U bent hier

Kansrijke sectoren

Deze landenpagina werd met de grootste zorg samengesteld maar houdt nog niet overal rekening met de meest recente gevolgen van de coronacrisis.

Landbouw

De landbouwsector in Tadzjikistan blijft belangrijk voor de economie. De sector draagt voor ongeveer 20% bij aan het bbp en is goed voor ongeveer 60% van de totale werkgelegenheid. Slechts 28% van het land wordt als agrarisch beschouwd. Tweederde bestaat uit weide- en hooilanden. Slechts een klein deel wordt gebruikt voor de productie van meerjarige gewassen. Katoen en tarwe zijn de belangrijkste handelsgewassen. Die worden op 70% van het bebouwde areaal geteeld.

Hoewel het land er erg geschikt voor is in vergelijking met andere landen in de regio, is de landbouwproductiviteit in Tadzjikistan laag. De opbrengsten van belangrijke gewassen zijn aanzienlijk lager dan in bijvoorbeeld  Oezbekistan, terwijl die naar internationale maatstaven al laag zijn (2,2 ton/ha tegenover 4,5 ton/ha voor tarwe en 1,7 ton/ha versus 2,3 ton/ha voor katoen). Een van de hoofdprioriteiten van de ontwikkelingsstrategie voor de middellange termijn 2016-2020 is de opbrengst van bestaande gewassen verhogen. Hiervoor wordt ingezet op het gebruik van kwaliteitszaden, minerale meststoffen en chemicaliën.  Andere maatregelen zijn de toegang tot irrigatie en het verminderen van de verliezen bij de oogst en het transport. 

Het grootste deel van de landbouwproductie in het land is afkomstig van kleine familiale percelen. Landhervormingen in de jaren negentig leidden tot de ontbinding van grote Sovjet-boerderijen, kolchozen en sovchozen. Hoewel de landbouwgrond staatseigendom bleef, werden voormalige Sovjet-boerderijen opgesplitst in inefficiënt geëxploiteerde landbouwbedrijven (dekhan). Die kwamen er naast de kleine familiale percelen. Dekhan-boerderijen bewerken ongeveer 65% van het land, maar vertegenwoordigen slechts 30% van de landbouwproductie van het land. De familiale percelen vertegenwoordigen slechts 20% van het land, terwijl ze ongeveer 65% van de output genereren. Een perceel is gemiddeld zeven hectare groot.

De landbouw is voor de economie in Tadzjikistan nog altijd belangrijker dan de industrie. Katoenteelt is de belangrijkste landbouwactiviteit in het land. Andere belangrijke sectoren zijn veeteelt – onder meer langhoornvee, Hisor-schapen en geiten – en de teelt van fruit, graanproducten en groenten. Tadzjiekse landbouwers telen tarwe, gerst en heel veel rijst. Tuinbouw is sinds de oudheid heel belangrijk in Tadzjikistan. Het land voert amandelen, gedroogde abrikozen en druiven uit. Meer dan 80% van het 8.800 km² grote landbouwareaal is aangewezen op irrigatie. Tadzjikistan voert graan in uit Kazachstan en Oezbekistan.

Katoen is het belangrijkste landbouwexportproduct. Het is goed voor 90% van de totale landbouwexport,  gevolgd door verse en verwerkte groenten en fruit (9% van de landbouwexport in waarde).

Het totale landbouwareaal is 7,2 miljoen ha groot, waarvan het grootste deel weiland is. Het bebouwde areaal bedraagt slechts 675.000 ha, waarvan 470.000 ha wordt geïrrigeerd. Gewassen worden geteeld op geïrrigeerde of met neerslag beregende gronden. Tadzjikistan produceert elk jaar 350.000-450.000 ton katoen, meer dan 1,2 miljoen ton graan, 760.000 ton aardappelen, 1,1 miljoen ton groenten, 482.000 ton meloenen en 224.000 ton fruit.

 

Mijnbouw en mineralen

Tadzjikistan telt meer dan 400 mijnen en afzettingen van erts en niet-metaalhoudende mineralen die in kaart zijn gebracht en klaar zijn voor exploratie. Het gaat om afzettingen van goud, zilver, ijzer, bismut en wolfraam.  Daarnaast zijn er ook afzettingen van antimonium, marmer, graniet en edelstenen. Het land heeft ongeveer 60.000 ton aan zilverreserves. Koni Mansoer, de op een na grootste zilvermijn ter wereld, ligt in Tadzjikistan. De mijn heeft reserves van meer dan 56.000 ton. Er zijn 28 bekende goudafzettingen in Tadzjikistan, goed voor een totale reserve van meer dan 400 ton.

Van oudsher zijn de Tadzjiekse mijnbouwondernemingen gespecialiseerd in het winnen van mineralen en in de primaire verwerking ervan. De verdere conversie van concentraten en de metallurgie gebeurde in het buitenland. Het tekort aan infrastructuur om afgewerkte producten te maken, zet een grote rem op de ontwikkeling van deze industrietak. Daarin is onlangs echter verandering gekomen. De Chinees-Tadzjiekse joint venture ‘Zarafshon’ is het grootste goudwinningsbedrijf van het land dat nu een nagenoeg volledige cyclus kan aanbieden: winning, verwerking en metallurgie. Gouderts, de basisgrondstof, wordt gewonnen in Djilali en Taror in de provincie Sughd. De voornaamste bruikbare metalen zijn goud, zilver en koper en  overgangsmetalen, zoals bismut, selenium, tellurium. Ook het schadelijke arseen komt hier voor. De andere joint venture 'Aprelevka' ligt in het noorden van Tadzjikistan. 49% van het aandelenkapitaal is in handen van de Canadese onderneming Gulf International Minerals. Aprelevka wint goud in de noordelijke provincie Sughd. Het bedrijf produceert jaarlijks 15.000 troyounces goud. Het is volop bezig met prospectie om de productie en de rendabiliteit op te krikken.

De grootste zilverafzettingen bevinden zich eveneens in de provincie Sughd, waar het grootste goudwinningsbedrijf in het land actief is. Tadzjikistan produceert ook strontium, zout, lood, zink, fluoriet en kwik. In 2011 werden twee enorme goudafzettingen ontdekt: een in het centrum van het land bevat 118 ton en een andere in het noorden, waarvan wordt aangenomen dat ze 59 ton goud bevat. De Tajikistan Aluminium Company (TALCO; daarvoor TadAZ, ‘Tajikistan Aluminium Smelter’), een aluminiumsmelterij, is de enige Tadzjiekse grootschalige productieonderneming in de mijnbouwsector. Ze beheert een van de grootste aluminium verwerkende bedrijven ter wereld, dat in Toersoenzade in het westen van het land is gevestigd. TALCO produceert naar verluidt 517.000 ton aluminium per jaar en verbruikt hierbij 40% van de stroom die in Tadzjikistan wordt opgewekt. Het leeuwendeel van het aluminium is bestemd voor de export. Per jaar wordt slechts 5 ton in het land zelf verbruikt. De afgelopen jaren leverde kolenwinning een belangrijke bijdrage aan de nationale economie. De productie van steenkool steeg met 39% tot 31.200 ton en die van bruinkool met 70% tot 15.200 ton. Vandaag worden meer dan 36 mijnen geëxploiteerd en verkend in Tadzjikistan. In totaal zijn er 18 industriële steenkoolproducenten actief op 14 afzettingen in het land. Tadzjikistan heeft naar schatting 4,3 miljard ton steenkoolreserves. De Fon Yagnob-mijn is met een jaarproductie van 600 ton een van de productiefste. Alleen al in deze mijn zitten nog meer dan 1 miljard ton aan reserves. Van de niet-metaalhoudende mineralen zijn de steenkoolafzettingen Kshut Zauran en Fon Yagnob de meest veelbelovende.

Energie

Tadzjikistan benut momenteel amper 5% van zijn waterkrachtpotentieel. Het land beschikt over het op zeven na grootste potentieel aan hernieuwbare energiebronnen ter wereld (naar schatting 300 miljard kWh per jaar). Momenteel produceert Tadzjikistan ongeveer 16,5 miljard kWh elektriciteit en verwacht in de toekomst 25 miljard kWh te bereiken. Volgens officiële bronnen zal het land deze doelstelling halen door de bouw en de exploitatie van een installatie die het afvalwater van de rivier Vaksh verwerkt. De omzetting van deze plannen moet de energieonafhankelijkheid van Tadzjikistan waarborgen en het exportpotentieel verhogen tot 8 miljard kWh per jaar in de zomerperiode.

Tadzjikistan produceert dagelijks 43,7 miljoen kWh elektriciteit, waarvan het meer dan 5 miljoen kWh uitvoert. Volgens het ministerie van Energie en Waterhuishouding van Tadzjikistan neemt de Nurek-waterkrachtcentrale met 29,2 miljoen kWh het leeuwendeel van die productie voor haar rekening, gevolgd door de Sangtuda-1-centrale, die 3,9 miljoen kWh produceert. Tadzjikistan exporteert momenteel stroom naar Kirgizië en Afghanistan.

Daarnaast zijn er meer dan 35 kleine waterkrachtcentrales met een vermogen van 100 tot 4.500 kW en 270 microwaterkrachtcentrales met een vermogen van 20 tot 100 kW actief. Die leveren stroom aan afgelegen woonkernen.

Onlangs zijn met financiële steun van de Aziatische Ontwikkelingsbank en de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling projecten opgezet om de 240 MWt Golovnoy- en 126 MWt Kairakum-waterkrachtcentrales te renoveren en te moderniseren. De regering van Tadzjikistan heeft een subsidieovereenkomst van USD 136 miljoen getekend met de ADB voor de renovatie van de Golovnoy-waterkrachtcentrale.

Tadzjiekse rivieren, zoals de Vakhsh en de Panj, hebben een aanzienlijk waterkrachtpotentieel. De regering tracht investeerders te vinden om te voldoen aan de binnen- en buitenlandse vraag naar elektriciteit. In Tadzjikistan bevindt zich ook de Nurek-waterkrachtcentrale, de hoogste stuwdam ter wereld. In 2010 kondigde het Russische Gazprom de ontdekking aan van aanzienlijke aardgasreserves in het Sarykamish-veld, goed voor 60 miljard m³ aardgas of voldoende om het binnenlandse verbruik van Tadzjikistan voor 50 jaar te dekken. Barqi Tojik is de nationale energiemaatschappij.

De doelstelling van het regionale elektriciteitstransmissieproject CASA-1000 is om in de zomermaanden overtollige elektriciteit van Tadzjikistan en Kirgizië naar Pakistan en Afghanistan te exporteren. Zelfs zonder nieuwe centrales aan het systeem toe te voegen, beschikken de Centraal-Aziatische landen over voldoende overtollige elektriciteit om deze hoogspanningslijnen te voeden. Het moderne en efficiënte CASA-1000-hoogspanningsnet zal de regio helpen om te veranderen en betekent een belangrijke stap in de verwezenlijking van de geplande regionale elektriciteitsmarkt van Centraal- en Zuid-Azië, CASAREM. Dit initiatief is niet alleen voordelig voor de vier betrokken landen, maar versterkt ook de elektriciteitssystemen van en de samenwerking tussen Centraal-Azië en Zuid-Azië. Een belangrijk onderdeel van dit initiatief is de ontwikkeling van een grensoverschrijdend hoogspanningsnet dat de landen met elkaar verbindt en dat de uitwisseling van elektriciteitsoverschotten tussen de regio’s moet vereenvoudigen. Eenmaal afgewerkt, kan via het CASA-1000-hoogspanningsnet elektriciteit tussen Kirgizië en Tadzjikistan (de eerste 477 kilometer) en van Tadzjikistan naar Afghanistan en Pakistan (de volgende 750 kilometer) worden getransporteerd.

Als alles volgens plan verloopt, zal het project in 2023 klaar zijn. De totale kostprijs van het project bedraagt meer dan USD 1 miljard volgens deze verdeling:

  • Tadzjikistan: USD 314 miljoen
  • Kirgizië: USD 209 miljoen
  • Afghanistan: USD 354 miljoen
  • Pakistan: USD 209 miljoen

Tadzjikistan, Kirgizië, Afghanistan en Pakistan hebben een belangrijk raamwerk gecreëerd om CASA-1000 te realiseren: de Intergouvernementele Raad. Naast het engagement van de vier landen kan CASA-1000 rekenen op de steun van de Wereldbankgroep, de Islamitische Ontwikkelingsbank, het United States Agency for International Development (USAID), het US State Department, het United Kingdom Department for International Development (DFID), het Australian Agency for International Development (AusAID) en andere donorgemeenschappen.

Tadzjikistan is een partnerland van het EU INOGATE-energieprogramma. Dat heeft vier hoofddoelstellingen:

  1. zorgen voor meer energiezekerheid
  2. convergeren van de energiemarkten van lidstaten op basis van de beginselen van de interne EU-energiemarkt
  3. steun bieden voor duurzame energieontwikkeling
  4. investeerders aantrekken voor energieprojecten met een gemeenschappelijk en regionaal belang

Toerisme

Tadzjikistan heeft een rijk cultureel en historisch erfgoed, een geografisch gunstige ligging, heel afwisselende natuurlijke landschappen en unieke natuurmonumenten om het binnen- en buitenlandse toerisme te ontwikkelen. De belangrijkste kansrijke toeristische activiteiten zijn: historisch en etnografisch toerisme; avontuurlijk en ecotoerisme;  raften, paragliden en skiën in de bergen. Tadzjikistan is een bergachtig land met pieken tussen 300 en 7.000 meter. 93% van het grondgebied van het land wordt ingenomen door bergachtige gebieden. Er zijn drie pieken van meer dan 7.000 meter in het Pamir-gebergte: de Samanipiek (vroeger ook de Communismepiek genoemd – 7.495 meter), de Leninpiek (7.134 meter) en de Korjenevskayapiek (7.105 meter). Daarnaast is er de Mabuzagletsjer (ongeveer 700 km²). Al deze plekken zijn perfect geschikt voor alpinisme en klimmen. Beschermde natuurgebieden in Tadzjikistan, zoals het Zorkul-bergmeer in het Pamirgebergte, het Fanngebergte (met de unieke bergmeren Iskanderkul, Alaudin, Kulikalon en Allo) en het Dashti Dzhumsky-natuurreservaat in het zuiden van Tadzjikistan, staan op de UNESCO-werelderfgoedlijst.

Tadzjikistan telt meer dan 200 minerale en thermale bronnen, ideaal om kuurtoerisme te ontwikkelen. Het Fanngebergte, gelegen tussen de Zeravshan-rivier en Hisor, is bijzonder populair bij toeristen en bergbeklimmers. Iskanderkul, het grootste meer in het Fanngebergte, ligt in het komvormige bekken in de bergen.

De Wereldtoerismeorganisatie (waarvan Tadzjikistan sinds 2007 lid is) en de regering van Tadzjikistan hebben afspraken gemaakt om de toeristische sector met een aantal concrete initiatieven te promoten. De Wereldtoerismeorganisatie zal Tadzjikistan helpen om een marketingstrategie uit te werken, statistieken over het toerisme te verbeteren en toeristische producten op basis van biodiversiteit te ontwikkelen. Tadzjikistan steunt de ontwikkeling van de toeristische sector door middel van eenvoudigere visumregelingen, betere accommodatie en investeringen in het behoud van de biodiversiteit, wat een van de prioriteiten is.

De drie pijlers in de ontwikkeling van het lokale toerisme zijn ecotoerisme, bergtoerisme en cultureel toerisme. Daarbij speelt de verkenning van de zijderoute, een historische handelsroute die tal van toeristische bestemmingen met elkaar verbindt en door Tadzjikistan loopt, een belangrijke rol. Hoogwaardige toeristische infrastructuur is in Tadzjikistan nauwelijks voorhanden. Onder meer door het onstabiele en onzekere klimaat in de jaren 1990 waren investeerders niet bereid om zwaar te investeren en om verbintenissen op de lange termijn aan te gaan – nochtans cruciaal om er hotels te bouwen die aan de internationale kwaliteitsnormen voldoen. Tourism Promotion Services (TPS), een AKFED-filiaal – het Aga Khanfonds voor economische ontwikkeling – beoogt te helpen bij de ontwikkeling van het toeristische potentieel van toeristisch minder ontwikkelde gebieden, zoals Tadzjikistan. De TPS-hotels, die onder de ketennaam 'Serena' fungeren, hebben een uitstekende reputatie en voldoen aan de strengste normen op het vlak van comfort en dienstverlening. De keten telt meer dan dertig vestigingen in acht landen in Oost-Afrika en Azië.

Specifieke vraag of probleem?

Flanders Investment & Trade heeft een wereldwijd netwerk van experten dat uw bedrijf ter plaatse helpt.

Ontdek wat FIT voor u kan doen in Tadzjikistan