Infrastructuur

Hoewel de infrastructuursector flink wat kansen kreeg om zich te ontwikkelen, liet die in 2016 en 2017 toch maar een bescheiden groei optekenen. De regionale veiligheidsproblemen zetten een rem op de inspanningen om belangrijke buitenlandse investeringen aan te trekken en zwakten de binnenlandse economische groei en de openbare investeringen af. Wel werd vooruitgang geboekt dankzij een aantal publiek-private-samenwerkingsverbanden (PPS), vooral dan in de energiesector, wat wijst op een positief groeipotentieel.

Water

Jordanië is een van de waterarmste landen ter wereld. Die schaarste is een probleem voor elke economische sector en zet een rem op de nationale ontwikkeling.

De regering beseft dat het watergebrek een blijvend probleem is en heeft daarom het programma ‘Vision 2025’ ontwikkeld. Daarnaast heeft Jordanië in samenwerking met Israël een ambitieus project opgezet om de waterbevoorrading uit de Dode Zee te verbeteren. Dat project moet in 2018 rond zijn en zal ongeveer 80 miljoen kubieke meter ontzilt water produceren. De aanbesteding voor de eerste fase van het project (geschat op 900 miljoen USD) zou aanbiedingen van 17 internationale ondernemingen hebben opgeleverd.

De regering heeft ook een strategie van 930 miljoen USD gelanceerd om de aansluiting op het rioleringssysteem van Amman en Zarqa te verbeteren. Dit project omvat 21 projecten (bouw van nieuwe zuiveringsstations, uitbreiding en renovatie van de bestaande stations en bouw van nieuwe rioleringsstelsels). Het past allemaal in de ‘2016-2025 National Water Strategy’. Deze nationale waterstrategie moet 550 miljoen kubieke meter extra water opleveren.

In 2017 zal meer dan 1 miljard USD zijn geïnvesteerd in de watersector om het aanbod te verbeteren en te vergroten, meer huishoudens met het rioolstelsel te verbinden en de afhankelijkheid van de sector van hernieuwbare energie te vergroten. Het ministerie van Water en Irrigatie heeft het mega-project "National Water Carrier" afgerond, dat de waterprojecten van het zuidelijke Koninkrijk wil verbinden met projecten in de centrale en noordelijke regio's om gebieden beter te bedienen door water via een uitgebreid netwerk van 600 kilometer pijpleidingen.

Verschillende andere projecten zijn aan de gang of gepland:

• Ongeveer 80% van een project om de watervoorziening in het noorden van Badia te verbeteren door de bevoorradingssystemen van de Al Akeb-bronnen te verbeteren, is voltooid;
• de werken aan het watertransportproject Amman-Shidiyeh-Hassa zijn begonnen,
• start van de implementatie van acht nieuwe grote dammen en 26 bassins,
• oprichting en financiering van de acht nieuwe dammen; Wadat, Feidan, Rahmah, Waleh Dam, Zarqa-Maeen, Ibn Hamad, Lajoun, Wadi Assal,
• uitbreiding en renovatie van de Balqa-waterzuiveringsinstallatie om de capaciteit te vergroten van 3.000 m³ tot 25.000 m³ per dag,

Opgemerkt dient te worden dat Jordanië op een hoog internationaal niveau staat wat betreft het verzamelen en opslaan van water. Zo heeft Jordanië 12 grote dammen, meer dan 165 vijvers en 25 zanddammen.

Transportinfrastructuur

De Jordaanse transportinfrastructuur kende in 2015 een serieuze uitbreiding.

• De haven van Aqaba heeft het grootste deel van de uitbreiding achter de rug en bevindt zich nu in een fase van (her)ontwikkeling en groeI.
• Het wegennetwerk wordt uitgebreid in overeenstemming met het 25-jarige wegenbouwprogramma, gestart in 2002, waarmee een investering van 1,8 miljard USD gemoeid is.  
• De Aqaba-Ma’an-Amman-spoorlijn vormt de hoeksteen van een spoorwegplan ter waarde van 2,8 miljard USD, dat in april 2015 werd aangekondigd. Naast het verbeteren van de interne verbindingen, moet het project ook bijdragen tot het reduceren van transportkosten en het competitiever maken van de Jordaanse export.

Volgende plannen zijn in de maak of in uitvoering:

• Amman-Zarqa Bus Rapid Transit
• Amman Bus Rapid Transit
• Amman-Aqaba Desert Road Project
• Aqaba Passenger Terminal Expansion Project
• Uitbreiding Queen Alia Airport (2de fase)

Energie

Om aan zijn energiebehoeften te voldoen is Jordanië bijna volledig afhankelijk van de invoer van olie en gas. 96% van de energie wordt ingevoerd. Om minder afhankelijk te zijn en omdat Egypte het land niet meer met gas bevoorraadt, wordt de energiesector grondig gemoderniseerd. De regering heeft beslist om een gediversifieerde energiestrategie tot 2020 uit te werken. Daarbij moet de energiemix er als volgt uitzien:

• 29% aardgas,
• 14% uit schalie-olie,
• 15 tot 20% duurzame energie,
• 6% kernenergie.

Met deze strategie wil de regering tegen 2020 het aandeel lokale bronnen van 4% naar 39% brengen, het aandeel olieproducten tot 40% terugdringen en aardgas tot 29%.

Schalie-olie (oil-shale)

Er wordt sterk ingezet op schalie-olie als alternatief voor fossiele en nucleaire brandstof. Jordanië heeft een van de grootste schaliereserves ter wereld, naast Rusland, de VS, Brazilië en China. Er werd trouwens al een concessie aan Shell vergund. Het gaat om een langetermijnproject dat pas over 15 tot 20 jaar succes zal hebben. Verschillende buitenlandse consortia bestuderen de oppervlaktereserves om na te gaan of een exploitatie haalbaar is.

Duurzame energie

Duurzame energie en energie-efficiëntie hebben de laatste jaren de lokale krantenkoppen beheerst. In 2013 werd de Wet betreffende duurzame energie goedgekeurd. Die heeft de sector een fikse duw in de rug gegeven. Hernieuwbare energie is nu goed voor 7% van de elektriciteit die in Jordanië wordt opgewekt. Zijn bijdrage aan de mondiale energiemix van het Koninkrijk zal naar verwachting 25% bedragen in 2021.

Duurzame energie moet van drie bronnen komen:

• zonne-energie (300-600 MW),
• windenergie (600-12.000 MW),
• energie die deels uit afval wordt gewonnen (30-50 MW).

Hernieuwbare energieprojecten in Jordanië startten in 2016 met 10 projecten die naar verwachting 2.700 megawatt stroom zullen genereren in 2021, waarvan 715 megawatt uit windbronnen. De National Electric Power Company (NEPCO) probeert te profiteren van hernieuwbare energiebronnen om elektriciteit op te wekken door de implementatie van het Green Corridor Project, met een totale lengte van 150 kilometer, dat verschillende sites in Jordanië met elkaar verbindt. Dit project helpt 800 tot 1.000 megawatt aan hernieuwbare energie van de zuidelijke regio's over te dragen naar laadcentra in andere delen van het land.

Meer weten

• FIT-marktstudie "Energieprojecten in Jordanië" (2017)

Vastgoed, bouw en toerisme

De bouwsector is een van de belangrijkste sectoren van het land, in het bijzonder de subsectoren:

• commercieel vastgoed,
• woonvastgoed,
• renovatie van gebouwen,
• advies- en supportdiensten,
• tweedehandsproducten.

De Jordaanse bouwsector kende na een lichte groei van 1,9% in 2016 een negatieve groei van 0,4% in de eerste helft van 2017. In dezelfde periode van 2016 kende Jordanië echter een stijging van 1,7% als gevolg van de negatieve impact van de Syrische burgeroorlog.

In tegenstelling tot de daling van de groei van de bouwsector, steeg de vraag naar bouwvergunningen met 9,8% in 2017. Volgens BMI, dient te worden opgemerkt dat vele bouwprojecten lopend zijn in Jordanië, met inbegrip van nieuwe woonprojecten, projecten wat betreft transport, energie en vervoer lucht. De uitbreiding van het elektriciteitsnet en de ontwikkeling van gebieden van conventionele en hernieuwbare energie dragen ook bij aan de groei in de bouwsector, deze worden gestimuleerd door de voortdurende financiële steun van buitenlandse donoren.

Bovendien zou het National Resilience Plan (NRP) van Jordanië de bouwsector een korte termijn boost kunnen geven. De laatste is ontwikkeld nadat het land een grote toestroom van vluchtelingen zag toen de Syrische burgeroorlog zich ontvouwde.

Jordanië wil zijn toeristische sector verder ontwikkelen en investeert in verschillende grote projecten om zijn concurrentiepositie in de regio te versterken. Een betere nationale en regionale veiligheid is essentieel om deze ambitieuze uitbreidingsplannen te schragen.

Op korte en middellange termijn staan er heel veel bouwprojecten (woningen, hotels en toeristische infrastructuur) op de agenda in Aqaba en in en rond de Dode Zee, zoals badplaatsen en hotels. Er zijn momenteel 4.600 hotelkamers in Aqaba en in 2020 zal het aantal toenemen tot 8.000. Wat betreft de badplaats de Rode Zee, zuller er 12.000 hotelkamers zijn tegen 2025.

Gezondheidszorg

Medisch materiaal

Jordanië is in enkele jaren tijd het belangrijkste zorgcentrum van het Midden-Oosten geworden. Dat is te danken aan het hoge niveau van de artsen, het personeel en de uitrusting in de Jordaanse ziekenhuizen en het feit dat er een geruststellend socio-cultureel kader voor de bezoekers is. Over het algemeen zijn de frequentst uitgevoerde behandelingen en behandelde ziekten:

• hart- en vaatziekten,
• nierziekten,
• transplantaties,
• orthopedische chirurgie,
• neurochirurgie,
• oogheelkunde,
• plastische chirurgie.

Jordanië is ook een Arabische marktleider voor de succesvolle stamcelbehandeling van heel wat ziekten, zoals leukemie, alzheimer, parkinson en het hepatorenaal syndroom.

Op het vlak van plastische chirurgie trekt het land de laatste 10 jaar almaar meer binnen- en buitenlandse patiënten aan, dankzij de sterke regionale concurrentiepositie met relatief lage tarieven en diensten van hoge kwaliteit.

In 2017 bedroegen de totale gezondheidsuitgaven van Jordanië 3,26 miljard USD, of 8,6% van het bbp. Voor 2018 wordt een totaal van 3,48 miljard USD voorspeld. In de komende 5 jaar zouden de uitgaven met 6,3% stijgen om in 2022 een waarde van 4,42 miljard USD te halen. In 2017 bedroegen de uitgaven voor gezondheidszorg 336 USD per hoofd van de bevolking, en de voorspelling is 540 USD tegen 2027.

In de komende tien jaar zullen de overheidsuitgaven als percentage van de totale uitgaven voor gezondheid geleidelijk aan dalen van 69% naar 65%, terwijl het aandeel van de particuliere uitgaven voor gezondheid zal stijgen van 31% naar 35%. Dit weerspiegelt de groei van het medisch toerisme in Jordanië die de rol van de private sector in de komende jaren nog verder zal versterken. Jordanië is in staat om te profiteren van de geavanceerde huidige gezondheidsinfrastructuur. De Jordaanse regering streeft ernaar 300.000 medische toeristen aan te trekken in 2018, met een potentiële opbrengst van 1,5 miljard USD.

De regering werkt aan verbeteringen op nationaal niveau. Er komen onder meer nieuwe openbare ziekenhuizen, de dekking van de verzekeringspolissen wordt uitgebreid en er komen directe buitenlandse investeringen om de infrastructuur te verbeteren. Een mooi voorbeeld is een nieuw ziekenhuisproject: het openbare Tafileh-ziekenhuis met 150 bedden en een waarde van 48 miljoen USD.

Bovendien zal USAID het nieuwe project van de spoedafdeling van het Al Bashir-ziekenhuis financieren. Dit project bestaat uit vier verdiepingen met een capaciteit van 147 bedden en voldoet aan de beste internationale normen voor spoedeisende hulp.

En de sector heeft nog groeipotentieel. Het land wil nog meer medisch toerisme binnenhalen en ook de evolutie van de Jordaanse bevolking biedt mogelijkheden, want de bevolking is jong en groeit snel. Bovendien heeft de instroom van Irakezen, Syriërs en Libiërs tot nieuwe ziekenhuis- en zorgprojecten geleid (orgaantransplantatie, oncologie, wellnesstherapie enz.).

Farma

De farmaceutische sector speelt een cruciale rol in de Jordaanse economie en is het afgelopen decennium enorm gegroeid in verschillende disciplines, zoals onderzoek en ontwikkeling, verpakking en opleiding. Jordanië wordt beschouwd als de marktleider in het Midden-Oosten en telt meer dan 20 farmaceutische fabrikanten met een marktvolume van 1,41 miljard USD. Allemaal zijn ze GMP-gecertificeerd (Good Manufacturing Practices), conform de regulering van de Wereldgezondheidsorganisatie. De meerderheid van deze bedrijven heeft banden met internationale spelers. Van deze lokale bedrijven produceren er 16 vooral generische middelen. 5% van hun productie is bedoeld voor buitenlandse farmaceutische bedrijven. 'Hikma Pharmaceuticals of Jordan' is een van de belangrijkste farmaceutische laboratoria van het Midden-Oosten, waarvan producten zelfs in de VS en Europa gecommercialiseerd worden.

Hoewel het land sterk inzet op export, blijft het toch afhankelijk van bepaalde leveranciers. De import van geneesmiddelen bedroeg in 2017 558 miljoen USD en voor 2018 werd de invoer geschat op 581 miljoen USD. Tegen 2022 en volgens schattingen zullen ze 695 miljoen USD bereiken. De uitgaven voor farmaceutische producten in Jordanië worden geschat op 1,11 miljard USD voor 2017 en 1,19 miljard USD voor eind 2018.

De verkoop van geneesmiddelen bedroeg 114 USD per hoofd van de bevolking in 2017 en schattingen voorspellen dat dit 215 USD zal bedragen in 2027.

ICT

Jordanië is op dit vlak een van de meest ontwikkelde landen van het Midden-Oosten en telde in 2008 375 bedrijven in deze sector. Vandaag zijn er dat al meer dan 600. De ICT-sector is goed voor 12 tot 14% van het bbp en is daarmee de op twee na grootste economische sector van het land. Amman bekleedt trouwens wereldwijd de 10de plaats in de lijst van beste steden om een IT-onderneming te beginnen.

Dit is het resultaat van de liberalisering van de sector in de jaren 2000 en van de modernisering van 75% van de ICT-wetten om een beter handelsklimaat te creëren voor lokale en internationale investeerders. Jordanië is ook het eerste land in de regio dat een onafhankelijk reglementeringsorgaan voor telecommunicatie heeft opgericht om op die manier voor een eerlijk en concurrerend investeringsklimaat te zorgen.

Deze belangrijke sector levert Jordanië ook veel export op, vooral dan naar de Golfstaten en in veel mindere mate naar de VS. Het gaat met name om:

• de ontwikkeling van software,
• media en animatie,
• grafische vormgeving,
• webdesign,
• apps.

Jordaanse bedrijven hebben een internationale reputatie opgebouwd in producten en diensten voor e-learning, e-government, e-banking en multimedia, alsook voor arabiserings- en lokaliseringsdiensten.

Jordanië beschikt over een moderne en betrouwbare ICT-infrastructuur. Sinds de privatisering van de sector zijn de telecommarkt, waarvan de jaarlijkse omzet ongeveer 1,5 miljard USD bedraagt, en de telefoniemarkt in het bijzonder, exponentieel gegroeid. Eind 2015 bedroeg de penetratiegraad van de mobiele telefoon 159%. Hetzelfde geldt voor het internetgebruik. Begin 2016 waren er 6,3 miljoen gebruikers.

Voeding

Omdat het land over weinig grondstoffen beschikt en als gevolg van de commerciële akkoorden met de VS, worden heel veel producten ingevoerd. Een andere reden is de groeiende vraag van de toeristische sector naar meer variatie. En dus krijgen Jordaniërs almaar meer belangstelling voor kwaliteitsproducten, al blijft de prijs wel een doorslaggevend criterium.

De subsectoren met de meeste mogelijkheden zijn onder andere:

• rundvlees,
• voedingsproducten met toegevoegde waarde,
• verwerkte voedingsproducten,
• zoetwaren en chocolade,
• diepvriesgroenten (vooral aardappelen).

Er is uiteraard ook een afzetmarkt voor bedrijven die halal produceren.

In de distributie zijn de grote ketens (Carrefour, Cozmo, Miles, SafeWay enz.) zich de afgelopen jaren blijven ontwikkelen en hebben ze uitbreidingsprojecten op korte en middellange termijn op touw gezet. Die uitbreidingsplannen gaan uiteraard gepaard met een groeiende vraag naar westerse voedingsproducten.