U bent hier

Kansrijke sectoren

Deze landenpagina werd met de grootste zorg samengesteld maar houdt nog niet overal rekening met de meest recente gevolgen van de coronacrisis.

De informatie over kansrijke sectoren in Rusland werd opgesteld voor het uitbreken van de oorlog in Oekraïne die de aanleiding vormde voor de afkondiging van uitgebreide sanctiepakketten in 2022/2023. Wat die pakketten precies inhouden kan u nalezen in het dossier "Sancties tegen Rusland" op onze homepage. Hierdoor is het mogelijk dat zakendoen in een aantal hieronder vermelde sectoren niet langer of slechts mits beperkingen mogelijk is. Voorbeelden hiervan zijn bv electronica, luxeproducten, luchtvaart en innovatie. Neem contact met ons kantoor in Moskou indien u vragen heeft over wat vandaag al dan niet mogelijk is. 

Landbouw en voeding

Rusland is een heel groot land met een landbouwareaal van 222 miljoen hectare (ongeveer 13% van de totale oppervlakte), waarvan de helft wordt bewerkt. Landbouw is daarmee een van de meest ontwikkelde economische sectoren. De regering heeft de voorbije jaren sterk geïnvesteerd in de sector. Lokale boeren proberen veel landbouwproducten te vervangen die vroeger uit de EU en andere landen werden ingevoerd. Tarwe en boekweit zijn de belangrijkste Russische exportgewassen. In 2019 voerde Rusland 45,5 miljoen tarwe uit. In de afgelopen 10 jaar is er een opmerkelijke vooruitgang geboekt op het vlak van voedselkwaliteit en -veiligheid.

In heel wat productgroepen (gevogelte en varkensvlees, graan, zonnebloemolie, suikerbieten, eieren en komkommers) kan Rusland in zijn eigen behoeften voorzien. Ook de suikerbietteelt is belangrijk in Rusland. Met een recordoogst van 7 miljoen ton was er in 2019 een overaanbod.

Vleesproductie is een groeisector in Rusland. Vroeger werden dieren alleen gehouden voor melk en zuivelproducten, maar nu de levensstijl is verbeterd, is de vleesproductie met steun van de overheid gestegen. Tussen 2014 en 2018 steeg de productie met ongeveer 15-17% per jaar. Door de verzadiging van de markt groeiden deze sectoren minder snel in 2019 en de prijs voor varkensvlees daalde. In 2019 bedroeg de vleesconsumptie per hoofd van de bevolking 74 kg. Rusland kan ook vleesproducten naar de Aziatische markten uitvoeren.

De impact van de coronapandemie op de Russische landbouwsector is niet eenduidig. Sommige bedrijven ondervonden hinder door regionale groeivertragingen, haperende toeleveringsketens en de heersende onzekerheid, maar in het algemeen toonde de sector zich veerkrachtiger dan andere. Volgens Statistiekbureau RosStat groeide de landbouwsector in 2020 met 3,3% (https://rosstat.gov.ru/).

De voedingssector werd geconfronteerd met een daling van de consumentenbestedingen en veranderingen in het consumptiepatroon. Consumenten hielden hun vinger op de knip voor niet-essentiële producten en diensten. Dit was voelbaar in subsectoren als vlees, vis en groenten. Consumenten prefereerden producten die langer goed blijven en grotere verpakkingen. Er werd ook duidelijk meer online gewinkeld.

Structurele problemen

Rusland ondersteunt zijn landbouw actief met verschillende beleidsmaatregelen, zoals het heffen van invoerrechten, ondersteuningsprogramma's en subsidies.

Hoewel de landbouwsector boomt en steeds meer investeerders aantrekt, kampt die vaak met structurele problemen. De grootste problemen zijn financiering en hoge rentes voor leningen.

Een ander probleem zijn de hoge brandstofprijzen, de enorme onderhoudskosten en het te lage aanbod aan geavanceerde landbouwmachines. Die hoge brandstofprijzen en onderhoudskosten maken het soms onmogelijk om met winst te produceren. Door de slijtage van machines en het niet-optimale onderhoud ervan, komen landbouwers in de problemen en moet een aantal van hen de boeken sluiten.

Ook de opslag van producten is problematisch. Rusland is een enorm land met veel vruchtbare landbouwgronden die grote oogsten opleveren. Om die vers te houden tot ze worden verkocht en geleverd, zijn er magazijnen en silo's nodig.

Een ander probleem waarmee de Russische landbouwsector kampt, is de povere bodemkwaliteit. Rusland beschikt wel over veel vruchtbare gronden (vooral in de regio’s van Voronezj, Belgorod, Kursk, Lipetsk, Tambov, Rostov, Krasnodar en Stavropol), maar de kwaliteit ervan daalt. De belangrijkste reden daarvoor is het gebrek aan een bodembeschermingswetgeving, inefficiënt bodembeheer en slechte monitoring van de bodemkwaliteit. Het probleem van de dalende bodemkwaliteit vertoont parallellen met de niet zo goede toestand van het milieu in Rusland.

Gevolgen van de WTO-toetreding en de impact van de EU-sancties

Rusland trad op 22 augustus 2012 als 156e lidstaat toe tot de Wereldhandelsorganisatie. Dat was voor zowel Europa als Rusland een uitermate belangrijke stap, met heel wat voordelen voor beide partijen. Handel en investeringen zijn immers van groot belang voor de relatie tussen de EU en Rusland.

Voordelen voor beide partijen:

  • nieuwe investeringsmogelijkheden;
  • lagere invoerrechten en -heffingen;
  • lagere exporttarieven;
  • transparantie;
  • een gezonder ondernemingsklimaat.

De tegensancties (embargo) die Rusland in 2014 invoerde om de import van heel wat voedingsproducten uit de EU te verbieden, gaf de Russische landbouw een extra impuls. Verschillende sectoren (vooral producenten van gevogelte en varkensvlees) hadden er baat bij en profiteerden van de steunmaatregelen van de regering. Andere sectoren (zoals producenten van zuivel, groenten en fruit) deden het ook beter. Rusland kan intussen in zijn eigen behoeften aan pluimvee, varkensvlees, vis, zonnebloemolie en suiker voorzien. De vraag is echter of die trend zich doorzet als de sancties worden opgeheven. De kwaliteit van de binnenlandse productie laat vaak nog te wensen over. Maar dat verandert snel:  de kwaliteit van de Russische levensmiddelen wordt door de enorme investeringen en het gebruik van nieuwe technieken ook beter.

Een van de tegensancties die Rusland in 2014 oplegde, was een invoerverbod op bepaalde voedingsproducten uit de EU. De sancties bezorgden de Russische landbouw een extra kunstmatige boost, waardoor die sneller ging groeien. Verschillende landbouwsectoren zoals de pluimvee- en varkenshouderij, profiteerden van het verbod en van de steunmaatregelen van de regering.. Het land voert ook meer graan en pluimvee uit. Andere sectoren zoals de zuivelsector en de teelt van groenten, presteren eveneens beter. De vraag is alleen of deze positieve trend zal aanhouden als de sancties worden opgeheven

De sancties van westerse landen hadden ingrijpende gevolgen voor de Russische economie. Dit zijn de drie belangrijkste macro-effecten van de sancties:

  1. De waarde van ingevoerde levensmiddelen (vlees, fruit en groenten) daalt. Toch blijft Rusland verse producten uit andere landen invoeren.
  2. Voor landbouw- en visserijproducten doet het wel een beroep op andere handelspartners. Voor het embargo was Europa de belangrijkste handelspartner, maar dezer dagen heeft China die rol opgenomen hoewel de productkwaliteit voortdurend moet gemonitord worden. Rusland werkt ook nauwer samen met andere Aziatische landen zoals Japan, Vietnam en Thailand.
  3. Rusland importeert minder landbouwmachines. Om de sector te ondersteunen, verstrekt de federale overheid subsidies aan binnenlandse producenten en landbouwers om hen aan te moedigen machines van Russische makelij te kopen. Daardoor daalde het aandeel van ingevoerde landbouwmachines met 40%.

Algemeen blijkt de toetreding van Rusland tot de WTO het land te hebben geholpen om de impact van de sancties te verlichten. Als Rusland niet tot de WTO was toegetreden, waren de gevolgen van de sancties voor de Russische economie ingrijpender en verstrekkender geweest.

Meer weten:

Voedingssector

Rusland voert traditioneel heel wat levensmiddelen in. De sancties die Rusland in 2014 kreeg opgelegd, dwongen het land om zelf meer te gaan produceren en minder afhankelijk te zijn van invoer. Door de sancties is de import van landbouw- en voedingsproducten flink gedaald, maar de lokale productie volstaat vaak allerminst om aan de vraag te voldoen.

De volgende cijfers tonen hoezeer Rusland aangewezen is op de invoer van levensmiddelen:

  • rund- en andere vleessoorten: 45% invoer
  • varkensvlees: 2% invoer
  • gevogelte: 4% invoer
  • vis: 25% invoer
  • boter: 18% invoer
  • kaas: 30% invoer
  • vol en halfvol melkpoeder: 37% invoer 
  • fruit en bessen: 65% invoer
  • groenten: 20-40% invoer, naargelang het seizoen en de oogst

Rusland importeert vooral zuivelproducten uit Wit-Rusland, Servië, Argentinië en Nieuw-Zeeland en vond nieuwe handelspartners voor vis, fruit, groenten en vleesproducten. Vis komt vooral uit Chili (37%), de Faeröer Eilanden (14%), China, Wit-Rusland en Vietnam. Fruit en noten uit Ecuador, Turkije, Egypte, Servië, Marokko en Moldavië. De meeste groenten voert Rusland in uit China, Egypte, Israël, Azerbeidzjan en Marokko. Vlees wordt ingevoerd uit Brazilië, Wit-Rusland, Paraguay, Chili en Uruguay.

Rusland exporteert vooral graan (40%), diepgevroren vis en zeevruchten (18%) en plantaardige olie (13%). In 2019 dreef Rusland de uitvoer van gevogelte, varkensvlees en vis op en vond het nieuwe exportbestemmingen. Maar de Afrikaanse varkenspest en de vogelgriep zijn nadelig voor Rusland. Het land had te kampen met vrij veel uitbraken van Afrikaanse varkenspest, wat de exportmogelijkheden beperkte.

In 2019 stegen de voedselprijzen fors door valutaschommelingen en door de btw die op 1 januari 2019 van 18% naar 20% werd verhoogd. Sinds de invoering van de sancties nemen de gemiddelde consumptie-uitgaven elk jaar af. Veel consumenten kiezen voor goedkopere levensmiddelen.

Retailers spelen daarop in met huismerken en breiden hun aanbod goedkopere producten uit om klanten te binden en hun marktaandeel te vergroten. Huismerken winnen aan populariteit in Rusland. Bijna elke winkelketen introduceert ze voor b2b- en b2c-klanten. In Rusland zijn huismerken goed voor 10-12% van alle FMCG-verkopen. Dat aandeel zal in de toekomst nog verder stijgen, aangezien dit een groeimarkt is.

Het voedselaanbod in Russische supermarkten is groot en goed vergelijkbaar met het assortiment in EU-winkelketens. De kwaliteit van levensmiddelen en vooral van zuivel, groenten en kruidenierswaren is sterk verbeterd omdat Rusland heel sterk heeft geïnvesteerd in de productie van zuivel en in het telen van groenten. De kwaliteit van Russische kazen laat echter te wensen over. De kwaliteit van ingevoerde kazen is vaak beter, maar ze zijn vrij duur. Ook is er een tekort aan hoogwaardige delicatessen, ondanks de toenemende vraag van consumenten.

In Rusland zijn in sommige winkels nog vervalste producten verkrijgbaar (zoals margarine die als 'boter' wordt verkocht). Volgens sommige ramingen gaat het om 20% van het aanbod, maar de situatie verbetert. In december 2018 besloten de grootste retailers om een nieuwe regel aan hun gedragscode toe te voegen en nooit meer samen te werken met producenten of leveranciers die ooit vervalste producten leverden. Hierdoor zal het aandeel namaaklevensmiddelen in Rusland verder dalen.

Algemeen is de foodretailsector een van de meest dynamische sectoren in Rusland. De sector dankt zijn groei aan de uitbreiding van de productiecapaciteit, aan de introductie van nieuwe technieken en aan de steun van de Russische overheid.

Verderop in dit overzicht gaan we uitgebreider in op de belangrijkste spelers en de overheersende markttrends in de voedingsretail.

Meer weten:

Retailsector

Algemeen

Rusland stond in 2019 op de 29ste plaats in de Global Retail Development ranking. Dit weerspiegelt de stagnatie van de economie wat invloed heeft op het consumentengedrag. In 2019, Russia ranked 23rd in the Global Retail Development Ranking.

De belangrijkste uitdagingen voor de retailsector zijn risico’s in de toeleveringsketen, effecten van de virusbestrijding (tijdelijke sluitingen), dalende consumentenbestedingen en verandering in het consumptiepatroon. De laatste twee factoren zullen waarschijnlijk ook op iets langere termijn, ook post-corona, een rol blijven spelen.

De consumentenuitgaven dalen ondertussen al een vijftal jaren en de coronacrisis heeft dit proces versterkt. Vooral consumenten in de lagere inkomensklassen worden getroffen door de pandemie. In het algemeen spelen de loondalingen en de stijgende inflatie de consumenten parten. Retailers moeten dus om concurrentieel te blijven hun verkoops- en digitale strategieën aanpassen in hun strijd om de klant. Alle grote spelers hebben een contingentieplan en ontwikkelden onlinekanalen om de verkoop te ondersteunen en tegemoet te komen aan de wensen en noden van de klanten.  

Volgens de Vereniging van E-commerce Bedrijven (https://www.akit.ru/) heeft de snelle ontwikkeling van de onlinehandel de retailers geholpen om de gevolgen van de economische stagnatie en de corona-impact te verzachten. In 2020 liep het aandeel van onlinehandel in de totale verkoop op tot bijna 11% wat zorgde voor een topjaar voor de digitale verkoop. Het aandeel liep weliswaar iets terug toen de lockdownmaatregelen vanaf de zomermaanden werden versoepeld.

De belangrijkste retailtrends in Rusland:

  • Sterke groei e-commerce
  • Omnichanneling
  • Productaanpassingen
  • Operationale efficiëntie
  • Dalende consumentenuitgaven

Voedingsretail

De algemene omzet van de voedingsretail nam in 2020 met 2,4% af, deze van de non-foodretail met 5,5%.  

X5 Retail Group (https://www.x5.ru/), de grootste voedingsretailer, maakte bekend dat de verkoop in 2020 met bijna 15% gestegen was. X5 beheert de ketens Pjatjorotska (https://5ka.ru/), Perekrestok (https://www.perekrestok.ru/) en Karusel (https://www.karusel.ru/). Deloitte schat dat X5 het sterkst groeiende bedrijf in Rusland is (+23,5% in de periode 2015-2020).

X5 Retail Group ontwikkelde onlinekanalen en een thuisleveringssysteem. In oktober 2020, opende de eerste Go-winkel in Moskou de deuren. Shoppers kunnen er winkelen zonder langs een kassa te moeten door de app te downloaden, de aankopen in te scannen en af te rekenen via het betalingsplatform.

Lenta (https://lenta.com/) is een andere grote voedingsretailer. Ze beheren 246 hypermarkten in 88 steden doorheen het land en hebben 131 supermarkten in Moskou, Sint-Petersburg, Siberië en de Ural. Het bedrijf experimenteert met een nieuw type hypermarket. Lenta startte in samenwerking met Sbermarket (https://sbermarket.ru/) en Igoods (https://igooods.ru/) met leveringen aan huis en wist zo de onlineverkoop te vervijfvoudigen tot RUB 3,2 miljard .

O’kay (https://www.okmarket.ru/) beheert 178 supermarkten. Het bedrijf pionierde al in 2015 met thuisleveringen. Ook O’kay ging in 2020 samenwerkingen aan met Sbermarket en Igoods en versterkte daarmee haar positie in de voedingsmarkt.   

Voor Auchan (https://www.auchan.ru/) was 2020 een jaar vol veranderingen. Het bedrijf introduceerde een nieuw winkelconcept, zorgde voor een upgrade van de zakelijke processen en startte met thuisleveringen. Binnen zijn onlinestrategie plant Auchan te werken met 'dark stores'. 

De Russische afdeling van METRO Cash&Carry (https://www.metro-cc.ru/) beheert 94 hypermarkten in 51 regio’s. Uitbreiding van het winkelnetwerk wordt niet gepland, maar het bedrijf wil de efficiëntie van zijn bestaande winkels vergroten. METRO wil ook experimenteren met kleinere vestigingen zoals winkels gericht op kleinhandelaars en compacte magazijnen. METRO’s focus komt ook meer en meer op het B2B-segment te liggen.

Verschillende nieuwe spelers die de complexiteit van e-commerce verbinden met de vereisten van de verkoop van versproducten verschenen in 2020 op het toneel. Yandex Market (https://market.yandex.ru/), Utkanos (https://spb.utkonos.ru/), Sbermarket en Samokat (https://samokat.ru/).

Andere retailsectoren

DIY

De DIY-markt liet in 2020 goede resultaten optekenen. De drie belangrijkste spelers blijven Leroy Merlin, Petrovitsj Group en OBI.

Leroy Merlin (https://leroymerlin.ru/) is de onbetwiste nummer 1 in Rusland. Het bedrijf ontwikkelt een nieuw netwerk voor bouwprofessionals 'MaxiPRO' en startte met een onlineverkoopkanaal. Leroy Merlin wil op korte termijn het online-aandeel vergroten tot 10%.

Experten zijn van oordeel dat Petrovitsj (https://petrovich.ru/) een van de sterkste groeiers blijft in het DIY-landschap. Het bedrijf geniet een uitstekende reputatie voor wat dienstverlening en snelle leveringstermijnen betreft. De verkoopcijfers namen in 2020 toe met 23,5% tot RUB 73,5 miljard. Vooral de onlineverkoop maakte een grote sprong voorwaarts.

OBI (https://www.obi.ru/) was in 2003 de eerste Westerse DIY-speler die de stap naar Rusland waagde. Vandaag beheert het bedrijf 28 hypermarkten (9 in Moskou, 5 in Sint-Petersburg en 14 in de regio’s).

Consumentenelektronica

De verkoop van computers, huishoudtoestellen en elektronica hield stand in 2020. De marktleiders zijn nog steeds M Video (https://www.mvideo.ru/) en Eldorado (https://www.eldorado.ru/).

Tijdens de eerste jaarhelft nam de onlineverkoop van computers en bepaalde elektronicaproducten toe met 5%. Vooral april was, door de lockdown, een sterke maand voor de onlineverkoop. Na de lockdown viel deze verkoop opnieuw terug. Een interessante trend is de groeiende vraag naar slimme huishoudapparaten.

Cosmetica & lichaamsverzorgingproducten

De markt voor cosmetica en parfum krimpt al een aantal jaren. De verkoop van drogisterijproducten nam met 7% in 2020. Haarverzorgingsproducten, goed voor 25% van de verkoop, houdt min of meer stand. Het aandeel van parfums in de verkoopcijfers bedraagt 15%. De cosmetica- en parfummarkt in Rusland is voor het derde opeenvolgende jaar gekrompen. De belangrijkste ketens zijn Magnit Cosmetics (https://magnitcosmetic.ru/), L’Etoile (https://www.letu.ru/) and Rive Gauche (http://www.rivegauche.ru/).

Mode

Vooral de moderetail zat in 2020 in de hoek waar de klappen vielen. Consumenten schroefden hun aankopen terug en verschillende kleine retailers gingen over de kop. Volgens de Fashion Consulting Group (http://fashionconsulting.ru/), kromp de market met 30% en deze voor luxegoederen zelfs met 40%. Bedrijven die in digitale verkoopskanalen investeerden, kwamen daarmee tegemoet aan de wensen en noden van de klanten.

De belangrijkste e-marktplaatsen zijn Wildberries (https://www.wildberries.ru/), Ozon (https://www.ozon.ru/), Lamoda (https://www.lamoda.ru/) en Beru (https://beru.ru/), Wildberries en Ozon waren de snelste groeiers in 2020.

Wildberries, in 2004 opgericht door Tatjana Bakaltsjuk, verkoopt o.m. kleding, schoenen, elektronica, speelgoed en huishoudapparatuur. Het bedrijf is ook actief in Polen, Wit-Rusland, Kazachstan, Kirgizië en Armenië. Wildberries zag zijn omzet met 96% toenemen tot RUB 437,2 miljard en bereikte 40 miljoen consumenten (18 miljoen in 2019). Mode is goed voor 60% van de omzet.

Het jongerenmode-segment, 15% van de modemarkt, stagneert onder invloed van de dalende consumentenuitgaven en de demografische evolutie. Het geboortecijfer in Rusland neemt sinds 2016 voortdurend af. De belangrijkste speler is Detskij Mir (https://www.detmir.ru/) dat 840 winkels beheert in Rusland en Kazachstan.

Meer weten:

Transport & Logistiek

Volgens de officiële statistieken groeide de transport- en logistieke sector in 2019 met 4% en had hij een aandeel van 9% in het Russische bbp. Door zijn strategische geografische ligging is Rusland een belangrijke hub voor vrachtverkeer tussen Oost-Azië en Europa. De export van vracht uit China is de belangrijkste motor om de capaciteit van de Russische transportinfrastructuur uit te breiden. Een ernstig probleem in de Russische transportsector is de zwakke interactie tussen de verschillende segmenten van de sector en het gebrek aan moderne technologieën op het gebied van logistiek.

Ondanks de bestaande transportverbindingen staat Rusland slechts op plaats 75 in de ranglijst van de 160 best presterende landen op het vlak van logistiek. In de Logistics Performance Index van de Wereldbank scoort Rusland slechter dan vergelijkbare landen zoals Italië (plaats 19) of Canada (plaats 20). Dit biedt kansen voor buitenlandse investeerders.

Van de overheidsstrategie ‘Development of the Transport System of the Russian Federation’ voor de ontwikkeling van de sector moeten we volgende uitgangspunten zeker onthouden:

  • De deelname van de staat in de transportsector in Rusland is veel te groot.
  • De economische basis voor een goed functioneren van het transportsysteem is concurrentie tussen onafhankelijke operatoren, leveranciers van transportdiensten en diensten van transportinfrastructuur.
  • Het gebruik van de infrastructuur moet worden gecommercialiseerd. Privé-operatoren moeten worden aangetrokken om de infrastructuur tot ontwikkeling en exploitatie te brengen.

Om de strategie uit te voeren plant de overheid de komende jaren omvangrijke investeringen ter waarde van USD 400 miljard. De meeste partijen bij de realisatie van dergelijke grootschalige projecten zijn banken (die de projecten financieren), consultants (die de technische input leveren) en de verzekeringsmaatschappijen (die de nodige garanties bieden). Deze drie partijen geven input aan de initiatiefnemer die in Rusland bijna steeds de nationale of regionale administratie is. Het Russische ministerie van Transport overweegt de creatie van een Transport Unie en een gemeenschappelijk transportsysteem binnen de EEU (Euraziatische Economische Unie).

Luchtverkeer

De coronacrisis zorgde ook in Rusland voor een dramatische daling van het luchtverkeer. Het binnenlandse passagiersvervoer nam af met 26%, maar de scherpste afname was er bij de internationale vluchten (-75%). Tijdens de eerste helft van het jaar alleen liepen luchtvaartmaatschappijen en luchthavens bijna 1 miljard euro inkomsten mis.

Tijdens de eerste jaarhelft werd 5,5 miljoen ton vracht vervoerd, een daling op jaarbasis met 7%. Vooral internationale luchtvracht boette aan belang in.

Begin 2020 werd een nieuw plan voor de modernisering en uitbreiding van de infrastructuur aangenomen. Binnen dit plan moeten de belangrijkste regionale luchthavens tegen 2024 gemoderniseerd worden. Het federale niveau stelt hiervoor RUB 27 miljard (€300 miljoen) ter beschikking. De modernisering moet een uitbreiding van de nationale en internationale luchtverbindingen mogelijk maken wat ook een gunstig effect zal hebben op de economische activiteit.

Ongeveer 63% van de luchtvracht wordt afgehandeld via de Moskouse luchthavens Sjeremetjevo (43%), Domodedovo (14%) en Vnukovo (6,4%). In Sjeremetjevo werd een aantal jaar geleden een gloednieuw vrachtcomplex in gebruik genomen, een nieuwe uitbreiding tegen 2022 zou de capaciteit nogmaals verdubbelen. Andere belangrijke vrachtluchthavens zijn: Sint-Petersburg (3,6%), Novosibirsk (3,5%), Vladivostok (2,8%), Chabarovsk (2,5%), Jekaterinburg (2,2%) en Krasnojarsk (2%).

De luchtvrachtindustrie is sterk geconcentreerd. De vier grootste luchtvaartmaatschappijen handelen 75% van het totale vrachtvolume af. AirBridgeCargo is marktleider met 48% van de vrachtomzet en 70% van het vrachtvolume.

Waterverkeer

Rusland heeft een lange traditie op het gebied van vervoer van personen en vracht via binnenwateren. Het land telt ongeveer 100.000 km bevaarbare rivieren. Het 'Unified Deep Water System of European Russia' (UDWS) speelt hierin een belangrijke rol. Het verbindt alle zeeën van het Europese deel van Rusland met elkaar: de Witte Zee, de Baltische Zee, de Zwarte Zee, de Kaspische Zee en de Zee van Azov. De belangrijkste schakels van het UDWS zijn de Volga-Baltische waterweg in het noordwesten van Rusland, het Volga-Donkanaal in het zuiden en de kanalen van Moskou. Het UDWS is in totaal 6.500 km lang en 4,5 meter diep. Het telt 60 havens en kades voor algemeen gebruik.

Het aandeel van vervoer over water (over zee en via binnenwateren) in de totale vrachtomzet is met 2% heel klein.

Een van de grootste problemen met de binnenwateren is de toestand van waterbouwkundige werken. De meeste zijn al 50 tot 70 jaar in gebruik. Ze verkeren in slechte staat en zijn toe aan modernisering. Ook de Russische vracht- en passagiersschepen zijn erg verouderd. Rusland vervangt momenteel zijn vloot vissersboten, trawlers en marineschepen.

In 2020 werd 108 miljoen ton goederen vervoerd via de binnenlandse waterwegen. Het aandeel van graan nam toe, dat van steengruis nam af. Het personenvervoer kende een daling met 50%, het aantal cruisepassagiers dook 70% naar beneden.

Spoorwegen

Het geëxploiteerde spoorwegnet beslaat iets meer dan 85.600 km, waarvan 43.800 km geëlektrificeerd is (gegevens van 2020). Het spoorwegtransport is goed voor meer dan 46% van het vrachtvervoer en meer dan 26% van het passagiersvervoer. Er zijn hogesnelheidsverbindingen tussen Moskou en Sint-Petersburg (tot 15 treinen per dag) en tussen Moskou en Nizjnij Novgorod (tot 10 treinen per dag).

Eind 2019 legde de Russische Spoorwegmaatschappij RZD de Russische regering plannen ter goedkeuring voor om een nieuwe 1.080 km lange hogesnelheidslijn aan te leggen van Sint-Petersburg via Moskou naar Nizjnij Novgorod. RZD en Siemens Mobility tekenden hiervoor op 28 augustus een memorandum van samenwerking. De overeenkomst met Siemens gaat over het ontwerp, het advies, de productie en de levering van apparatuur en over investering en financiering. Dit nieuwe project vervangt eerdere plannen voor een hogesnelheidslijn van Moskou via Nizjnij Novgorod naar Kazan. In de plaats daarvan komt er tegen eind 2023 de M-12 autoweg.

De prijs van de nieuwe hogesnelheidslijn wordt geraamd op RUB 2,29 biljoen (ca. € 22,5 miljard): RUB 1,65 biljoen voor het traject van Sint-Petersburg naar Moskou (659 km) en RUB 530 miljard voor het traject van Moskou naar Nizjnij Novgorod (421 km). Om de kosten te drukken, rijden de HST-treinen over bestaande sporen naar de drie stadscentra. De jaarlijkse bedrijfskosten worden op RUB 47,2 miljard geschat.

Het is de bedoeling dat het traject tussen Moskou en Nizjnij Novgorod in 2024 in gebruik wordt genomen. RZD mikt op 16,8 miljoen passagiers per jaar. De ingebruikname van het traject tussen Moskou en Sint-Petersburg is gepland voor het vierde kwartaal van 2026. RZD wil op dat traject jaarlijks 30,6 miljoen passagiers vervoeren. De huidige Sapsan-hogesnelheidsverbinding over de conventionele spoorlijnen blijft rijden tussen de beide steden. In 2020 werd geen verdere informatie over de projectuitvoering vrijgegeven.

Eind 2019 keurde de raad van bestuur van RZD een digitale transformatiestrategie tot 2025 goed. RZD wil acht digitale platformen ontwikkelen voor marktspelers uit de transportsector. De platformen omvatten vracht- en passagiersvervoer en -verkeer, logistieke hubs, infrastructuurbeheer, logistiek voor e-commerce, verkeerscontrole, locomotieven en rollend materieel en 'niet-administratieve processen'. De strategie bestaat uit 50 projecten, gaande van het gebruik van big data, gedistribueerde technologie en industriële IoT tot kwantumrekenen.

Wegtransport

Rusland telt naar schatting 1,53 miljoen km federale, regionale en lokale wegen. Hiermee komt Rusland op plaats vijf, na de VS, India, China en Brazilië. In totaal zijn er 53.100 km federale wegen.

De dichtheid van het wegennet bedraagt 89 km/1.000 km², een pak lager dan in de meeste ontwikkelde en ontwikkelingslanden. De verklaring voor dit lage cijfer is het ontbreken van wegen in uitgestrekte dunbevolkte gebieden, zoals Siberië en het Verre Oosten (zo bedraagt de dichtheid van het wegennet in Krasnojarsk en Chabarovsk 14 km/1.000 km², in Jakutië 10 km/1.000 km² en in Kamtsjatka 5 km/1.000 km²). In Centraal-Rusland, de Volgaregio en het zuiden van Rusland is het wegennet heel wat dichter.

De gemiddelde vervoersafstanden zijn kort in vergelijking met de enorme lengte van het land van west naar oost. Het aandeel van wegvervoer in de totale vervoersmix in Rusland is vergelijkbaar met de VS en China (ongeveer 60-75%). Het aandeel van wegvervoer in de totale vrachtomzet is echter beduidend lager in Rusland (5%, tegenover 40% in de VS en 34% in China).

De verzadiging van het wegtransport is het grote probleem in metropolissen zoals Moskou en Sint-Petersburg. Zelfs regionale steden als Samara, Nizjnij Novgorod en Jekaterinburg hebben enorme last van files. In Moskou, Sint-Petersburg en belangrijke regionale centra zijn de laatste jaren heel wat grote infrastructuurwerken aan de gang die de toegankelijkheid van deze steden moet verbeteren. Een goed voorbeeld hiervan is de ‘Western Rapid Diameter’ in Sint-Petersburg, een 46,6 km lange tolweg in de stad, die in december 2016 in gebruik werd genomen: en.wikipedia.org/wiki/Western_Rapid_Diameter.

De autoweg M-11 tussen Moskou en Sint-Petersburg is een van de grootste Russische bouwprojecten van de afgelopen twintig jaar. Hij werd eind 2019 in gebruik genomen. Neva, zoals de autoweg wordt genoemd, is 669 km lang en doorkruist de regio's Moskou, Tver, Novgorod en Leningrad. De overheid en private investeerders investeerden naar schatting RUB 520 miljard (USD 8,1 miljard). Het verkeer tussen Moskou naar Sint-Petersburg is zowat het drukste van het hele land. De oude M-10-autoweg kon het almaar toenemende verkeer niet langer aan. De M-11 is een tolweg en wil de verkeersdrukte inperken door bestuurders een keuze te bieden: het traject tegen betaling afleggen in 5 tot 6 uur of een langere en minder comfortabele gratis rit via de oude M-10.

Het wegtransport werd sterk getroffen tijdens de lockdownperiode in april 2020 toen het land de grenzen sloot en reisbeperkingen invoerde, maar wanneer we kijken naar de hoeveelheid vervoerde vracht per kilometer zien we voor de periode januari-november slechts een vrij bescheiden terugval (-7%) in vergelijking met dezelfde periode in 2019.

Transportbedrijven en logistieke dienstenaanbieders verwachten dat de markt zich volledig zal herstellen tegen eind 2021.

Logistiek

Eind 2019 was er in Rusland amper 29 miljoen m² hoogwaardige opslagruimte beschikbaar. Het grootste probleem is de ongelijke spreiding: 70% van de opslagruimten bevindt zich in de twee grootste steden van het land. In de volgende jaren is er dus flink wat werk aan de winkel om de opslagcapaciteit in de Russische regio's uit te breiden.

De meeste opslagruimten en distributiecentra (73%) liggen in Moskou. Daarna volgt Sint-Petersburg met 10% van de totale opslagcapaciteit. De overige regio's zijn samen goed voor 17% van de totale opslagcapaciteit. Heel wat goederen worden in of vanuit Moskou verdeeld. De grootste Russische retailers bouwden verschillende distributiehubs in Rusland:

  • Moskou (centraal deel van Rusland);
  • Sint-Petersburg (noordwesten van Rusland);
  • Rostov aan de Don en Krasnodar (zuiden van Rusland);
  • Nizjnij Novgorod, Samara en Kazan (Volgaregio);
  • Jekaterinenburg (Oeralregio);
  • Novosibirsk (Siberië).

Deze distributiehubs bedienen meer dan alleen maar de stad of de regio waarin ze zich bevinden. De afgelegen, minder ontwikkelde en dunner bevolkte regio's van Rusland beschikken niet over goed uitgebouwde transportsystemen.

Het inschakelen van externe logistieke partners gaat gepaard met heel wat problemen omdat Rusland niet echt vertrouwd is met outsourcing. Op dit ogenblik is de grootste uitdaging de kleinschaligheid van de markt: amper 8% van alle transport- en logistieke activiteiten wordt uitbesteed.

Het grootste struikelblok voor de ontwikkeling van deze sector is de afwezigheid van competente logistieke operatoren op de markt. Rusland telt ruwweg 4.000-6.000 logistieke ondernemingen. Slechts 100 daarvan zijn echte externe logistieke dienstverleners. Eurosib, Niensjants Logistics, STS Logistics en RZD Logistics zijn enkele van de grotere spelers. Langzaamaan roeren zich ook buitenlandse ondernemingen op deze markt, met name wereldwijde giganten zoals DHL en Kuehne + Nagel.

De externe logistieke markt zal naar verwachting groeien zodra dienstverleners overschakelen op het gebruik van geautomatiseerde vrachtbetalings- en auditdiensten om hun kosten te drukken. De opkomst van big data en de beschikbaarheid van branchespecifieke logistieke diensten moeten de sector een boost geven.

Met de opkomst van het onlinewinkelen neemt de vraag naar logistieke diensten in Rusland toe. Het groeiende aantal onlineshoppers leidt tot een steeds groter aantal pakjes. Tegen 2021 maakt e-commerce 10% uit van alle retailverkopen. Hierdoor stijgt de vraag naar logistieke diensten en nieuwe distributiecentra.

32% van de omzet van koeriers en pakjesbesteldiensten is afkomstig van onderaanneming voor retailbedrijven. Sommige retailbedrijven hebben eigen besteldiensten: die bezorgen 29% (100 miljoen pakjes) van de in totaal 350 miljoen pakjes in Rusland.

Meer weten:

Luchtvaartindustrie

Rusland is een belangrijke speler in de internationale luchtvaartwereld. De positie van Rusland op internationaal gebied wordt vooral gekenmerkt door hun militaire productie en niet door producten voor de burgerluchtvaart. De producenten van militaire vliegtuigen nemen nu nog een leidende positie in, maar het aandeel van de civiele luchtvaart groeit stilaan.

Het ministerie van Handel & Industrie heeft een strategie 2017-2030 uitgewerkt voor de ontwikkeling van de sector.

Deze ambitieuze strategie voorziet in een consolidatie van de sector met nadruk op:

  • de productie van de burgerluchtvaart;
  • de ontwikkeling van een systeem van lokale leveranciers van technologie en onderdelen;
  • de verhoging van de productkwaliteit met het doel de export te stimuleren;
  • meer aandacht besteden aan competenties, zoals R&D, commercialisatie en dienst-na-verkoop;
  • en de verhoging van het niveau van kaderleden en specialisten.

Rusland ontwikkelt verschillende burgerluchtvaarttoestellen zoals de Superjet 100, de Irkut MC-21 en een upgrade van de Iljusjin 96-toestellen in de vorm van de Iljusjin 96-400 M.

De MC-21 wordt volop getest en zou in 2022 door Aeroflot in gebruik genomen worden. Mogelijk wordt Maleisië de eerste buitenlandse koper van het nieuwe toestel. Voor de vleugels en andere componenten worden niet langer geïmporteerde maar Russische composietmaterialen gebruikt.

Tot vandaag werden iets meer dan 200 Superjet 100-toestellen (SSJ100) gebouwd, maar het type heeft krediet verloren bij buitenlandse luchtvaartmaatschappijen omwille van de ontoereikende dienst na verkoop en problemen met de door het Franse Snecma gebouwde motoren. De producent van het vliegtuig, AO GSS, begon al met de productie met een kortere versie van het vliegtuig, de SSJ75 die kan ingezet worden voor regionale vluchten en plant ook een nieuwe versie van de SSJ100 te ontwerpen, de SSJ-New. Ondertussen is AO GSS bezig met het vervangen van de buitenlandse componenten in de originele SSJ100-toestellen, incl. motoren van Russische makelij.

Meer weten:

Bouw

Nationale projecten

De Russische bouwsector is nog altijd erg actief. Een korte terugval in de bouwactiviteit werd opgevangen door grote nationale projecten zoals de Krimbrug en de stadions en voorzieningen voor de FIFA Wereldbeker 2018. Wat de industriebouw betreft waren de landbouw- en voedingsindustrie heel actief in 2019. Bedrijven uit deze sectoren bouwen serres om groenten te telen, magazijnen, distributiecentra en andere faciliteiten in het kader van het importsubstitutiebeleid. Rusland bouwde verder 80,3 miljoen m² residentiële gebouwen. Ook de bouw van niet-residentiële constructies steeg met 4%. Nadat de overheid de rente verlaagde, steeg de vraag van consumenten naar huizen. Die verlaging gold voor verschillende soorten hypotheken.

Bouwmaterialen

De belangrijkste bouwmaterialen zijn beton, cement, zand, dakbedekking en isolatiematerialen. Rusland was lange tijd aangewezen op ingevoerde bouwmaterialen, maar nu daalt het aandeel van ingevoerde producten.

Betoncentrales zijn ongelijk over Rusland verspreid. De grootste concentratie bevindt zich in het Centraal Federaal District (Moskou en omgeving en de omgeving van Belgorod, Kursk, Voronezj, Kaloega en Jaroslavl), in het Federaal District Volga (Nizjnij Novgorod, Tatarstand, Basjkirostan en de omgeving van Perm en Kirov) en in het Zuidelijk Federaal District (de omgeving van Krasnodar, Rostov, Volgograd en de Krim). De productiecapaciteit is lager in het Federaal District Verre Oosten (de omgeving van Magadan, Kamtsjatka, Tsjukotka, Amoer, Chabarovsk en Sachalin) en in het Federaal District Noord-Kaukasus (de omgeving van Stavropol, Tsjetsjenië, de Republiek van Dagestan, de Republiek van Ingoesjetië en de Republiek van Noord-Ossetië-Alanië). Beton moet dus van een regio met veel betoncentrales vervoerd worden naar een regio met weinig betoncentrales. Deze hoge transportkosten komen bovenop de kosten van het beton, wat bouwen duur maakt.

2 tot 30% van de overige bouwmaterialen worden ingevoerd. Momenteel wordt slechts 60% van de bestaande productiecapaciteit benut. In Rusland geproduceerde materialen zijn doorgaans van een mindere kwaliteit in vergelijking met die van buitenlandse concurrenten. Russische producenten gebruiken vaak oude en versleten machines. Momenteel kunnen lokale producenten aan ongeveer 70% van de vraag van bouwondernemingen voldoen.

Meer weten:

Gezondheid en farma

Gezondheidsproblemen

De gezondheidssector, die voor de Russische overheid in het verleden nooit een prioriteit is geweest, biedt op vele plaatsen nog niet voldoende kwaliteit. De laatste jaren wordt er wel gewerkt aan de modernisering van de ziekenhuizen. Met de gezondheidstoestand van de Russische bevolking is het beter gesteld dan in de jaren negentig maar er is zeker nog ruimte voor verbetering. Voor de periode januari-oktober 2020 verwacht men een negatieve bevolkingsgroei (-468.000 mensen). De gemiddelde levensverwachting ligt voor Russen lager dan voor andere Europeanen. Vooral de mannelijke bevolkingsgroep kent een lage levensverwachting. Naast hart- en vaatziekten, vormen alcohol en aids de belangrijkste oorzaken voor het teruglopende bevolkingsaantal. Ook het aantal personen dat jaarlijks in het verkeer om het leven komt, valt niet te onderschatten. Het aantal verkeersdoden ligt in Rusland veel hoger dan in westerse landen. Een ander opmerkelijk probleem is de namaak van geneesmiddelen waarbij zowat 20% van de medicijnen nagemaakt zijn.

Medische voorzieningen

Sinds de jaren negentig is het aantal privéziekenhuizen in Rusland snel gestegen, vooral in de grote steden. Hier is de verzorging slechts toegankelijk voor gegoede burgers. Ook valt de laatste jaren een grote toename van het aantal tandartspraktijken te noteren. Deze privéziekenhuizen zijn meestal uitgerust met hedendaagse westerse apparatuur en instrumenten.

Tijdens de laatste jaren werden vele ziekenhuizen en poliklinieken grotendeels vernieuwd. Deze werden ingericht met nieuwe en recente medische apparatuur en uitrusting. Als gevolg van het federale ontwikkelingsprogramma werden in de Russische regio’s veel gespecialiseerde klinieken gebouwd. Het probleem is dat daar de nodige specialisten vaak moeilijk te vinden zijn (want ver van de grote bevolkingscentra).

Er waren in 2019 ongeveer 5.200 publieke medische instellingen in Rusland (komende van 12.800 in 1990 en 5.300 in 2016). Per 10.000 inwoners waren er in 2019 zo'n 78 ziekenhuisbedden (in 1990 was dit nog 137 en 80 in 2018). In 2019 waren er 38 dokters per 10.000 mensen (in 2017 was dit 45). Sinds 2016 is er dus opnieuw een verhoging van het aantal dokters waar te nemen. (Bron: Gezondheidsministerie)

Het goedgekeurde budget voor de gezondheidszorg in Rusland voor 2021 bedraagt 1,1 biljoen roebel, 13% lager in vergelijking met het jaar daarvoor. Het budget voor de gezondheidszorg voor de periode 2021-2023 zal naar verwachting meer dan 3,3 biljoen roebel bedragen, maar het aandeel van de totale uitgaven uit de federale begroting voor de gezondheidszorg zal in 2021 en 2023 afnemen tot respectievelijk 5,2% en 4,9%. Dit blijft erg weinig en belooft niet veel goeds voor wat betreft de verdere modernisering van de medische voorzieningen in het land.

Volgens gegevens van de federale schatkist en het ministerie van Financiën stegen in 2020 als gevolg van de coronaviruspandemie de totale staatsuitgaven voor medicijnen van 3,5% naar 4,1% van het bbp. Volgend jaar zullen ze naar verwachting dalen tot 3,8% van het bbp. Volgens deze indicator staat Rusland slechts op plaats 65 in de wereld.

Het gebrek aan financiering leidt tot een personeelstekort, tot een hoge werkbelasting voor artsen en discriminatie bij de toegang tot en met de kwaliteit van gezondheidzorg in verschillende regio's. Hoe armer de regio, hoe moeilijker het is om gratis medische zorg te krijgen en hoe minder mogelijkheden er zijn om dit probleem op te lossen.

De belangrijkste doelstellingen van het nationale gezondheidszorgproject zijn: het wegwerken van het personeelstekort in ziekenhuizen en poliklinieken, de export van medische diensten opvoeren tot RUB 1 miljard, ten minste eenmaal per jaar preventieve medische onderzoeken van de bevolking, en de hervorming van het uitbetalingssysteem van het medisch personeel.

Farma

In 2019 kwam de Russische farmaceutische markt in een nieuwe ontwikkelingsfase. De nieuwe prioriteiten van de Russische regering werden in het staatsprogramma ‘Pharma 2030’ beschreven. De nieuwe regels in dit document zullen voor farmaceutische bedrijven nieuwe normen bepalen voor investeringen, certificering, export en deelname aan de aankoop van geneesmiddelen op staatsniveau.

De generische geneesmiddelen in het commerciële segment zijn goed voor ruim 60% van de Russische markt in termen van waarde en 84% in termen van volume (bron: DSM, 2020). De omvang van de farmaceutische markt is de laatste 15 jaar met 400% toegenomen. In 2019 groeide deze sector met 9.5% tot een omvang van RUB 1,84 triljoen (of USD 27,6 miljard). (bron: Ministerie van Industrie en handel).

Het aandeel van Russische geneesmiddelen bleef op het niveau van 2018 (of 30%) in termen van waarde, maar de meeste Russische medicijnen worden gemaakt van geïmporteerde stoffen.

Volgens het ministerie van Industrie en Handel werden er in de afgelopen tien jaar in Rusland meer dan 40 nieuwe farmaceutische fabrieken gebouwd, en is het productievolume verdrievoudigd tot bijna RUB 300 miljard in de periode van 2009-2020.

Omwille van de verspreiding van namaakmedicijnen in de markt, begon aanvang 2017 een experiment met het labelen van geneesmiddelen. De transparantie van het gebruik en de inventaris van geneesmiddelen, kortom de controle op de farmaceutische markt is het doel van de toepassing van dit nieuwe systeem.

Op 1 juli 2020 werden de nieuwe eisen voor de invoering van verplichte labelling van alle geneesmiddelen van kracht. Een kenmerk van dit systeem is het gebruik van zogenaamde ‘cryptocodes’, die de etikettering aanzienlijk compliceren en de prijs van de geneesmiddelen verhogen. Dit reglement kan een aanzienlijke invloed hebben op de ontwikkeling van de farmaceutische industrie in Rusland.

De Russische farmaceutische markt is een van de meest dynamische ter wereld, maar het aandeel van de Russische markt op de wereldwijde farmaceutische markt is met ongeveer 2% eerder klein.

Het marktvolume is sterk geconcentreerd in het commerciële segment (de zogenaamde apothekersverkoop) waar zich ongeveer 70% van de farmaceutische markt bevindt. Het aandeel van overheidsopdrachten (ziekenhuisaankopen en preferentiële geneesmiddelenprogramma 's) bedraagt ongeveer 30% in termen van waarde.

Dynamiek van de farmaceutische markt in 2017-2019

In 2019 bedroeg het volume van de Russische farmaceutische markt meer dan RUB 1.843 miljard RUB (of USD 27,6 miljard), wat 9% hoger was dan een jaar eerder. In de eerste drie kwartalen van 2020 bereikte het marktvolume RUB 1.284 miljard (of USD 17,8 miljard), wat 11% hoger is dan een jaar eerder.

Ontwikkelingen in het COVID-19-tijdperk

De farmaceutische markt was een van de industrieën die de turbulentie van 2020 het sterkst voelden. De groei van de inkomsten als gevolg van de hogere vraag naar geneesmiddelen, de toenemende rol van de publieke sector en de toegenomen activiteit van regel- en wetgevers zijn allemaal factoren die zowel krachttests voor het systeem zijn als nieuwe mogelijkheden voor de farmaceutische industrie inhouden. Voor het eerst in vele jaren was de belangrijkste aandrijver van de marktgroei het staatssegment, met een stijging van 24% ten opzichte van dezelfde periode het jaar ervoor als gevolg van extra investeringen in de aankoop van geneesmiddelen voor nationale projecten.

De belangrijkste trend van de markt in 2020 was de wijziging van de voorkeuren van de consumenten als gevolg van COVID-19, met name een grote vraag naar antivirale, anti-influenza en immunomodulerende middelen gevolgd door een rush op exotische medicijnen voor de behandeling van malaria, op interferonen en op medicijnen die werden genoemd als medicijnen die de virusinfectie kunnen voorkomen.

De farmaceutische markt van biologisch actieve additieven (BAA) groeide eveneens sterk. Aan het begin van het voorjaar bedroeg het volume van de markt voor voedingssupplementen 7,3 miljard roebel en de trend is stijgend. Het aandeel van de voedingssupplementen die in Rusland worden geproduceerd in het totale volume van de commerciële markt in maart bedroeg 46 % in waarde en 77,7% in natura.

COVID-19-vaccinatie in Rusland

In November 2020 verwierf Rusland een patent op een eigen vaccin tegen het coronavirus. Het Gamaleya Research Institute maakte bekend dat het een vaccin had geregistreerd in samenwerking met het Russische ministerie van Volksgezondheid, de lokale regelgevende instantie die bepaalt welke medicijnen in Rusland kunnen worden gebruikt. Het vaccin Sputnik V werd geregistreerd voor gebruik in noodgevallen, ondanks het feit dat de fase III-proeven nog niet waren voltooid. De Russische vaccinatiecampagne ging begin december 2020 al van start.

Meer weten

www.statista.com/topics/6547/pharmaceutical-industry-in-russia/

Innovatie

Rusland staat voor ambitieuze doelstellingen om door middel van innovatie de economische groei te verhogen. Sinds 2010 heeft de bijdrage van productiviteitsvergroting en innovatie al een aanzienlijk effect op het bbp gehad. Van 2010 tot 2014 groeide het met 1,1% dankzij de innovatiesector. Om tegen 2025 de ambitieuze doelstelling te bereiken van een toename van het bbp per persoon met anderhalve keer moet het element innovatie een bijdrage aan de groei leveren van meer dan 4%, ofwel 3 tot 6 biljoen roebel.

De afgelopen jaren heeft Rusland miljarden geïnvesteerd in de oprichting van technoparken en Speciale Economische Zones (SEZ). Op die manier wil de Russische overheid de afhankelijkheid van olie terugdringen en inzetten op innovatie.

Op dit moment zijn er ongeveer 179 technoparken actief in 55 Russische regio's. Dit cijfer omvat 65 industrieparken, waarvan er 50 actief zijn en 15 in aanbouw. (Bron: Vereniging van Clusters en Technoparken van Rusland (AKIT), 2020)

Operationele indicatoren van de technoparken voor 2019:

  • Totale inkomsten van residenten: RUB 295 miljard
  • Totale productie van de importvervanging van producten: RUB 48,5 miljard
  • Totale uitvoer: RUB 21,3 miljard
  • Totale intellectuele bezittingen geregistreerd door residenten van technoparken: 1523 eenheden
  • Gemiddelde uitgaven voor R&D per resident: RUB 3 miljoen

In Rusland bedraagt de jaarlijkse groei van het totaal aantal werknemers van residenten in de technoparken gemiddeld 15 %. Gedurende de laatste zes jaar kende de ontwikkeling van de Russische technologische parken een positieve trend, met inbegrip van de uitbreiding van zowel hun locaties (het aantal regio’s met technoparken) alsook hun territorium. Tegelijkertijd blijft de ongelijke territoriale verdeling van technoparken in Rusland bestaan.

Investeringsindicatoren (cijfers 2019):

  • Totale investeringen in de infrastructuur van technoparken: bijna RUB 110 miljard
  • Investeringsvolume van residenten van technoparken: bijna RUB 22 miljard

Voordelen van technoparken voor de staatsbegroting in miljard roebel (cijfers 2019):

  • Totaal belastinggeld van residenten voor 2019: RUB 77 miljard
  • Investeringen van residenten voor 1 roebel overheidsinvesteringen in de infrastructuur van technoparken (2019): RUB 9,3 miljoen

De meeste technoparken spitsen zich toe op domeinen die door de federale overheid als ‘nationale prioriteiten’ zijn bepaald:

  • Biotechnologie
  • Farmaceutica
  • Nanotechnologie
  • IT
  • Nucleaire technologie
  • Ruimtetechnologie

De grootse Innovatiehubs:

  • Skolkovo Innovation Center is een van de uithangborden van het Russische innovatiebeleid. Start-ups genieten er speciale privileges, zoals een belastingvrijstelling van 5 tot 7 jaar, https://sk.ru/

In 2019 bereikte het aantal starters in Skolkovo een recordhoogte, met 1.900 nieuwe entiteiten (Bron: Skolkovo jaarverslag). In 2019 bedroegen de totale inkomsten van residenten bijna RUB 70 miljard. In totaal werden al 13.000 nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd en 2.000 patenten verkregen.

Hoofddoel en prioritaire projecten: ontwikkeling van IT en robotica

Prioritaire projecten: petrochemie, nucleaire technologie, hernieuwbare natuurlijke hulpbronnen, farma en medische apparatuur

Prioritaire projecten: instrumentatie, informatietechnologie, biotechnologie, nanotechnologieën en nieuwe materialen.

Om meer buitenlandse investeringen aan te trekken, heeft Rusland sinds 2005 Speciale Economische Zones ontwikkeld. Voor die SEZ’s gelden onder meer vereenvoudigde procedures, een speciaal invoerregime en een aantal belastingvoordelen. In Rusland worden SEZ's gereguleerd door de federale wet nr. 116. De ontwikkeling van dergelijke zones is een monopolie van een speciaal opgerichte organisatie - AO ‘Special Economic Zones’ (www.russez.ru/management_company/). De enige aandeelhouder is de staat.

Er waren verschillende doelen voor het creëren van de SEZ:

  • De ontwikkeling van hoogtechnologische sectoren binnen de economie
  • Importvervanging in productie en op recreatief gebied
  • Ontwikkeling, productie van nieuwe soorten producten, goederen

Aan het begin van 2021 waren er 36 Speciale Zones, waarin bijna 800 investeerders zijn geregistreerd. (Bron: AKIT):

De meest aantrekkelijke Speciale Economische Zones voor het bedrijfsleven:

  • SEZ Alabuga (Tatarstan) - gelegen in de regio Tatarstan, met een totale oppervlakte van ongeveer 4.000 hectare. Opgericht in 2006. In 2020 bedroegen de inkomsten van deze zone 83 miljard roebel. Sinds de oprichting zijn er 7.000 nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd en 135 miljard roebel private investeringen aangetrokken. Jaarlijks krijgt de SEZ er gemiddeld 5 nieuwe bewoners bij.
  • SEZ Lipetsk, ‘Lipetsk’ - een Speciale Economische Zone van het industriële type. Gelegen in de regio Lipetsk, met een totale oppervlakte van ongeveer 2000 hectare. Opgericht in 2005. In 2020 bedroegen de inkomsten van deze zone 30 miljard roebel. Bekaert is een resident van deze zone.
  • SEZ Dubna, URL: http://oezdubna.ru/ - gelegen in de regio Moskou. Opgericht in 2006. In 2020 bedroegen de inkomsten van deze zone 12 miljard roebel. Jaarlijks trekt SEZ Dubna meer dan 10 nieuwe bedrijven aan en het is de leider in het aantal investeerders met buitenlandse deelname.

Meer weten

Andere marktstudies:

Specifieke vraag of probleem?

Flanders Investment & Trade heeft een wereldwijd netwerk van experten dat uw bedrijf ter plaatse helpt.

Ontdek wat FIT voor u kan doen in Rusland