020 circa 9,41 miljard kronen, een stijging van 13,92%. Van de totale consumptie van biologische voeding bijvoorbeeld was de omzet in de detailhandel goed voor 4,1 miljard kronen, in de horeca 194 miljoen kronen en 366 miljoen kronen voor directe verkoop, vooral van boerderijen. Via e-shops, die ook door landbouwverwerkers en andere producenten worden gebruikt, werden goederen ter waarde van 1,3 miljard kronen verkocht.

Tsjechische consumenten kochten het meeste biologische voedsel in winkelketens, dat wil zeggen in supermarkten en hypermarkten (32%, goed voor 1,9 miljard), via e-shops (22%, voor 1,3 miljard), natuurvoedingswinkels en biologisch voedsel (15%, waarde 893 miljoen) en drogisterijen (15%, ongeveer 888 miljoen kronen).

De grootste belangstelling ging uit naar de zogenaamde overige bewerkte voedingsmiddelen, die ongeveer 42% van de biologische verkoop van biologische voeding voor hun rekening namen. Ruim driekwart van deze categorie betreft overige bewerkte biologische voeding, koffie en thee, kant-en-klaarmaaltijden (inclusief babyvoeding) en voedingssupplementen. Groenten en fruit kwamen op de tweede plaats (17%), gevolgd door melk en zuivelproducten (16%).

Distributeurs en winkelketens importeerden en verkochten biologisch voedsel op de Tsjechische markt voor naar schatting drie miljard kronen.

De tweejaarlijkse Salima-beurs in Brno is een goede gelegenheid om de markt te verkennen en nieuwe producten te introduceren. De volgende editie vindt plaats in 2023.

Meer weten:

Milieu en Hernieuwbare Energie

De overheidsstrategie 'Staatsmilieubeleid van de Tsjechische Republiek 2012-2020' is recentelijk afgesloten. Doelstellingen van de strategie waren o.m. de verbetering van de luchtkwaliteit, de vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen, het verbeteren van het waterbeheer en de waterkwaliteit, afvalpreventie en het hergebruik van afval als nieuwe grondstof of als energiebron. De doelstellingen werden in belangrijke mate gerealiseerd. De luchtkwaliteit werd verbeterd en de broeikasgasemissies teruggedrongen. Ook is de oppervlaktewaterkwaliteit verbeterd. Er werd werk gemaakt van de revitalisatie van 263 km waterlopen. Er werden ook maatregelen genomen op het gebied van bescherming tegen overstromingen, het opvangen van periodes van langdurige droogte, meteorologische extremen en geologische instabiliteit. 

Het energiegebruik mag dan toenemen, maar de energie-intensiteit vertoont een dalende tendens. Er werden en worden tal van energiebesparende maatregelen genomen. De productie van energie uit hernieuwbare bronnen groeit, maar het aandeel in het totale verbruik stagneert. In 2020 was de bruto elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen goed voor 13% van de totale bruto elektriciteitsproductie waarmee Tsjechië zijn hernieuwbare energiedoelstellingen heeft net gehaald. 

De bruto elektriciteitsproductie steeg met 9,1% in Q4 2021 in vergelijking met dezelfde periode van het voorgaande jaar. In totaal werd 24,6 TWh aan bruto elektriciteit geproduceerd, wat 2,1 TWh meer is dan in de vergelijkbare periode in 2020. De grootste absolute verandering op jaarbasis in de elektriciteitsproductie werd opgetekend door stoomcentrales, een stijging van 1,6 TWh, ofwel met 15%. Ook de productie van fotovoltaïsche centrales steeg met 37,2%. Waterkrachtcentrales met pompopslag produceerden ook meer met 11,5%, kerncentrales met 9,9%, gas- en verbrandingscentrales met 5% en windenergiecentrales met 3,3%. Het waterkrachtsegment kende een krimp met 27,4%. Ook de totale productie van stoomgascentrales daalde met 20,5%. De jaar-op-jaar daling van de geïnstalleerde capaciteit van stoomkrachtcentrales met 5,3% was voornamelijk te wijten aan de ontmanteling van de Mělník III-centrale. De jaar-op-jaar toename van het geïnstalleerde vermogen van gas- en stookinstallaties met 2% was voornamelijk het gevolg van het opstarten van bronnen in Centraal-Bohemen.

De afvalproductie neemt verder toe. Het aandeel van hergebruikte materialen stijgt, terwijl het gebruik van stortplaatsen verder afneemt. Het verbranden van afval speelt nog steeds slechts een marginale rol. De behandeling van gevaarlijk geval is verbeterd door een nieuwe wetgeving en de introductie van nieuwe technologie. De overheid biedt financiële steun voor de sanering van brownfieldsites. 

Inmiddels heeft de regering een nieuwe milieustrategie met looptijd tot 2030 goedgekeurd. Belangrijke doelstellingen hebben betrekking op het vergroten van de efficiëntie bij watergebruik, het verlagen van de emissies van schadelijke stoffen, de vermindering van broeikasgasemissies, de verhoging van energie-efficiëntie, maximale afvalpreventie en de toename van de waterretentie in het landschap.  

Tsjechië schaart zich met het strategische plan 'Tsjechische Republiek 2030' achter de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de VN. Het land wil zich meer gaan focussen op de bescherming van de biodiversiteit en de bescherming van terrestrische ecosystemen alsook op bodembescherming.  

Alternatieve energie

De Tsjechische regering keurde in januari 2020 een nieuwe energiestrategie goed. Tegen 2030 wil het land 22% van het verbruik uit hernieuwbare bronnen halen (nu is dat 15,6%). Om deze doelstelling te bereiken wordt 11,42 miljard euro vrijgemaakt. 

De grootste hoeveelheid groene elektriciteit wordt opgewekt door biomassa en landbouwafval (45%). Hierbij gaat het vooral om de verbranding van houtsnippers en andere plantaardige producten afkomstig uit land- en bosbouw. Windenergie is goed voor meer dan een derde van de groene energie. Op de derde plaats komt biogas, terwijl het aandeel van zonne-energie en waterkracht verwaarloosbaar is. 

Ook de grote spelers, die vroeger voornamelijk gokten op kolen-, gas- en nucleaire bronnen, concentreren zich steeds meer op groene energie. Naast de zonne-energieparken in Tsjechië heeft ČEZ, de grootste leverancier van elektriciteit en gas, de afgelopen jaren ook geïnvesteerd in windparken in Duitsland en Frankrijk. Het richt zich ook steeds meer op kleine lokale bronnen, vaak op brandend gas, waaruit elektriciteit en warmte worden geproduceerd.

De perceptie van het publiek van hernieuwbare bronnen in het algemeen werd geschaad door de mislukte regulering van de steun voor zonnepanelen. 

Windenergie

De publieke opinie is niet tuk op windenergie-installaties. De voornaamste redenen voor de weerstand zijn de lawaaihinder, het verstoren van het landschapsuitzicht en de toenemende mortaliteit van vogels. Veel gemeenten en regio's staan dus eerder weigerachtig tegenover een verdere uitbreiding op hun grondgebied. In de eerste twee maanden van 2022 werd een recordhoeveelheid elektriciteit geproduceerd door de Tsjechische windenergiecentrales (resp. 87.639 megawattuur (MWh) in januari en 106.050 MWh in februari). In totaal konden 340 Tsjechische windenergiecentrales voor beide maanden voldoende elektriciteit produceren, waarvan het volume overeenkomt met het verbruik van huishoudens in de regio's Pardubice en Hradec Králové. 

Een recente studie (juni 2020) geeft nochtans aan dat windenergie een groot potentieel heeft in het land. Waar nu minder dan 1% van de verbruikte elektriciteit afkomstig is uit windenergie, zou deze bron tegen 2040 goed kunnen zijn voor een aandeel van 25%. Het windenergiepotentieel bedraagt ongeveer 3000 mW waarvan in 2019 700 GWh benut werd. Wind is eveneens een van de goedkoopste energiebronnen. De regering trekt de volgende jaren 12 miljard kronen uit om nieuwe parken te bouwen. Tegen 2030 moet de productiecapaciteit op die manier oplopen tot 1000 mW. Dit is het equivalent van het huidige zonne-energievermogen of een reactor van de kerncentrale van Temelín. 

In 2019 werden een aantal nieuwe parken gebouwd, in de regio's Karlovy Vary en Tachov. De turbines worden ook steeds groter en hoger. 

Zonne-energie

Volgens de huidige gegevens van de Zonnevereniging is in 2021 in totaal 62 megawatt aan nieuwe zonne-energiecentrales geïnstalleerd in Tsjechië, 20,6% meer dan in 2020.

Vorig jaar werden in Tsjechië 9.321 nieuwe fotovoltaïsche energiecentrales aangesloten. Dit zijn er 3.028 meer dan in 2020. Kleinere dakfabrieken blijven domineren; de gemiddelde grootte van de nieuwe centrale daalde vorig jaar zelfs tot 6,7 kWp. Dit is een van de redenen waarom de toename van het aantal in gebruik genomen centrales met bijna de helft de nieuw geïnstalleerde capaciteit met slechts 20,6% op jaarbasis verhoogde.

In 2021 zijn in totaal circa 6.500 subsidieaanvragen voor de bouw van een eigen zonne-energiecentrale uit het subsidieprogramma 'Nová zelená úsporám' uitbetaald (4.846 in 2020), waarvan 80% van de aanvragers koos voor een geavanceerd hybridesysteem met batterijopslag (78,8% in 2020).

Het opwekken van eigen (groene) elektriciteit is interessant voor bedrijven omdat ze hun kosten voor distributie en transmissie van elektriciteit kunnen verlagen. Het energiebedrijf ČEZ heeft grote plannen voor de toekomst. Het wil jaarlijks zonne-energiecentrales bouwen bij tientallen zakelijke klanten. Het rendement op fotovoltaïsche systemen van bedrijven is o.a. veroorzaakt door de stijgende elektriciteitsprijzen in de afgelopen jaren en door het feit dat de technologische kosten voor groene energie aanzienlijk zijn gedaald. De financiële ondersteuning voor het opwekken van 1 mWh door zonne-energiecentrales is op 10 jaar tijd met 90% gedaald tot €50.  

Biogas

Er zijn momenteel ongeveer 400 biogasstations in bedrijf in Tsjechië, maar de productie van biomethaan en de injectie ervan in het gasnetwerk vindt momenteel alleen plaats in het Rapotín-station in de regio Šumperk. Sinds 2019 is het aangesloten op het netwerk van de grootste Tsjechische gasdistributeur GasNet.

De totale elektriciteitsproductie uit biogas was in het derde kwartaal ongeveer gelijk aan dezelfde periode vorig jaar en kwam uit op bijna 1.933 GWh. Biogas was in september 2021 goed voor 3,1% van de totale energieproductie. Het aandeel biogas in de totale productie van energie uit de hernieuwbare bronnen in september 2021 bereikte 21,9%. Tegen 2030 zou biomethaan tot een kwart van het gasverbruik in Tsjechische huishoudens kunnen vervangen. Het belang ervan neemt voortdurend toe.

Volgens sectororganisatie CZ Biom, die driekwart van de Tsjechische landbouw- en afvalbiogasbedrijven verenigt, zouden tegen 2030 ongeveer 150 tot 200 biogasinstallaties kunnen overschakelen op de productie van biomethaan.

Ook biogas en biomethaan ontsluiten nieuwe kansen dankzij inspanningen om het afvalbeheer te verbeteren. Veel mensen en gemeenten proberen de biocomponent van hun gemeentelijk afval verstandiger te beheren. Het is het belang van biologisch afbreekbaar afval voor de productie van biogas dat al heel lang groeit

Afvalbeheer

De Tsjechen doen het vrij goed wat het sorteren van afval betreft. 73% van de Tsjechische bevolking sorteert regelmatig afval. In Tsjechië werd in 2020 in totaal 38.486.186 ton afval geproduceerd, dat is 507 kg/jaar per persoon. In 2020 sorteerde men ruim 713.000 ton bruikbaar afval binnen de systemen van steden en gemeenten in Tsjechië, waarvan bijna 403.000 ton verpakkingsafval. Qua hoeveelheid sorteerden de Tsjechen het meeste papier - voor meer dan 228.600 ton. Dit werd gevolgd door plastic afval met meer dan 173.000 ton, glas met meer dan 161.000 ton, en meer dan 145.000 ton metalen en bijna 4.500 ton drankkartons.

88% van het afval wordt hergebruikt en 84,5% hielp mee aan de productie van nieuwe goederen. Iets minder dan 10% van de totale afvalberg kwam terecht op stortplaatsen en 3,5% werd ingeschakeld voor energieproductie. Wat de recyclage van verpakkingen betreft, moet het land binnen de EU enkel België en Denemarken laten voorgaan. 

Tsjechië heeft nog 178 stortplaatsen. Ongeveer de helft van het huishoudelijk afval komt er nog terecht, 38% wordt gerecycleerd en 12% verbrand. De prijs per ton voor het storten van materiaal moet stijgen tot 1850 kronen in 2029 (nu bedraagt die 500 kronen). Deze prijsstijging moet van recyclage een aantrekkelijker alternatief maken. De Associatie voor Afvalbeheer vraagt van de overheid om recycling ook op andere manieren te stimuleren. Zo zouden volgens de Associatie de loonkosten in de sector verlaagd moeten worden evenals het btw-tarief op gerecycleerde producten. De overheid zou het proces ook kunnen bevorderen door subsidies te geven. Er zijn nu vier verbrandingsovens in Tsjechië (Praag, Brno, Liberec en Pilsen). 

De Europese Unie eist dat de Tsjechische Republiek 55% van het stedelijk afval recycleert in 2025, 60% in 2030 en 65% in 2035. De Europese Unie eist ook dat er in 2035 slechts maximaal 10% van het huishoudelijke afval op een stortplaats terecht mag komen. Het ministerie van Milieu heeft daarom een nieuwe afvalwetgeving opgesteld die vanaf januari 2021 effectief van toepassing moest zijn. De senaat heeft echter bezwaar aangetekend tegen formuleringen in de wet waardoor de nieuwe wetgeving wellicht pas in 2022 van kracht zal worden. 

Een belangrijk jaarlijks event in Praag over afvalverwerking en circulaire economie is de Waste to Energy conferentie die bedrijven, academici en beslissingnemers samenbrengt. 

Luchtkwaliteit

Tsjechië gebruikt nog steeds veel bruin- en steenkool voor elektriciteitsproductie, maar liefst 40% in 2019. Dit heeft natuurlijk een sterke impact op de CO² uitstoot en de luchtkwaliteit. In 2019 werd de "Koolcommissie" opgericht die de afbouw en beëindiging van het gebruik van fossiele brandstoffen in de elektriciteitsproductie moet begeleiden. Tegen 2038 moet het gebruik van steenkool volgens de minister van Industrie & Handel tot het verleden behoren, waar de bedrijven zelf liever 2043 als eindpunt hadden gezien wat felle kritiek van de milieubeweging opleverde. 

De luchtkwaliteit in 2021 was ooit in sommige opzichten de beste van de afgelopen tien jaar. Net als in 2020 werd de luchtkwaliteit vorig jaar beïnvloedt door de overheidsmaatregelen in het kader van de gezondheidscrisis. 

Meer weten:

E-Commerce

Tsjechië staat volgens de Europese Commissie op de derde plaats in de EU-ranglijst van landen met de sterkst uitgebouwde e-commerce. Het land is relatief klein dus kunnen goederen snel bij de klanten gebracht worden. Maar liefst 93% van Tsjechen tussen 18 en 69 jaar winkelt al online. De Tsjechische e-commerce beleefde in 2021 opnieuw een onverwachte situatie. Het resultaat is opnieuw een record in de waarde van de gerealiseerde omzet voor de verkoop van goederen. Voor het eerst verkochten e-shops goederen ter waarde van meer dan tweehonderd miljard in het land, waarmee een nieuwe magische grens werd overschreden. De jaar-op-jaar groei met 14% vertegenwoordigde 223 miljard kronen, die Tsjechen online besteedden. Het aandeel van e-commerce in de totale retailomzet bedraagt 13,5%.

In 2021 veranderde het assortiment dat mensen online kochten. De categorie witte elektronica liet een lichte daling (-3%) optekenen, aangezien er al veel klanten aankopen deden tijdens de eerste golf in 2020. De traditionele drijvende kracht achter het online gebeuren was voeding en dranken (17%).

Als gevolg van de pandemie zijn er interessante veranderingen geweest in een aantal specifieke categorieën. De verkoop van tuinserres groeide bijvoorbeeld extreem, met bijna 75%, maar in vergelijking met voorgaande jaren verschoof de piek in hun afzet van het traditionele april naar maart. Ook bij ketels is een forse groei te zien. En sportuitrusting is zeker het vermelden waard. De online verkoop van bobsleeën en sleeën, langlaufski's en ander wintersportmateriaal ging letterlijk door het dak. 

Het aantal e-shops tijdens het tweede pandemiejaar steeg met 3%, er zijn er in totaal 50.985 op de Tsjechische markt. Er verdwenen er echter ook veel in 2021.

Meer weten:

Technologie: Artificiële Intelligentie, Big Data, ICT, IoT & Gaming

Er zijn veel vooruitstrevende individuen en bedrijven die in Tsjechië smart oplossingen en toepassingen ontwikkelen. Volgens de studie van de Europese Investeringsbank van 2020 behoren sommige Tsjechische bedrijven tot de digitale leiders. Tsjechië blinkt o.m. uit in het implementeren van slimme sensoren die de kwaliteit en productiesnelheid helpen verhogen. Lokale bedrijven scoren ook bij het gebruik van big data in de dienstensector, waar geautomatiseerde programma's bijvoorbeeld helpen bij het aanpassen van het aanbod van handelaren op basis van de analyse van het gedrag van hun klanten. Niettemin het gebruik van big data, robots of 3D-printen, blijft Tsjechië toch iets achter het gemiddelde van de EU. De snellere digitalisering gebeurde in 2020 voornamelijk dankzij 2 factoren: de langdurige lage werkloosheid en de effecten van de coronavirusrestricties. De pandemie heeft bedrijven gedwongen hun digitalisering te versnellen. Tsjechische bedrijven beschouwen het grootste voordeel van kunstmatige intelligentie als een verhoging van de productiviteit (49 procent) en een verlaging van de kosten (30 procent). Door implementatie willen bedrijven ook een grotere productieflexibiliteit bereiken (19 procent).  

AI & Big Data

Tsjechië heeft de ambitie een belangrijke speler te worden op het gebied van artificiële intelligentie. Dit ligt in lijn met de visie achter het merk "Czech Republic: The Country of the Future". Praag moet een internationale hub worden waar nauwe banden onderhouden worden met andere Europese topcentra. AI moet bijdragen tot een veiliger samenleving en het levensgemak van de bevolking. AI zal natuurlijk ook gevolgen hebben op de werkvloer. Routineuze taken zullen in toenemende mate door AI uitgevoerd worden. Dit zou tegen 2030 1,3 miljoen werknemers impacteren, 2,2 miljoen in 2035 en 3,4 miljoen in 2050. 

Tsjechische bedrijven willen investeren in AI om de productiviteit te verhogen en de kosten terug te dringen. De investeringen gaan vooral naar computervisualisatie en simulatie (14%), interne data-analyse (13%) en autonome of collaboratieve robots (12%). Hoewel er al voorbeelden zijn van AI-toepassingen is het zeker niet zo dat we in de industrie al kunnen spreken van een totale en geïntegreerde aanpak. De afdelingen die het meest gebruik maken van AI zijn supply chain en inkoopbeleid (28%), O & O (17%), sales (13%) en procescontrole (11%). Het gebruik is nog veel minder ingeburgerd in marketing, financiën en HR. Op een door Czech Invest opgestelde kaart kan u de entiteiten terugvinden die in Tsjechië met AI bezig zijn:  https://aimapa.mpo.cz/webmap/#layers=ict,ai,whoiswho_it&x=1744000&y=6442975&z=7&base=positron  

Lokale softwarebedrijven behoren tot de beste in Centraal-Europa op het gebied van big data. Er worden vooral toepassingen ontwikkeld voor de retail (winkelgedrag, diefstaldetectie,...), de automotive-industrie (productie-optimalisatie en predictie), logistiek en transport (leveringsmonitoring in real-time), de gezondheidszorg (telegeneeskunde), landbouw (monitoring en weersvoorspelling), energie (energieopslag, controle, verbruiksbeheer) en de financiële sector.  

Informatie- en communicatietechnologieën (ICT) 

In 2019 waren ongeveer 45.000 ICT-bedrijven actief in Tsjechië. De sector groeit al verschillende jaren. De grootste toegevoegde waarde wordt gecreëerd door IT-activiteiten als programmeren, software-ontwikkeling, consultancy en het beheer van apparatuur, gevolgd door telecomactiviteiten. Dataverwerking, hosting en webactiviteiten spelen een kleinere rol. 

IoT 

IoT is een van de snelst groeiende segmenten. Het wordt vooral in de industrie gebruikt (automotive, machinebouw). Tsjechië loopt mee vooraan met het inzetten van de nieuwste mobiele technologie. Er bestaan 3 belangrijke LPWANs-netwerken: Sigfox, NB-IoT en LoRa. De uitrol van 5G-technologie zal bijdragen tot een forse toename van het aantal IoT-toepassingen. 

Met de invoering van het 5G-netwerk zal ook het gebruik van machinecommunicatie enorm toenemen. 

Gamingindustrie 

De gamingindustrie groeit nog steeds. De sector telt 118 bedrijven die samen werk bieden aan meer dan 2070 mensen, waarvan 40% programmeurs en grafisch ontwerpers. Een op de drie werknemers in kansspelbedrijven die actief zijn in Tsjechië is een buitenlander (33%). In 2021 klom de omzet van de Tsjechische game-industrie tot meer dan CZK 5,3 miljard, wat 17% meer is in vergelijking met het voorgaande jaar. Twee derden van de ontwikkelde games zijn gericht op consoles en PC-platformen, maar 40% van de studio's richten zich op de mobiele markt. Tsjechische games vinden over de hele wereld afnemers, van Duitsland en het VK over Rusland en de VS tot in China. 

Meer weten: 

Specifieke vraag of probleem?

Flanders Investment & Trade heeft een wereldwijd netwerk van experten dat uw bedrijf ter plaatse helpt.

Ontdek wat FIT voor u kan doen in Tsjechië