Landbouw

Servië, de belangrijkste landbouwmarkt van Zuidoost-Europa, heeft zeer gunstige natuurlijke omstandigheden (bodem en klimaat) voor uiteenlopende agrarische activiteiten. Het land heeft van oudsher een stevige landbouwtraditie en ook de voedselverwerkende industrie is er een belangrijke sector.  Het land beschikt over ongeveer 6,25 miljoen ha landbouwgrond waarvan 3,3 miljoen ha akkerland. Het akkerland wordt gebruikt voor het telen van granen (66%), industriële gewassen (14%), groenten (12%) en horticultuur (0,05%). Het resterende deel wordt niet gecultiveerd.

Het aandeel van de landbouwsector in het bbp schommelt rond de 10%. Iets meer dan 20% van de beroepsbevolking is in de sector actief. De productieniveaus tonen zich vrij volatiel door klimatologische omstandigheden waaronder droogtes of overstromingen.

De belangrijkste landbouwproducten zijn: maïs, zonnebloem, suikerbieten, soja, aardappel, appel, pruimen, frambozen, druiven, varkensvlees, rundvlees, gevogelte en zuivel.

Landbouw is goed voor ongeveer 20% van de Servische export maar het ontbreekt de bedrijven aan moderne irrigatie- en moderne opslagfaciliteiten. Er is veel potentieel voor biologische landbouw maar Servië weet het niet efficiënt te gebruiken. Een deel van de beschikbare landbouwgrond ligt braak door de vergrijzende plattelandsbevolking, de slechte infrastructuur en de economisch niet rendabele bedrijven als gevolg van een mislukte privatisering.

Agro-food bedrijven zijn zeer zwaar getroffen door het privatiseringsproces, ze zijn niet in staat om een groot deel van het productenaanbod aan te kopen en verliezen zo hun plaats op de wereldmarkt. Tegelijkertijd is de totale verwerkingscapaciteit ervan veel te klein in verhouding met de totale primaire productie. Hoewel de uitvoer van de landbouw- en voedingssector een dominante positie inneemt in de structuur van de binnenlandse export, blijft het concurrentievermogen van het land op een laag niveau. De toename van het concurrentievermogen en de mate van verwerking van deze producten vallen op als de belangrijkste uitdagingen in de toekomst.

De aanwezigheid van de informele markt speelt een grote rol, waarbij een groot aantal producten binnen de lokale rurale gemeenschap of op lokale markten wordt verkocht. Een van de uitdagingen voor Servië is het behouden van de sterktes van het traditioneel marktsysteem en tegelijkertijd het garanderen van voedselveiligheid en de uitbouw van een verwerkings- en marketingketen om lange-termijn concurrentie met de EU aan te kunnen.

Het bevoegde ministerie is bezig een reeks maatregelen in te voeren: de coöperatiewet, subsidiebeleid, uitbreiding van de biologische productie, drainagesystemen en irrigatie waarvan de ruilverkaveling de hoge prioriteit heeft.

Het ministerie van Landbouw werkt sinds 2015 aan het stimuleren van kleine agrarische bedrijven. Het ministerie heeft de omvang van de bedrijven om in aanmerking te komen voor overheidssubsidies gereduceerd (van 100 ha naar 20 ha). Bovendien heeft het land naast beleids- en wetswijzigingen ook gebruik gemaakt van subsidies van de EU. Servië staat echter nog steeds voor verschillende uitdagingen.

De levensmiddelenindustrie is een van de sterkste troeven van de Servische economie. De handelsbalans van landbouwproducten vertoont een constant overschot: in 2018 had Servië een overschot van 1,1 miljard euro, en nam de uitvoer met 1,1 procent toe ten opzichte van 2017. De fruitproductie is een van de belangrijkste subsectoren voor de economische ontwikkeling van Servië en krijgt daarom een strategische behandeling door de Servische regering. In 2018 bedroeg de export van Servisch fruit 520,5 miljoen euro.

Meer weten:

• www.minpolj.gov.rs/ 
• https://ras.gov.rs/uploads/2020/10/ras-agri-food.pdf
• http://ras.gov.rs/uploads/2018/03/projekat-razvoja-privatnog-sektora-pri... 
• www.proberza.co.rs/ 
• https://sajam.net/sr/kalendar/jesenji-sajmovi-2019/87-medjunarodni-poljo...
• www.seio.gov.rs/upload/documents/Vesti/2015/IPARD_2014_2020.pdf

Energiesector

Servië voorziet in het grootste deel van zijn elektriciteitsnoden door middel van binnenlandse productie. De elektriciteitsproductie in Servië is voor ongeveer 70% afhankelijk van steenkool. In 2019 waren hernieuwbare energiebronnen goed voor 21,44% van de productie. Wat hernieuwbare energie betreft zit het grootste potentieel in waterkracht en biomassa. Een kanttekening hierbij is dat al meer dan 60 procent watervoorraden in gebruik is.

De elektriciteitsmarkt wordt gedomineerd door het nationale elektriciteitsbedrijf EPS (Elektroprivreda Srbije), dat eigenaar is van alle grote opwekkingscapaciteiten. EPS’ elektriciteitsleverings- en handelsdivisies hebben een aandeel van meer dan 95 procent in het elektriciteitsverbruik. Huishoudens verbruiken meer dan de helft van alle in Servië geproduceerde elektriciteit en het verwarmen van woningen met elektriciteit komt vaak voor. De energie-intensiteit is momenteel twee tot drie keer zo hoog als die van de EU-landen. Servië zal steeds meer rekening moeten houden met energie-efficiëntie en milieuvriendelijke energiebronnen. Hoewel Servië in de komende vijf jaar 1 GW aan capaciteit voor windmolenparken zou kunnen krijgen, zal de door steenkool gedomineerde energiesector pas binnen een of twee decennia koolstofarm worden gemaakt. Door in november 2020 de Verklaring van Sofia over de Groene Agenda voor de Westelijke Balkan te ondertekenen, hebben de landen in de regio zich verbonden tot een aantal acties, zoals de invoering van prijsinstrumenten voor conventionele brandstoffen en op de markt gebaseerde steunregelingen voor hernieuwbare energie, alsook de geleidelijke afschaffing van de kolensubsidies. De regio heeft zich ertoe verbonden een bijdrage te leveren om Europa tegen 2050 koolstofneutraal te maken.

Sommige van de belangrijkste doelstellingen in de nabije toekomst zijn:

• Het moderniseren van de elektriciteitsinfrastructuur in het licht van de productie-, transmissie- en distributiecapaciteit (vervolg van het Trans Balkan Corridor- project)
• Het afwerken van de gaspijpleiding tussen de grens met Bulgarije en deze met Hongarije (Turkish Stream-project)
• De bouw van een gas-interconnector tussen Servië en Bulgarije, die het moet mogelijk maken gas in beide richtingen te transporteren wat ook de diversificatie van de toevoer moeten vergemakkelijken
• Het publieke bewustzijn over het belang van energiebesparing en energie-efficiënt bouwen vergroten
• Het op punt stellen van zgn. energiepaspoorten voor nieuwe bouwprojecten en een grotere energie-efficiëntie in bestaande gebouwen
• Bijdrage aan de elektriciteits- en verwarmingsproductie uit hernieuwbare bronnen vergroten
• Uitvoeren van projecten en milieubeschermingsmaatregelen inzake energie.

Servië is bezig met het uitwerken van een nieuw wetgevend kader voor energie, met inbegrip van een nieuwe wet over hernieuwbare energiebronnen. De overheid en inzonderheid het ministerie van Mijnbouw & Energie hebben aangekondigd hun investeringsplannen volledig te herzien. Men wil prioriteit geven aan energie-efficiëntie en de strijd tegen vervuiling. Om dit te realiseren werd een budget van € 1,5 miljard vrijgemaakt.

Vlaamse bedrijven met producten en/of diensten voor het vergroten van energie-efficiëntie en spelers in de productie van hernieuwbare energie kunnen op dit ogenblik zeker kansen vinden in Servië.

Meer weten:

• www.aers.rs/Index.asp?l=2&a=92
• www.energy-community.org/pls/portal/docs/2144185.PDF
• www.sewea.rs/en/
• www.rs.undp.org/content/serbia/en/home/presscenter/articles/2013/02/27/guides-for-investors-in-renewable-energy-in-serbia.html
• www.mre.gov.rs/ 
• http://vetroparkalibunar.rs/  
• Marktstudie: Serbian Energy Sector - Overview (2018) 

Transport

Servië geniet van een gunstige geografische ligging op het kruispunt van twee belangrijke Europese assen in Zuidoost-Europa (Spoorwegcorridor X en Riviercorridor VII). In de onmiddellijke omgeving bevinden zich verschillende andere assen en hun vertakkingen, bijvoorbeeld Corridor IV, de vertakking van Corridor V en Corridor VIII. Deze corridors zullen deel uitmaken van het Trans-European Transport Network (TEN-T), een geïntegreerd systeem van weg-, spoor-, lucht- en watertransport binnen de EU dat volledig operationeel moeten zijn in 2030. Servië is een transitland, zowel voor cargo als passagiers, op de route tussen Azië en Centraal-Europa. Het moderniseren van de infrastructuur is al een tijdje een belangrijke prioriteit voor het land. Het ontvangt hiervoor, als kandidaat-lidstaat van de EU, ook omvangrijke Europese steun.

Een gedetailleerd overzicht van afgesloten en in uitvoering zijnde projecten vindt u via deze link: https://www.mgsi.gov.rs/en/projects

De Servische regering stelde in december 2019 het nieuwe Nationale Investeringsplan voor. In dit kader werd USD 13,5 miljard voorzien voor grote ontwikkelingsprojecten die tegen 2025 afgerond moeten worden. Een groot deel van het beschikbare budget zal gebruikt worden voor infrastructuurprojecten.

In november 2020 verwelkomden de Zuidoost-Europese leiders tijdens een top in Sofia het connectiviteitspakket met 6 projecten rondom duurzaam transport en schone energie. Connectiviteit is een sleutelbegrip in het nieuwe Economische en Investeringsplan voor de Westelijke Balkan dat de Europese Commissie een maand voordien voorstelde. Dit plan wil het economische herstel van de regio ondersteunen en zowel regionale integratie als convergentie met de EU bewerkstelligen.

Meer weten:

• www.cad.gov.rs/en/
• www.smatsa.rs (Serbia and Montenegro Air Traffic Services Agency)
• www.vazduhoplovnisavezsrbije.org (The Aeronautical Union of Serbia)
• www.beg.aero (Nikola Tesla Airport, Belgrade)
• www.serbianrailways.com/
• http://logistikausrbiji.rs/

Automobielsector

De autoindustrie in Servië is een combinatie van nieuwe fabrieken die opgericht werden door buitenlandse investeerders en binnenlandse bedrijven.

Servië heeft sinds 2000 meer dan $ 22 miljard buitenlandse investeringen ontvangen waarvan 10% naar de auto-industrie vloeide. 

De industrie heeft een tien jaar lange traditie van intensieve samenwerking met internationale bedrijven zoals bijvoorbeeld Michelin (investering van 138 miljoen euro) en het Sloveense CIMOS (120 miljoen euro).

De grootste investering aller tijden in Servië werd gemaakt door de Fiat Group (940 miljoen euro). Met Fiat kwamen ook de belangrijkste leveranciers in Servië terecht. Een paar hiervan zijn Robert Bosch (71 miljoen euro), het Italiaanse Magnet Marelli (24,5 miljoen euro) en Johnson Controls (15 miljoen euro). Johnson Controls en Magneti Marelli hebben een joint venture en leveren zowel binnen- als buitenonderdelen aan Fiat.

Bij Fiat werd een productiecapaciteit van 200.000 eenheden opgebouwd. Daardoor kan Fiat Servië een jaarlijkse export genereren ter waarde van € 1,5 à 2 miljard.

De Servische auto-industrie levert aan bijna alle grote Europese en enkele Aziatische autofabrikanten.

Meer weten:

• www.acserbia.org.rs/

Toerisme

Toerisme is een zeer belangrijk segment van de economie dat een belangrijke bijdrage kan leveren aan de economische en sociale ontwikkeling.

De bergen, nationale parken, rivieren en meren zijn de perfecte locatie voor de ontwikkeling van ecotoerisme en actieve vakanties waar allerhande buitenactiviteiten en extreme sporten deel van uitmaken. Meer dan 1.000 thermale bronnen samen met de gunstige klimatologische omstandigheden en de geografische ligging creëren een uitstekend klimaat voor de ontwikkeling van het wellnesstoerisme.

Diensten met het grootste potentieel voor een toestroom van buitenlandse toeristen zijn kuuroorden, bergen en grote steden.

In 2018 was de toeristische sector goed voor 2,4% van het bbp. In 2019 wist het land 7% meer toeristen aan te trekken wat een dito impact op het aantal overnachtingen betekende. De inkomsten uit toerisme werden in 2019 geschat op € 1,4 miljard. De meeste toeristen komen uit de buurlanden, maar het aantal toeristen uit Rusland, Griekenland, Turkije en China zit in de lift. Zoals in vele andere landen werd de toerisme-industrie zwaar getroffen door de gevolgen van de coronapandemie.

Meer weten:

• www.srbija.travel/
• www.yuta.rs/en/
• www.welcometoserbia.travel/

ICT

De afgelopen jaren is de ontwikkeling van IT-diensten aanzienlijk toegenomen. Op de wereldmarkt zijn de Servische IT-bedrijven vooral gefocust op software-ontwikkeling, het testen van software en het ontwerpen van websites. Sinds 2013 gebruiken alle bedrijven internet.

Vooral Duitse, Nederlandse, Britse en Amerikaanse bedrijven outsourcen opdrachten naar Servië.

Troeven van de sector zijn de pool van intellectueel kapitaal, aantrekkelijke loonkosten, uitstekende werknemersvaardigheden en goede communicatiemiddelen.

De overheidssector is een ander belangrijk doel van de IT-markt en de vooruitzichten voor overheidsuitgaven wijzen op een hernieuwd groeipotentieel. Ontwikkelingen op het gebied van e-government en de modernisering van bestaande IT-systemen in domeinen als de gezondheidszorg en het onderwijs zullen ook grootschalige contracten opleveren en het potentieel van de publieke sector opwaarderen. ICT is een van de meest dynamische en snelst groeiende sectoren in Servië, met een gemiddelde jaarlijkse groei van 25,5%. De IT-raad onder leiding van de premier voert de Strategie voor de Ontwikkeling van de Informatietechnologie-industrie 2017-2020 uit, overeenkomstig het actieplan terzake. Investeringen in opleidingen, infrastructuurontwikkeling en verbetering van het ondernemingsklimaat zijn de belangrijkste doelstellingen van deze strategie

De Servische ICT-sector kent een snelle groei. In 2019 exporteerde het land voor €1,4 miljard aan IT-diensten en deze trend zal zich ook de komende jaren stevig doorzetten. Sommige voorspellingen gaat er van uit dat Servië tegen 2030 jaarlijks €20 miljard aan dergelijke diensten kan afzetten.

In februari 2020 keurde de Servische regering de Smart Specialization Strategy goed. De ICT-sector is daarin een van de vier speerpuntsectoren (de andere zijn de voedingssector, de creatieve industrie en innovatieve productieprocessen).

Voor buitenlandse investeerders en IT-bedrijven die naar Servië komen, zijn er grote mogelijkheden voor overnames, fusies en b2b-samenwerking. Uitbesteding aan Servië is al jaren populair en omdat lokale bedrijven in de loop der jaren zijn gegroeid en matuurder zijn geworden, zijn de mogelijkheden om deze samenwerking uit te breiden gebruikt voor gezamenlijk onderzoek en fusies allerhande.

Meer weten:

• ICT Sector in Serbia
• http://vojvodinaictcluster.org
• www.ict-net.com
• www.ni-cat.org
• http://seeict.org
• Marktstudie: ICT sector in Serbia (2015) 

Milieu en afvalbeheer

Het jaarlijkse rapport van de Europese Commissie besteedt zoals steeds ook aandacht aan milieu- en klimaatbeleid. Volgens het rapport heeft Servië de voorbije jaren jammer genoeg slechts beperkte vooruitgang geboekt in de alignering met het acquis en de strategische planning terzake. De regering kondigde volgende prioriteiten aan: de bouw van afvalwaterbehandelingsfaciliteiten in alle belangrijke steden (met steun van internationale instellingen), de verbetering van de levenskwaliteit van de burgers door de introductie van verwerkingsfaciliteiten voor vast afval en de strijd tegen luchtvervuiling.

Amper 16% van het geloosde afvalwater wordt vandaag behandeld. Reden hiervoor is dat er slechts een veertigtal zuiveringsfaciliteiten bestaan in de 168 steden en gemeenten waarvan een deel ook nog eens verouderd is. De komende jaren moet ongeveer €5 miljard geïnvesteerd worden in nieuwe faciliteiten. Dit is niet enkel om het milieu te beschermen, maar ook om een stabiele levering van drinkwater aan de bevolking te kunnen garanderen.

Het Servische afvalbeheer is inadequaat, vooral in landelijke gebieden. De afvalophaling is niet zo goed georganiseerd en stortplaatsen worden onvoldoende gecontroleerd. Volgens ASWA (Association of Serbian Waste Utility Companies) wordt vandaag maar 5 à 8% van het vaste huishoudelijke afval gerecycleerd. De meeste actieve steden, Novi Sad en Čačak, halen amper 10% en vele steden en gemeenten recycleren helemaal niets. Het wekt dan ook geen verbazing dat het moderniseren van het afvalbeheer en de transitie naar een circulaire economie als politieke doelstelling op de agenda staat. Tegen 2030 wil het land 50% van het totale gemeentelijke vaste afval recycleren.

De nieuwe Afvalbeheersstrategie 2019-2024 moet ervoor zorgen dat een verschuiving plaatsvindt van regionale stortplaatsen naar regionale afvalbeheerscentra, inclusief afvalsortering, afvalscheiding, recyclage en het behandelen van niet-recycleerbaar afval.

Servië heeft naar schatting €2,4 miljard nodig om de luchtvervuiling terug te dringen tot een aanvaardbaar niveau. Hiervoor moet het land, in overeenstemming met het EU-beleid, de uitstoot met 80 à 95% verminderen. Het land is vandaag een van Europa’s meest vervuilde landen.

Hoofdstuk 27, het omvangrijkste hoofdstuk in de lidmaatschapsonderhandelingen, moet nog geopend worden. Servië zoekt, ook in het buitenland, naar oplossingen (producten, diensten, technologie, knowhow) om de bestaande situatie aan te pakken.

Meer weten:

• www.ekologija.gov.rs/ 
• www.sajamvoda.rs/
• www.sepa.gov.rs/
• Marktstudie: Solid Waste Sector in Serbia - Overview (2017) 
• Marktstudie: Water sector in Serbia (2017) 
• Marktstudie: The waste & water sector in Serbia (2020)

Bouw

De bouwsector kan al verschillende jaren mooie groeicijfers voorleggen en dit zowel wat de vraag als het volume en de omzet betreft. De sector komt ook relatief ongeschonden uit de coronacrisis en de langetermijnvoorspellingen zijn positief. Tijdens de eerste 7 maanden van 2020 bleef het aantal bouwaanvragen constant en de omzet daalde in deze periode maar heel lichtjes. Bijna een derde van de werven bevindt zich in Belgrado, wat van de hoofdstad een drijvende kracht maakt achter de resultaten van de sector. Belangrijke projecten zijn o.m. het Waterfront Complex, de aanleg van de spoorlijn tussen Belgrado en Stara Pazova en de stortplaats in Vinča.

Bepaalde infrastructuurprojecten (wegen, spoorwegen, tunnels, milieu-infrastructuur) zijn zeer interessant voor bouwbedrijven want Servië kan als kandidaatlid genieten van omvangrijke EU-financiering. Begin oktober heeft de Europese Commissie een Economisch en Investeringsplan voor de Westelijke Balkan aangenomen waarbij €9 miljard uitgetrokken wordt om de economische groei in de regio te ondersteunen en de landen meer in lijn te brengen met de EU door in te zetten op de vergroening en digitalisering. Duurzaam bouwen is een concept dat recentelijk ook ingang gevonden heeft in Servië.

De bouwsector biedt tal van kansen aan bedrijven uit de sector alsook aan leveranciers van nieuwe technologieën, materialen en uitrustingsgoederen.

Meer weten:

• Interessante beurs: South East Europe Belgrade Building Expo https://sajamgradjevine.rs/en/home/
• www.mgsi.gov.rs/en
• www.gds.rs/eng/