Transport, logistiek en infrastructuur

Roemenië is strategisch gunstig gelegen en fungeert als hub tussen drie belangrijke markten: de EU, de GOS-landen en het Midden-Oosten. Hierdoor is het een van de belangrijkste poorten van Europa naar Azië, naar nieuwe handelsroutes en nieuwe investeringen.

Transport in Roemenië verloopt over de weg (84.887 km openbare wegen), via het spoor (spoornetwerk van 20.077 km), over water (Zwarte Zee en Donauhavens) en via de lucht (14 regionale luchthavens). Weg en spoor zijn de belangrijkste vervoermodi voor passagiers en goederen.

Maritiem transport kan dankzij de rechtstreekse toegang tot de Zwarte Zee via de drie zeehavens van Constanta, Mangalia en Midia. De haven van Constanta is de grootste haven van Roemenië en een van de tien grootste havens in Europa. De gunstige geografische ligging en het belang van de haven van Constanta wordt benadrukt door de aansluiting op drie pan-Europese corridors:

• IV -> Dresden/Nürnberg - Boekarest/Constanta - Thesaloniki/Istanbul (spoor en weg);
• VII -> Donau-rivier – 2.300 km (binnenwaterweg);
• IX -> Helsinki - Kiev - Boekarest - Odessa/Alexandropoulos (weg).

Tot de binnenwaterwegeninfrastructuur van Roemenië behoren onder andere de Donaurivier (1.075 km), de bevaarbare zijarmen van de Donau en het Donau-Zwarte Zee-kanaal.

De markt voor transport en logistiek in Roemenië is de afgelopen jaren gestaag gegroeid.

De toetreding tot de EU en buitenlandse investeringen zorgden voor een boom van de voertuigenvloot, maar de inkomsten namen het sterkst toe bij ondernemingen die ook logistieke diensten aanboden.

In een competitieve en snel evoluerende economische omgeving leggen de meeste ondernemingen zich toe op hun corebusiness (die de hoogste meerwaarde voor producten oplevert) en besteden ze hun logistieke activiteiten aan gespecialiseerde ondernemingen uit, meer bepaald aan externe logistieke dienstverleners. Roemenië beschikt over een uitgebreid netwerk van bedrijventerreinen, vooral in het noordwestelijke, centrale en zuidelijke deel van het land.

In Roemenië zijn er 6 vrijhandelszones die de internationale handel en het gebruik van nieuwe technologieën stimuleren en zo een boost geven aan de supply chain.

Ontwikkelingspotentieel/kansen

• Bouw van opslagruimtes en uitbreiding van logistieke en transportdiensten in heel Roemenië, gelet op de stijgende reële vraag naar logistieke voorzieningen en goederentransport door de grotere productiecapaciteit en de gestegen export.
• Bouw van multimodale spoorcontainerterminals met goede aansluiting op het spoornet en het wegennet en zo mogelijk ook op het waterwegennet en het luchtverkeersnet (in Giurgiu wordt bijvoorbeeld een containerterminal op de Donau gebouwd, die zowel voor Roemenië als voor Bulgarije belangrijk is).
• Uitbreiding van de capaciteit van het spoornet bij de rivieren en in de maritieme zone van de haven van Constanta -> bouw van een gesystematiseerd spoorcomplex dat diensten aan de huidige en toekomstige havenoperatoren aanbiedt. De haven van Constanta is geschikt voor grote schepen die allerhande soorten vracht vervoeren en is een belangrijke troef die veel voordelen oplevert voor bedrijven die in de regio actief zijn.
• Bouw van luchthavens (luchthaven van Brasov is in aanbouw)
• Modernisering van het metronetwerk
• Bouw van autowegen -> geplande investeringen zijn klaar om te worden ingezet om de onderontwikkelde infrastructuur in het land te ontplooien.
• Engineering
• Verkeergeleidingssystemen
• Herstellingswerken, elektrificatie van spoorwegtracés, bouw van hogesnelheidslijnen enz. De Roemeense regering heeft een algemeen Master Plan for Transport uitgewerkt, dat vorig jaar door de Europese Commissie is goedgekeurd. Dit document legt de krijtlijnen vast van de Roemeense strategie om zijn transportinfrastructuur tegen 2030 te ontplooien en te moderniseren (weg, spoor, water en lucht). Investeringen in transport en infrastructuur krijgen voorrang: voor de periode 2014-2020 zijn 9 miljard euro EU-fondsen toegewezen om het bestaande netwerk uit te breiden en te moderniseren (Large Infrastructure OP-programma).
• New funding scheme - European Funds programming period 2021 - 2027

Meer weten:

• Marktstudie: Transport infrastructure, transportation and logistics in Romania (december 2016) 

Nieuws: 1,3 miljard € uit het Cohesiefonds zal aangewend worden voor het vernieuwen van de spoorlijn Curtuci-Constanta.

Landbouw

Roemenië is een traditioneel landbouwland. Met zijn 15 miljoen hectare landbouwgrond, waarvan 9 miljoen hectare bestemd is voor landbouwgewassen, is het een van de EU-landen met het meest uitgesproken landbouwprofiel. De grond is vruchtbaar en het klimaat is gunstig voor landbouw, veeteelt en tuinbouw. Meer dan 8 jaar nadat Roemenië tot de EU is toegetreden en meer dan 10 miljard euro EU-fondsen later, heeft de Roemeense landbouwsector op heel wat vlakken vooruitgang geboekt: het landbouwareaal is uitgebreid en de gewasproductie ligt hoger. Landbouw is een belangrijke motor voor de Roemeense groei: het land laat de sterkste groei qua export van landbouwproducten optekenen in de hele EU. De grootste bijdrage komt van gewassen (70,8%), gevolgd door veeteelt (28,5%) en landbouwdiensten (0,7%). De belangrijkste landbouwproducten zijn tarwe, maïs, gerst, suikerbieten, zonnebloemzaden, aardappelen, druiven, eieren en schapen. De biolandbouw staat nog in zijn kinderschoenen (amper 0,4% van het landbouwareaal in Roemenië), maar wint aan terrein.

De bijdrage van de landbouw aan het bbp schommelt tussen 4 en 6% omdat de landbouwproductie erg afhankelijk is van de weersomstandigheden. 2017 was een uitzonderlijk jaar voor de Roemeense landbouw met producties op ongekende hoogte, met een BBP van 5,2% en een toename van het activiteitenvolume van 24,3%.

Alle landbouwsectoren groeien, maar het potentieel blijft groot: het bbp-benuttingspercentage is een stuk hoger dan de bbp-bijdrage. Dit is een gevolg van slechte exploitatie (gebrek aan machines, managers en opslagcapaciteit) en van de enorme versnippering van de landbouwgronden (na het verdwijnen van het communisme werden de meeste gronden aan de oorspronkelijk eigenaars teruggegeven en werden de staatsboerderijen geprivatiseerd.

Dit leidde tot een grote versnippering van het landareaal: een gemiddeld landbouwbedrijf is 3 tot 4 hectare groot, wat volgens EU-normen betiteld wordt als klein tot zeer klein).

De biolandbouw staat nog in zijn kinderschoenen (amper 0,4% van het landbouwareaal in Roemenië), maar wint terrein.

Met de nodige financiële middelen heeft het landbouwpotentieel van Roemenië de mogelijkheid om enkele plaatsen op te schuiven binnen de EU-landbouwsector. Landbouw wordt beschouwd als een van de belangrijkste motoren voor de ontwikkeling van de Roemeense economie. Maar er is nog veel ruimte voor verbetering en de zakelijke kansen in export, import of investeringen liggen voor het grijpen.

Ontwikkelingspotentieel/kansen

• Machines, automatisering -> grote vraag naar landbouwmachines (Roemenië heeft amper lokale producenten van landbouwmachines en landbouwuitrusting)
• Kennis en technologie voor het produceren van verwerkte producten (Roemenië produceert nu enkel onverwerkte landbouwproducten)
• Uitbreiding van diensten (financiële en adviesdiensten)
• Uitbreiding landbouwexploitatie
• Biologische landbouw
• Bouw van een doeltreffende irrigatiesysteem
• Start-ups aanmoedigen
• Grond aankopen in Roemenië (sinds 1 januari 2014 is het niet langer verboden voor buitenlanders om landbouwgronden aan te kopen). De Roemeense regering werkt aan de uitvoering van haar Common Agricultural Policy (CAP 2014-2020) en steunt regelingen om betalingen in de landbouwsector tijdig te laten uitvoeren. Voorts moedigt ze verenigingen en coöperatieven aan om landbouwproducten vlot naar de consument te brengen en om tegelijk meer EU-fondsen te verwerven. Volgens de planning zal er van 2014 t.e.m. 2020 een significant bedrag van 9,85 miljard euro naar de landbouwsector vloeien (National Rural Development Programme).

Meer weten:

• Marktstudie: 'Agriculture in Romania' (december 2017)

ICT - Focus op software en IT-diensten - technologie

Roemenië heeft in de meeste IT- en telecomsubsectoren al heel wat vooruitgang geboekt (o.m. mobiele telefonie, webtechnologie, internet en IT). De enige uitzondering is de vaste telefonie: deze sector gaat achteruit. In 2014 had Roemenië een van de grootste dekkingsgraden voor ultrasnel vast internet (meer dan 100 Mbps) in Europa en was het de grootste verbruiker van mobiele telefoondiensten en van mobiele telefonie in de Europese Economische Ruimte (bron: ANCOM). De grootste operatoren op de lokale markt bieden een combipakket met drie diensten aan: telefonie, kabel en internet.

De Roemeense IT-sector is een van de snelst groeiende in Centraal- en Oost-Europa en heeft nog een aanzienlijk groeipotentieel. De waarde van de sector wordt in 2020 geschat op 6,3 miljard euro. Hiermee draagt de sector ongeveer 6% bij aan het bbp. De Software Industry Association (ANIS) maakt zich sterk dat dit aandeel tegen 2025 kan oplopen tot 10%. ANIS wil de grootste technologiehub in de regio creëren (bekeken vanuit waardecreatie).

De sector kan rekenen op goed opgeleide specialisten, zowel op technisch als taalkundig vlak. Ook de aanwezigheid van grote multinationals en een degelijk onderwijssysteem dat focust op IT-technologie en softwaretoepassingen spelen een rol. De sector stelt 140.000 mensen te werk volgens het Nationaal Instituut voor Statistiek. Het grootste deel is actief in Boekarest (46%), maar ook in Cluj (12%), Timisoara (9%) en Iaşi (6%) hebben bloeiende techscenes.

Een studie van Dealroom vermeldt dat Roemenië, na Polen, het grootste aantal IT-ontwikkelaars heeft in Centraal- en Zuidoost-Europa. Hierin schuilt potentieel voor de creatie van een nieuwe generatie IT-start-ups. Het voorbije decennium heeft Centraal- en Zuidoost-Europa 8 unicorns voorgebracht, twee van hen komen uit Roemenië.

Op langere termijn zal Roemenië zijn positie verstevigen als een doelmarkt voor diensten met een hogere meerwaarde, voor O&O-centra en voor omvangrijke projecten op de binnenlandse markt voor hoogwaardige oplossingen en technieken.

Ontwikkelingspotentieel/kansen

• Invoering en ontwikkeling van nieuwe technologieën zoals LTE/4G
• Ontwikkeling van nichesoftwareproducten en import van technologieën
• Outsourcing: Roemenië staat voor IT-outsourcingdiensten wereldwijd op plaats 3. De Roemeense regering steunt de IT-sector actief: er zijn subsidies voor de bouw van IT-innovatieparken, overheidssteun voor regionale ontwikkeling en het creëren van arbeidsplaatsen, investeringssteun voor nieuwe technologieën en 50% belastingvoordeel voor kosten voor O&O. Roemenië is bovendien het enige land in de regio dat IT-medewerkers 100% vrijstelling van inkomstenbelasting biedt. De overheidssector heeft in het kader van de Digital Agenda for Romania 2014-2020 ruimte voor projecten. Het ministerie van Informatie publiceerde deze agenda in september 2014. Daarin staat dat een totale investering van 3,9 miljard euro nodig is om de strategische visie voor de ICT-sector in Roemenië volledig te realiseren.

Industriële productie

De Roemeense verwerkende industrie heeft veel mogelijkheden en is een van de grootste potentiële groeiers in de regio. Dit is te danken aan de lage lonen, de beschikbare grondstoffen en voorzieningen en de nabijheid van de eindgebruiker/koper. De sector is de laatste jaren blijven groeien, vooral dan de metaalverwerkende industrie, de auto-industrie, uitrusting voor de oliesector, marinewerven en scheepsbouw, landbouwuitrusting en -machines enz.

De productie en assemblage van auto’s is goed voor 12% van het Roemeense bbp. 

De productie van auto-onderdelen blijft groeien in Roemenië, dankzij de aanhoudende buitenlandse investeringen, goed opgeleide en productieve arbeiders en een lange traditie in industriële productie, metaalbewerking en gieterij. Roemenië is een aantrekkelijke markt voor buitenlandse producenten van auto-onderdelen. De binnenlandse markt wordt gedomineerd door grote buitenlandse ondernemingen die fabrieken in Roemenië hebben.

Ook de meubelindustrie heeft in Roemenië een lange traditie. De indrukwekkende groei in de bouw van woon- en kantoorsegmenten de voorbije jaren illustreert het potentieel voor de verdere ontwikkeling van de lokale meubelmarkt. Troeven van de Roemeense meubelproducenten zijn de beschikbare grondstoffen en technisch gekwalificeerde arbeiders. 

Een belangrijke evolutie is dat meer en meer productiebedrijven de omslag naar advanced manufacturing technologieën maken. We vinden deze vandaag al in de automotivesector, de productie van componenten en diensten voor industriële automatisering, land- en bosbouwmachines, optische kabels, metaalverwerking, huishoudtoestellen, verwerking van kunststoffen, de productie van gereedschappen, oppervlaktebehandelingen, gieterijactiviteiten, de productie van elektrische toestellen enz.

Duurzame energie

Roemenië had in 2015 de op een na best presterende economie van de EU. Door een betere inning van de belastingen kon Roemenië in 2015 zijn doel op middellange termijn handhaven, ondanks de hogere uitgaven. Voor 2016 worden echter nieuwe belastingverlagingen en stijgende ambtenarenlonen verwacht, waarmee het tekort van het bbp voor 2017 naar 3,75% zou stijgen.

Gelukkig kan Roemenië productiesystemen ontwikkelen voor elke bron van duurzame energie, afhankelijk van de typische kenmerken van de verschillende geografische regio’s. Eind 2015 beschikte Roemenië over 3.129 MW aan geïnstalleerde capaciteit uit windenergie die steun heeft gekregen. De Roemenen kunnen ook nog eens 1.325 MW uit zonne-energie halen. Hydro- en biomassaprojecten waren respectievelijk goed voor 585 MW en 104 MW.

Volgens Eurostat haalde Roemenië de vereiste 20% om te voldoen aan de nationale Europese doelstellingen voor 2020 die in 2014 voor duurzame energie werden vooropgesteld.

De industrie kreeg de zwaarste klap met de goedkeuring van regeringsbesluit 57/2013, dat later werd aangenomen als Wet 23/2014. De wet houdt onder andere in dat een deel van de groenestroomcertificaten afhankelijk van de technologie tot en met 2017 niet meer mag worden verhandeld.

Tijdens de afgelopen jaren zag Roemenië de investeringen in duurzame energie sterk stijgen als gevolg van een genereus aanmoedigingsplan. Maar de regering heeft de steun aan de producenten de afgelopen twee jaar gevoelig teruggeschroefd en de industriële consumenten voor een stuk vrijgesteld van het betalen van groenestroomcertificaten.

De producenten van duurzame energie hebben het nu al moeilijk om kopers voor de certificaten te vinden, terwijl ze de omzet uit de verkoop van stroom toch voor een groot stuk bepalen.

Verschillende lokale bedrijven waren in 2015 vrijgesteld van de betaling van de volledige quota voor groenestroomcertificaten. Afhankelijk van hun energieverbruik betalen zij 40, 60 of zelfs 85% minder dan normaal voor de certificaten. De regering keurde deze staatssteun goed om de grote industriële bedrijven tegemoet te komen. Zij verbruiken heel veel stroom in hun productieprocessen en de regering wil hen op die manier helpen om de stijgende kosten voor duurzame energie aan te kunnen. Het zou om zo’n 300 begunstigde ondernemingen gaan, voor een goedgekeurd totaalbudget van € 750 miljoen. Het plan loopt 10 jaar.

De Roemeense regering heeft de verplichte jaarlijkse quota voor groenestroomcertificaten goedgekeurd. Op 31 december 2015 keurde de Roemeense regering een quota van 12,5% goed voor stroom uit duurzame energiebronnen die onder het steunprogramma voor groenestroomcertificaten vallen.

Publiek-private samenwerking kan een oplossing zijn om regionale projecten te implementeren. Er is grote nood aan samenwerking tussen de overheid, de zakenwereld en de samenleving om de duurzame energie verder te ontwikkelen. Dat kan alleen als lokale overheden en privébedrijven samenwerken en als de administratie optreedt als een facilitator bij de toepassing en ontwikkeling van duurzame energieprojecten.

Andere marktstudies

• The construction sector in Romania (2013) 
• Food processing and retail in Romania (2019)
• E-commerce market in Romania (2020)
• Renewable energy in Romania (2021)