Water

Libanon werd lang beschouwd als het waterreservoir van het Midden-Oosten, omdat het enorm veel waterbronnen heeft (veel regen, besneeuwde bergen in de winter, 2.000 waterbronnen en 40 waterlopen). Jammergenoeg worden ze slecht beheerd en wordt het grootste deel van de bronnen zelfs niet geëxploiteerd.

Om dit probleem aan te pakken ontwierp het ministerie van Energie en Water in 2010 een strategie voor de periode 2010-2025 om Libanon tegen 2035 van een tekort van ongeveer 283 miljoen m³ naar een klein overschot te brengen. Het plan steunt op 2 hoofdpijlers: een betere infrastructuur en een beter beheer van de sector. Op het vlak van infrastructuur moet er water worden teruggewonnen en opgeslagen door stuwmeren of waterkeringen aan te leggen, de ondergrondse bekkens te vullen, de watervoorziening te verbeteren en het afvalwater te zuiveren. Op financieel en commercieel vlak moeten de watertarieven worden aangepast (installatie van een miljoen tellers) en de facturatietechnieken verbeterd. Zo installeert de Beirut Water Authority in samenwerking met de Wereldbank momenteel slimme meters die in realtime kunnen communiceren in verschillende buurten van Beiroet om zo waterdiefstal- en verspilling tegen te gaan.

In dit kader kan het land rekenen op de steun van internationale organisaties zoals de EU, die in 30 maanden meer dan 72 miljoen euro in waterprojecten heeft geïnvesteerd. Ook hebben Duitsland en de Duitse Ontwikkelingsbank (KfW) 38 miljoen euro geschonken aan de Water Authority of Beirut and Mount Lebanon om de financiële lasten te verlichten.

Intussen worden er sinds 2013 meerdere grote projecten uitgerold, waaronder het project Canal 800 en het project voor Groot-Beiroet, ook wel het ‘Awali’-project genoemd. Andere recente projecten zijn onder meer:

• de bouw van een waterkrachtcentrale en leidingen (penstocks) als onderdeel van het project om de waterbevoorrading te verbeteren (stuwdam van Bisri);
• het waterbehandelingsproject voor Anjar, Majdel Anjar en Qabb Elias (61,7 km leidingen, 3 pompstations, 1 waterzuiveringsstation enz.);
• de aanleg van leidingen voor afvalwater in het noorden van Libanon, in Tripoli en in de streek van Koura;
• de bouw van een waterzuiveringsstation in Aabde;
• de leningsovereenkomst tussen de Libanese CDR (Raad voor Ontwikkeling en Wederopbouw) en het Koeweitse fonds voor de financiering van een waterzuiveringsnetwerk in de regio Zahrani;
• het waterbehandelingsproject in Bekaa met 10 pompstations;
• het uitbreidings- en verbeteringsproject van de waterzuiveringsinstallatie in Al-Ghadir;
• het project voor een watervoorziening in de regio Jabal Amel;
• het project van een rioleringsnetwerk in de Hermel;
• etc.

Verschillende experts vrezen echter dat het land zal droogvallen omdat de politieke autoriteiten de natuurlijke bronnen slecht beheren. In een rapport van 2010 gaat de Wereldbank (WB) ervan uit dat Libanon tegen 2020 met aanzienlijke waterschaarste te maken krijgt als het zijn waterbronnen niet beter beheert, of het nu gaat over de beschikbare waterreserves of de vervuiling als gevolg van een gebrekkige waterzuivering. Na acht jaar is de situatie amper verbeterd. Daarbij moet het land sinds 2011 ook nog rekening houden met meer dan anderhalf miljoen vluchtelingen uit Syrië.

Volgens een recente studie zal het water dat deze zomer beschikbaar is, maar de helft zijn van het volume in 2017 of slechts 8 miljoen m³. Watervoorziening blijft in Libanon een groot probleem, vooral omdat het een groot aantal Syrische vluchtelingen herbergt. Volgens experts zal deze situatie zich waarschijnlijk de komende jaren nog verderzetten. De Libanese autoriteiten moeten daarom proberen de infrastructuur te herstellen en aan te passen aan deze veranderingen en extra opslagstructuren creëren.

Op 13 april 2018 heeft het Libanese parlement de Water Code, via wet nr. 77 uitgevaardigd. Het gaat over een ontwerpwet die in samenwerking met het Franse ontwikkelingsagentschap is opgesteld ter versterking van de regulering van de sector. De Watercode verenigt in één document alle regels en principes voor geïntegreerd waterbeheer in Libanon. Het voorziet in de oprichting van een 'National Water Council', een institutionele structuur die aan de premier rapporteert en die de leiding heeft over de ontwikkeling van een nationale strategie voor waterbeheer. De wet omvat ook het idee van een 'waterpolitie' die belast is met de controles.
De stemming over de Watercode was een van de voorwaarden voor donoren om verschillende projecten en meer in het bijzonder grote hydraulische werken in Libanon te financieren. Een derde van de financiering door 'CEDRE' betreft de hydraulische sector. Te weten dat 20% van de beoogde financieringen zijn: projecten van de dam van Bisri, van het vervoer van het water van Litani en Awali in Beiroet.

Het gaat in deze sector vooral om overheidsprojecten die via internationale aanbestedingen worden toegewezen. Vlaamse bedrijven die aan deze projecten willen meewerken, kunnen voor meer informatie terecht bij het kantoor van Flanders Investment & Trade in Beiroet. Het kantoor kan adreslijsten bezorgen van Libanese firma’s die in de sector actief zijn en met wie ze samen voor deze aanbestedingen kunnen inschrijven. 

Meer weten

• Marktstudie: Infrastructuurprojecten in Libanon (2015)
• Conseil de Développement et de Reconstruction: informatie over infrastructuurprojecten in Libanon

Energie

Elektriciteit

De elektriciteitssector kampt met 2 grote problemen, technisch en financieel. Op technisch verbruiksvlak is er een groot verschil in de binnenlandse vraag en het beschikbare aanbod. De komst van Syrische vluchtelingen sinds het begin van de burgeroorlog heeft voor een extra vraag van 486 MW gezorgd, een extra belasting van de netwerken en de distributie. Daarnaast is er een financieel tekort dat voornamelijk het gevolg is van de stijgende kosten en de schommelende olieprijzen, maar ook van het feit dat een deel van de bevolking stroom steelt. Daarnaast zijn er nog de institutionele beperkingen: Electricité du Liban (EDL), de Libanese overheidsinstelling met industriële en commerciële activiteiten, die 90% van ‘s lands productie-, transport- en distributieactiviteiten controleert, is totaal in verval: de structuren zijn verouderd en het tariefbeleid is structureel verliesgevend.

Om de productiecapaciteit te verhogen kondigde de minister van Energie en Water in 2010 een reddingsplan voor de sector aan. Dit stappenplan stelde een stijging van de totale productiecapaciteit tot 4.000 MW voor 2014 en 5.000 MW na 2015 voorop door middel van een investering van 4.870 miljoen dollar. Als gevolg van politieke tegenwerking kon dit plan maar gedeeltelijk worden geïmplementeerd. Slechts een aantal elektriciteitsprojecten, zoals de nieuwe productie-eenheden van Jieh en Zouk met een totale capaciteit van 272 MW, zijn goedgekeurd. 

In april 2019 heeft het parlement, in overeenstemming met de toezeggingen die werden gedaan tijdens de CEDRE-conferentie, het plan van de nieuwe minister van Energie aangenomen om tegen volgend jaar elektriciteitsproductie te herstellen, zodat er 24u/24 elektriciteit beschikbaar is. Het plan voorziet om de productiecapaciteit van Electricité du Liban, die momenteel beperkt is tot 1.900 MW, te verhogen tot meer dan 3.500 MW om te kunnen beantwoorden aan de huidige maximale vraag. Daarnaast zal ook gewerkt worden aan het terugdringen van de structurele problemen: het terugschroeven van de overheidssubsidies, het tegengaan van het illegale aftappen van elektriciteit, de installatie van slimme meters, enz.

Hernieuwbare energie

Libanon beschikt over een goed potentieel inzake hernieuwbare energiebronnen, met zowel zon, wind als water. Toch kent het land in vergelijking met andere landen in de regio een achterstand. De exploitatie van hernieuwbare energiebronnen staat nog in de kinderschoenen. Maar volgens een studie van het VN-Ontwikkelingsprogramma (UNDP) van september 2016 komt maar 4,1% van de totale elektriciteitsproductie van 2015 uit duurzame energie.

Er wordt wel wat vooruitgang geboekt. Zo heeft het ministerie van Energie aangegeven dat het aantal Libanese ondernemingen in de sector van de duurzame energie op 5 jaar tijd van 65 naar 300 is gestegen. De energiesector heeft daarom een ​​sterk groeipotentieel en biedt onbenutte kansen voor Vlaamse bedrijven. Projecten worden over het algemeen uitgegeven en beheerd door openbare instanties die in de vorm van openbare aanbestedingen lokale of buitenlandse leveranciers of aannemers gebruiken. Vlaamse bedrijven die willen deelnemen, kunnen ook lokale bedrijven in de betrokken activiteitensector als partners nemen. Hiervoor kunnen ze een beroep doen op het kantoor van Flanders Investment & Trade in Beiroet om informatie te verkrijgen over de Libanese markt en ook mailinglijsten van potentiële partners. Op de website van de 'Raad voor Ontwikkeling en Wederopbouw' is meer informatie over infrastructuurprojecten in Libanon te raadplegen.

Meer weten

• Marktstudie: Le secteur des énergies renouvelables au Liban (2014)

Olie en gas

Al jaren werd vermoed dat er langs de Libanese kust olie- en gasvoorraden aanwezig waren. Verschillende studies hebben intussen bevestigd dat Libanon over belangrijke reserves beschikt. Op 26 februari 2020 kondigde de Libanese president de eerste boringen aan naar oliebronnen in de Middellandse Zee. De eerste boring vond plaats in de exclusieve economische zone van Libanon, ten noordwesten van Beiroet (blok 4). In de tweede fase zal er verder naar het zuiden worden geboord, op een door Israël geclaimd maritiem gebied (blok 9). Het verkennen van blok 4, dat een oppervlakte van 1.800 km² beslaat, kan 40 tot 50 dagen duren vooraleer het boorplatform in bedrijf kan worden genomen. Libanon zal dan het olieconsortium, bestaande uit Total, Eni en Novatek moeten vragen om de koolwaterstoffen te exploiteren, op voorwaarde dat de resultaten van proefboringen positief zijn. 

De Libanese autoriteiten zijn in elk geval zeer optimistisch over de aanstaande olie-exploitatie, die het land moet helpen de aanslepende economische en financiële crisis te overwinnen. Op concrete resultaten en een daadwerkelijke exploitatie van Libanese oliebronnen is het weliswaar nog maanden, zoniet jaren, wachten.  

De energiesector heeft een sterk groeipotentieel en biedt grote nog onbenutte kansen voor Vlaamse bedrijven op de volgende gebieden:

• ontwikkeling van infrastructuur voor energiewinning,
• onderaannemers die actief zijn in de olie- en gassector,
• engineering,
• heffen en transporteren,
• opslag,
• laad- en verwerkingsfaciliteiten,
• materialen en toebehoren (kleppen, chemicaliën, etc.),
• watervoorziening en -behandeling,
• afvalverwerking,
• diensten (advocatenkantoren, verzekeringen, enz.),
• milieubescherming,
• enz.  

In het algemeen worden projecten beheerd door openbare instanties die een beroep doen op lokale of buitenlandse leveranciers of aannemers. Vlaamse bedrijven die willen deelnemen kunnen een beroep doen op Flanders Investment & Trade om informatie te verkrijgen over de Libanese markt.

Overgang naar gas

Libanon is van plan om zijn belangrijkste elektriciteitscentrales van gas te voorzien om besparingen op de begroting te realiseren. Zo is er is net een aanbesteding voor de invoer van drie drijvende opslag- en hervergassingseenheden (FSRU's) gelanceerd. Deze eenheden worden verbonden door pijpleidingen met energiecentrales, die sinds 2010 worden uitgerust met FSRU's voor een geschatte kostprijs van bijna 199 miljoen USD.

Meer weten

• Marktstudie: Offshore olie- en gassector in Libanon (2017)
• Marktstudie: Le secteur du pétrole et du gaz au Liban (2015)
• Conseil de Développement et de Reconstruction: informatie over infrastructuurprojecten in Libanon

Voeding en dranken

Libanon importeert bijna 70% van alle voeding en dranken. Hierbij valt op te merken dat Libanezen een uitgesproken voorkeur hebben voor Europese producten.

De daling van een aantal douanerechten op bepaalde voedingsmiddelen in toepassing van de associatieovereenkomst tussen de EU en Libanon, creëert gunstige omstandigheden voor Vlaamse producten, ondanks de stevige concurrentie.

Opportuniteiten situeren zich onder andere in de volgende subsectoren:

• voedingsproducten, ook bestemd voor de horeca

• biologische producten

• private label
• dranken, wijn en sterke drank
• materialen en -uitrusting voor wijnbouw
• machines en uitrusting voor sorteren, verpakking, etikettering
• uitrusting voor de koudeketen
• enz.

In de komende vijf jaar zal de Libanese voedingssector zich stabiel ontwikkelen. De sector profiteert vooral van de specifieke aard van de uitgaven en blijft flexibel in een moeilijke economische periode. Omdat de alcoholwetten minder streng zijn, zijn alcoholische dranken een heel dynamisch segment in deze regio.

De sector is quasi volledig in handen van de privésector. Vlaamse bedrijven kunnen terecht bij Flanders Investment & Trade voor informatie over potentiële distributeurs of klanten.

Gezondheidszorg en farma

De Libanese gezondheidsmarkt zal een groei kennen door de toename van niet-overdraagbare ziekten en een stijging van het bbp. Verder zet de Libanese overheid zich ook in om een universeel gezondheidsplan op gang te brengen. Echter zal de focus van de overheid meer liggen op het verminderen van de hoge gezondheidskosten in het land die gelinkt zijn aan de vergrijzing van de bevolking.

Libanon telt ongeveer 12.000 artsen, waarvan meer dan de helft werkzaam is in privéziekenhuizen. Artsen zijn goed opgeleid, veelal met specialisaties verworven in Europa of de Verenigde Staten. Privéziekenhuizen zijn goed voor meer dan 90% van de potentiële markt voor medische apparatuur. Door de grote concurrentie tussen de privéziekenhuizen, is de vraag naar geavanceerde apparatuur en technologieën groot. De sector biedt dan ook interessante mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven. Toegang tot de markt vraagt echter een gerichte aanpak van een bepaalde nichesector (oncologie, cardiologie, traumatologie, IVF, plastische chirurgie ...).

Farma

Libanon geeft van alle landen in het Midden-Oosten het meeste geld uit aan geneesmiddelen. Bovendien is de capaciteit voor lokale productie beperkt, waardoor deze sector erg afhankelijk is van import. De farmaceutische markt in Libanon is voor 95% afhankelijk van buitenlandse import van farmaceutische eindproducten. 

Volgens ‘Fitch Solutions’ was de verkoop van farmaceutische producten in Libanon goed voor 3,5% van het bbp en bedroeg 44% van de uitgaven in de gezondheidszorg in 2018. De verkoop van farmaceutische producten gaat van 1,9 miljard USD in 2018 naar 2 miljard USD in 2019, een groei van 5,9% in de lokale munteenheid. Tegen 2023 zal de totale consumptie van farmaceutische producten oplopen tot 2,44 miljard USD. Dit bedrag komt overeen met een samengestelde jaarlijks groeipercentage (CAGR) van 6,2% en 5% in USD. De farmaceutische uitgaven per inwoner gaan van 314 USD in 2018 naar 421 USD in 2023 en zal hiermee de hoogste uitgaven in de regio worden.

De totale uitgaven voor farmaceutische producten, met inbegrip van geneesmiddelen die vrij mogen worden verkocht (OTC), zullen tegen 2028 3,17 miljard USD bedragen. Tegen dan zal de verkoop van farmaceutische producten goed zijn voor 47% van de gezondheidsuitgaven.

Deze zeer hoge uitgaven zijn te verklaren door het feit dat de sector sterk afhankelijk is van ingevoerde producten ten koste van de lokale productie. Bovendien worden er te veel geneesmiddelen voorgeschreven. Enkele andere zwakke punten zijn het onvermogen om intellectuele eigendom te beschermen, namaakproducten en het prijzenbeleid van de overheid. De prijzen van geneesmiddelen zijn de afgelopen twee jaar gedaald als gevolg van beslissingen van het ministerie van Gezondheid. Zo wordt het gebruik van generieke geneesmiddelen gestimuleerd door het verlopen van octrooien en inspanningen van de overheid om kosten te beheersen.. 

Cosmetica en wellness

De cosmetische en welness-sector wordt voortdurend uitgebreid en gediversifieerd. Door de toename van het aantal schoonheidssalons in Libanon, en met name Beiroet, is de vraag van de gezondheidssector gegroeid (gezichts- en lichaamsverzorging). Verder wordt Libanon beschouwd als een regionaal platform op gebied van zorg en vooral medisch toerisme. Het medische toerisme kent sinds 2000 een groei in Libanon, mede door ervaren chirurgen, aangename toeristische bestemmingen, een goede marktreputatie en goedkope chirurgische ingrepen. Echter is het helaas niet echt makkelijk om betrouwbare informatie in handen te krijgen over de werkelijke grootte van de cosmetische chirurgische markt in Libanon.

Medische apparatuur

De Libanese markt voor medische apparatuur zal de komende vijf jaar lichtjes groeien. Bepalende factoren zijn onder andere de bevolkingsgroei als gevolg van de toestroom van Syrische vluchtelingen, het stijgende aantal chronische zieken, het medische toerisme, het overwicht van privédienstverleners in de gezondheidszorg, een sterke afhankelijkheid van import en een strengere marktreglementering. Maar de groei van deze markt zal worden afgeremd door de politieke instabiliteit, de trage economische groei, de beperkte middelen voor Syrische vluchtelingen en de sterke concurrentie op de markt. 

Als gevolg van de zwakke binnenlandse productie blijft de markt op de middellange termijn afhankelijk van invoer. Dat biedt interessante mogelijkheden voor bedrijven die zich in Libanon willen ontwikkelen. Wie toegang wil tot de markt, zal dit wel via nichemarkten moeten doen (oncologie, cardiologie, traumatologie, invitrofertilisatie, plastische chirurgie enz.).

Bouw en immobiliën

De bouw- en vastgoedsector vertegenwoordigt bijna 15% van het bbp en vormt één van de pijlers van de economische groei in het land. 75% van de materialen nodig voor de bouw van projecten wordt geïmporteerd.

Vastgoed

In 2017 noteerde de verkoop van vastgoed een stijging van 14,5%, een opmerkelijke kentering in vergelijking met de voorbije jaren. In 2016 steeg het aantal transacties met amper 1,4%, terwijl 2015 een terugval kende met 10,6%.

Vastgoedmakelaars moesten in 2017 hun prijzen wel laten zakken om tegemoet te komen aan de wijzigende vraag, en de politieke instabiliteit die een rem betekende op het investeringsvertrouwen. In 2017 ging de vraag dan ook vooral uit naar residentiële woningen op een kleine oppervlakte in de periferie rond Beiroet.

Tijdens het eerste trimester van 2018 liep de vraag naar vastgoed opnieuw terug (-23,7%) tot het laagste niveau sinds 2015. Deze daling heeft vooral te maken met de opheffing van leningen gesubsidieerd door de Banque du Liban. Ook de verkiezingen die in mei 2018 plaatsvonden, en de precaire veiligheidssituatie in Syrië dragen bij tot het moeilijke klimaat.

Na een succesvolle periode tussen 2008 en 2011, kent de Libanese vastgoedsector een stagnatie door de oorlog in Syrië en een vermindering van binnenlandse vraag. Hierdoor beslisten expats en rijke klanten uit de Arabische Golfregio om de Libanese markt te verlaten, naast instabiliteit in de regio en een daling van de wereldolieprijzen vanaf 2014.

In het jaar 2018 bevond de Libanese vastgoedsector zich in een crisis. Het aantal bouwterreinen verminderde en de (huur)prijzen daalden. Verder werden er meer en meer projecten stopgezet en het aantal producten dat niet verkocht of geleased geraakte, hoopte zich op, etc. Het jaar 2018 werd in feite vooral gekenmerkt door de opschorting van gesubsidieerde leningen met verlaagde rentepercentages waar huishoudens met een laag inkomen beroep op konden doen. Andere kenmerken waren de stijgende rentevoet, die een piek van 10% bereikte, politieke instabiliteit en vrees voor devaluatie van de lokale munteenheid.

De huidige economische vertraging had in 2018 een negatief effect op de bouwsector. Volgens de Orde van Ingenieurs van Beiroet en Tripoli daalde het aantal bouwvergunningen met 16,37% jaar over jaar. Tegen het einde van 2018 kwamen er 13.801 vergunningen binnen. Het toegestane bouwoppervlak per vergunning is met 23,79% per jaar afgenomen tot 9 miljoen m² door groeiende interesse van investeerders van kleinschalige bouwprojecten.

Trends

Trends zoals ecologisch bouwen en kleinere appartementen voor diverse budgetten, zitten duidelijk in de lift.

Ondanks de moeilijke situatie, blijft de Libanese markt echter op zoek naar buitenlandse expertise, zowel op het vlak van studies als wat betreft innovatieve producten. Libanese bouwbedrijven hebben bovendien stevige referenties in het Midden-Oosten en Afrika op het vlak van ontwerp, engineering, architectuur en bouw. Libanon blijft dan ook een interessante springplank voor architecten, studiebureaus en bouwbedrijven.

Voor Vlaamse bedrijven biedt de bouwsector nog altijd goede kansen, en hetzelfde geldt voor subsectoren zoals bouwmaterialen, decoratie, airconditioning, meubelstoffen, meubelen, vloerbekleding, sanitair, hoteluitrusting, enz.