AUTOMOTIVE

De automobielindustrie is een van de snelst groeiende in Bulgarije en staat op het punt een toonaangevende sector te worden. Er zijn meer dan 300 bedrijven actief in de Bulgaarse automobielindustrie. Het aandeel van de automobielsector in de Bulgaarse economie bedraagt 11% met een potentieel van meer dan 20% volgens de Automotive Cluster Bulgaria. Ondanks de pandemie beleven veel fabrikanten in deze sector het beste moment in hun geschiedenis. Het aantal werknemers in de sector ligt momenteel hoger dan voor de gezondheidscrisis - meer dan 69.000 - en naar verwachting zal de sector in 2025 goed zijn voor 5% van alle banen.

Het land beschikt over een goed ontwikkeld ecosysteem van toeleveranciers voor de automobielfabrikanten en biedt industriezones met de geknipte infrastructuur, twee cruciale componenten voor de ontwikkeling van de sector. De beschikbaarheid van geschoolde arbeidskrachten is ook essentieel voor het succes. Naar verwachting zal het in de toekomst echter steeds moeilijker worden om goedgeschoolde arbeidskrachten te vinden en te behouden.

Wat de geografische lokalisatie binnen het land betreft, zijn Sofia en Plovdiv de twee regio's die zich het best ontwikkelen, vooral wanneer het gaat om hightechindustrieën. De regio Vratsa is ook in opkomst als een goede locatie. Ook Sjoemen ontwikkelt zich goed, gestimuleerd door een succesvolle industriële zone. Last but not least bevestigt Lovetsj zijn positie, waar een geheel nieuw industriegebied wordt aangelegd. Dit wordt verder ondersteund door het investeringsproject van de Duitse fabrikant van elektrische auto's - Next.e.GO Mobile SE, wiens fabriek in Lovetsj volgens de planning in het eerste kwartaal van 2024 met de productie van 30.000 voertuigen per jaar zal beginnen.

De bedrijven in Bulgarije zijn hoofdzakelijk Tier 1-, 2- en 3-toeleveranciers, zowel die welke zich uitsluitend op de automobielindustrie richten als de niet-kernbedrijven die ook andere industrieën bedienen. Er zijn 28 speciale O&O-centra waar onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten (O&O) worden uitgevoerd met betrekking tot de ontwikkeling van systeem- en toepassingssoftware, automatisering van de fabricage, vermindering van het gewicht van geproduceerde onderdelen om de emissieniveaus in de auto-industrie te verlagen enz.

9 van de 10 in Europa geproduceerde auto's hebben in Bulgarije gemaakte onderdelen en 80% van de sensoren in Europa verkochte auto's worden in Bulgaarse fabrieken vervaardigd, zo bleek uit gegevens die werden gepresenteerd tijdens het Automotive & Mobility Forum 2022 dat in juni in Sofia werd gehouden.

Een groeiend aantal bedrijven breidt zijn activiteiten uit door faciliteiten aan te kopen en te verbeteren, te investeren in nieuwe uitrusting en productielijnen, en arbeidskrachten aan te werven en op te leiden.

De ontwikkeling en uitvoering van nieuwe projecten en producten die tot technologische innovaties en geavanceerde digitalisering leiden, zullen van essentieel belang zijn voor de bedrijven in de sector en deuren openen voor nieuwe zakelijke kansen.

Wat e-mobiliteit betreft, staat de markt van EV's in Bulgarije nog in de kinderschoenen met naar schatting slechts een paar duizend elektrische auto's op de weg, naast een paar vloten van andere elektrische vervoersmiddelen zoals e-scooters. Toch zijn de laatste jaren een aantal lokale cleantech-start-ups en -verkopers en internationale aanbieders begonnen met het ontwikkelen van producten om de overgang naar duurzaam vervoer te versnellen. Bulgarije wil het aantal elektrische voertuigen in de komende tien jaar verhogen van 1.000 in 2020 tot 55.000 in 2030, waardoor het land groener en duurzamer wordt.

Meer weten:

Automotive Cluster Bulgaria
Website: www.automotive.bg

Sofia Tech Park, Incubator Building, floor 3, office 3.06, 111B Tsarigradsko Shose Blvd., 1784 Sofia, Bulgaria
M: +359 877 444 768, E-mail: office@automotive.bg

Electric Vehicles Industrial Cluster
Website: http://www.emic-bg.org/
Address: Sofia 1000, 1 ‘Ivan Denkоglu’ str., fl.4 app.13
M: +359 876 634 872, +359 899 901 699
E-mail: office@emic-bg.org

HERNIEUWBARE ENERGIE

De aanhoudende energiecrisis en de grote afhankelijkheid van Bulgarije van de invoer van energie hebben maken duidelijk hoe belangrijk het is dat het potentieel van het land voor alternatieve energieopwekking uit hernieuwbare bronnen wordt gerealiseerd en hebben een impuls gegeven aan de ontwikkeling van de markt en de nodige aanpassingen van de regelgeving.

In 2020 waren hernieuwbare energiebronnen goed voor 39,8% van de totale geïnstalleerde capaciteit in Bulgarije, met een totaal van 5.114 MW. In termen van bruto elektriciteitsproductie was het aandeel van hernieuwbare energiebronnen aanzienlijk lager dan deze van de geïnstalleerde capaciteit en bedroeg het 16,4%. Fotovoltaïsche installaties vertoonden met 18% het sterkste groeipercentage op jaarbasis.

Zonne- en windenergiebedrijven domineren bijna alle districten in Bulgarije. Hun aandeel varieert van 100% in Silistra en Sjoemen tot iets meer dan 40% in Kjoestendil en Smoljan. Deze laatste is het enige Bulgaarse district waar exploitanten en bouwers van waterkrachtcentrales een voorsprong hebben op bedrijven die gespecialiseerd zijn in zonne- en windenergie.

De meeste bedrijven zijn actief in de exploitatie en het onderhoud van elektriciteitscentrales, ruim vóór de subsegmenten bouw, engineering & projectontwikkeling en de verwerkende industrie.

Volgens het Bulgaarse geïntegreerde nationale energie- en klimaatplan (INECP) zal tegen 2030 13.035 GWh elektriciteit per jaar worden geproduceerd uit hernieuwbare energiebronnen, tegenover 8.673 GWh in 2020.

Het INECP geeft volgende domeinen op als prioritair voor investeringen:

• Renovatie van residentiële en niet-residentiële gebouwen om de energie-efficiëntie te verbeteren.
• Verbetering van de energie-efficiëntie in het vervoer - nadruk op openbaar e-vervoer, e-mobiliteit en infrastructuur voor elektrische en hybride voertuigen.
• Diversificatie van bronnen en aanvoerroutes voor aardgas.
• Energieopslag en netwerkontwikkeling.
• Onderzoek, innovatie en concurrentievermogen.

Het Bulgaarse plan in het kader van de herstel- en veerkrachtfaciliteit van de Europese Commissie, waarin om 6,6 miljard euro aan subsidies wordt gevraagd, is in april 2022 door de Commissie goedgekeurd. De totale financiering in het kader van de pijler ‘Groen Bulgarije’, die betrekking heeft op het decarboniseren van de economie, biodiversiteit en duurzame landbouw, is goed voor 38% van de middelen van het plan.

De Bulgaarse renewablessector kan gebruik maken van het aanzienlijke, nog niet benutte potentieel aan waterkracht-, zonne- en windbronnen van het land. Een van de gebieden waarop verbetering mogelijk is, is de efficiëntie van de waterkrachtcentrales die momenteel in bedrijf zijn, door de implementatie van nieuwe technologieën die het mogelijk maken de verliezen in het opwekkingsproces te verminderen.

Bulgarije heeft ook potentieel voor een uitgebreidere ontwikkeling van fotovoltaïsche installaties. Volgens de Global Solar Atlas van de Wereldbank heeft Bulgarije een gunstigere globale horizontale instraling dan andere Europese landen die reeds een grotere totale geïnstalleerde capaciteit aan zonne-installaties hebben. Dit geldt met name voor zuidwest-Bulgarije, waar de gemiddelde jaarlijkse indicator meer dan 1.500 kWh/km² bedraagt. Het gemiddelde fotovoltaïsche elektriciteitspotentieel op lange termijn is het hoogst in de niet-bergachtige gebieden van zuidwest-Bulgarije en in centraalzuid-Bulgarije en bedraagt meer dan 1.400 kWh/kWp per jaar. Bovendien zal het zonne-energiesegment volgens de planning tegen 2030 het grootste deel van de toename van de elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen voor zijn rekening nemen, met name jaarlijks 3.250 GWh extra, zoals vermeld in het geïntegreerde nationale plan voor energie en klimaat (INEPC).

Bron: The renewable energy sector in Bulgaria – by SEE & Gugushev & Partners Law office

Meer weten:

EU countries’ 10-year national energy and climate plans for 2021-2030: https://ec.europa.eu/info/energy-climate-change-environment/implementati...

Bulgarian Photovoltaic Association
Website: https://www.bpva.org/en/
Address: 42 Vitosha Blvd, fl.2, office 3, Sofia, Bulgaria
M: 00359 877 236  627
E-mail: office@bpva.org

Bulgarian Wind Еnergy Association
Website: https://bgwea.eu/
Address: 21 Hristo Belchev Str., floor 4, office 414, 1000 Sofia, Bulgaria
M: 00359 889 20 68 22
E-mail: info@bgwea.eu

Association For Production, Storage And Trading Of Electricity
Website: https://apste.eu/en/
Address: 28 Hristo Botev Blvd., Floor 4, 1000 Sofia, Bulgaria
E-mail: info@apste.eu

GEZONDHEID & FARMA

In 2019 besteedde Bulgarije 8,5% van zijn bbp aan gezondheidszorg, op basis van gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie. Hoewel de gezondheidsuitgaven per hoofd van de bevolking laag zijn, slokken ze een aanzienlijk deel van het bbp op en de out-of-pocketbetalingen zijn met een aandeel van bijna 47% de hoogste in de EU. In het algemeen slokken geneesmiddelen en intramurale zorg het grootste deel van de gezondheidsuitgaven op, terwijl zeer weinig middelen worden besteed aan langdurige zorg en preventie.

Gemeten als percentage van de totale uitgaven, waren de uitgaven van Bulgarije voor geneesmiddelen de hoogste in de EU (meer dan 40%), hoewel zij in absolute termen (567 euro per persoon) slechts iets hoger liggen dan het EU-gemiddelde (522 euro).

Intramurale zorg was goed voor 34% van de gezondheidsuitgaven, waaruit blijkt hoe belangrijk de ziekenhuissector in Bulgarije is.

Volgens de Capital 100 ranking, een gespecialiseerde uitgave van Economedia Group Bulgaria, is de farmaceutische sector in 2020 in zijn geheel met meer dan 9% gegroeid. In het subsegment van de verkoop van geneesmiddelen voor menselijk gebruik bedroeg de groei 11,1%.

Van oudsher hebben groothandelaren met een nationale dekking de hoogste inkomsten in de sector, omdat zij het volledige assortiment van ongeveer 20.000 in Bulgarije geregistreerde producten aanbieden. Volgens gegevens van IQVIA zijn vier van hen goed voor ongeveer 90% van het geneesmiddelenaanbod in Bulgarije: Sopharma Trading, Phoenix Pharma, Sting Pharma en Pharmnet.

De groei is vooral te danken aan de ontwikkeling van de ziekenhuismarkt, die met 15 procent groeide. Het apothekensegment groeide ook met 5,8 procent. OTC-producten groeiden met 7,8 procent, wat vooral te danken was aan de toename van de uitgaven voor dieet- en sportvoeding.

Voedingssupplementen waren de voorbije jaren een van de best verkopende segmenten met een gestage groei. De populairste categorie zijn de probiotica, goed voor 25% van de totale verkoop van voedingssupplementen.

De markt voor medische hulpmiddelen is grotendeels importafhankelijk, die hoofdzakelijk gesourced worden uit andere EU-lidstaten. Officieus wordt de markt geschat op ongeveer 200 miljoen euro per jaar, en volgens de divisie Life Sciences van Schönherr Bulgaria zijn er in het land meer dan 1000 geregistreerde handelaren.

Bulgarije staat wereldwijd op de 20e plaats wat betreft het aantal uitgevoerde klinische proeven. Dit betekent dat Bulgarije een groot potentieel heeft voor Contract Research Organizations (CRO), aangezien alle grote spelers in het land aanwezig zijn.

Terwijl het land bekend staat om zijn uitzonderlijk goed opgeleide medici, lijden de voorzieningen vaak onder de slechte normen als gevolg van een gebrek aan infrastructuur en financiering. Privépraktijken zijn er echter in overvloed, omdat veel artsen zich aangetrokken voelen tot de lucratievere mogelijkheden in de privésector. De particuliere gezondheidszorg in Bulgarije is veel geavanceerder en beter uitgerust dan die in de publieke sector. Omdat de Bulgaarse privégezondheidszorg vrij goedkoop is in vergelijking met veel omringende landen, is het land uitgegroeid tot een bestemming voor medisch toerisme. Cosmetische en tandheelkundige ingrepen zijn bijzonder populair, gevolgd door balneologie en revalidatie.

Bronnen: State of Health in the EU, Bulgaria, Country Health Profile 2019, EC, OECD &EOHSP; Capital C100;

Meer weten:

Bulgarian Association of Pharmaceutical Wholesalers
Website: http://www.batel.bg/
Address: 8,Han Asparuh Str, 1st floor, office 1, 1463 Sofia, Bulgaria
T: +359 2 442 1720
E-mail: office@batel.bg

Association Of Research-Based Pharmaceutical Manufacturers
Website: http://arpharm.org
Address: Iztok, 19, Fr. J. Curie street, bl. 1, fl. 14, ap. 26 1113 Sofia, Bulgaria
T: +359 2 971 34 64, +359 2 971 35 24
E-mail: office@arpharm.org

Digital Health and Innovation Cluster Bulgaria
Website: http://dhicluster.bg/
Sofia, 6 Racho Petkov Kazandzhiyata Str., Matrix Tower, Office 2
T:+359 2 989 43 61
E-mail: office@dhicluster.bg

Bulgarian Association of Clinical Research
Website: https://bacr-bg.com/en
Address: 66A, Tsarigradsko Shosee, 1784, Sofia, Bulgaria
M: +359 897 97 19 55
E-mail: bacr@bacr-bg.com

VOEDING & DRANKEN

De levensmiddelensector speelt van oudsher een hoofdrol in de Bulgaarse economie. Een aanzienlijk deel van de Bulgaarse bevolking, meer dan 100.000 werknemers, is werkzaam in de levensmiddelenindustrie van het land. In 2020 bereikte de sector een jaaromzet van 5.650 miljoen euro.

In Bulgarije zijn meer dan 6.300 voedselverwerkende bedrijven actief, waarvan bijna de helft in de zuidelijke centrale en zuidwestelijke regio's.

Belangrijke sectoren in de Bulgaarse levensmiddelenindustrie zijn zuivelproductie en -verwerking, vlees en aanverwante producten, eetbare oliën, pluimvee en eieren, meel, verwerking van groenten en fruit, gedistilleerde dranken en wijn.

Buitenlandse bedrijven concentreren zich vooral op producten met een hogere toegevoegde waarde, zoals zuiveldesserts en kant-en-klaarmaaltijden, terwijl binnenlandse bedrijven vooral concurreren op het gebied van zuivel, bakkerijproducten, verwerkt vlees, en oliën en vetten.

Wat de voedselconsumptie betreft, kunnen op de Bulgaarse markt twee tegengestelde tendensen worden waargenomen.

Enerzijds is het inkomensniveau nog steeds het laagste in de EU en besteden de Bulgaarse huishoudens in verhouding meer van hun middelen aan de aankoop van voeding en dranken. De vraag naar voedsel is dan ook uiterst prijsgevoelig en leidt tot hevige prijsconcurrentie tussen verwerkende bedrijven. Als gevolg daarvan is er een overheersende massaproductie, vaak gebaseerd op verouderde technologieën en grondstoffen van mindere kwaliteit.

In de grotere steden daarentegen zijn het inkomensniveau en de koopkracht de laatste jaren gestaag gestegen en verwacht wordt dat deze tendens zich zal voortzetten. In combinatie met het toenemende internationale reisverkeer, de groeiende expatgemeenschap en het groeiende gezondheidsbewustzijn van de consument, neemt de ontwikkeling van een niche voor levensmiddelen van topkwaliteit, met inbegrip van een groeiende vraag naar verse, biologische en functionele levensmiddelen en een vraag naar meer verfijnde buitenlandse smaken, een hoge vlucht. Daarom biedt de markt kansen voor exporterende bedrijven van voedingsmiddelen, voedingsgrondstoffen, en ook nieuwe technologieën, apparatuur, know-how over productontwikkeling en innovaties.

In het licht van de toenemende beschikbaarheid en het assortiment van nieuwe producten is merkbeheer een essentieel instrument voor producenten en exporteurs die belangstelling hebben voor de Bulgaarse markt en een belangrijk element waarmee rekening moet worden gehouden bij het benaderen van een agent of een distributeur.

In de ‘Innovatiestrategie voor slimme specialisatie van de Republiek Bulgarije 2014-2020’ wordt de levensmiddelenindustrie binnen het technologische gebied ‘Industrie voor een gezond leven en biotechnologie’ genoemd als een potentieel gebied voor intensieve innovatieontwikkeling.

Wat de distributiekanalen betreft, winkelen de Bulgaren in kleinere hoeveelheden en frequenter dan in West-Europa. De traditionele handel van onafhankelijke buurtwinkels blijft belangrijk. De moderne retail, bestaande uit toonaangevende internationale ketens zoals Kaufland en Lidl van de Schwartz Group, Billa van REWE en Metro, domineert echter de markt. De internationale kleinhandelaars spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van de voedselverwerkende industrie door hun plaatselijke leveranciers hogere kwaliteits- en veiligheidsnormen op te leggen en worden in grote mate beschouwd als een belangrijke drijvende kracht achter de markt.

Daarnaast komen sinds kort gespecialiseerde winkels op als een populair verkoopkanaal voor levensmiddelen in het hogere midden- en hogere segment, met name voor premium chocolade en koffie, biologische producten, zuivel en vlees, enz.

Hoewel nog steeds sceptisch over onlinehandel, heeft de e-handel in levensmiddelen en dranken aan momentum gewonnen met de COVID-19 pandemie en de gevolgen daarvan voor de levensstijl. De e-commerce zal zich naar verwachting in de komende jaren ontwikkelen tot een relevant verkoopkanaal.

Meer weten:

Union of Food Industry
Website: http://www.ufi-bg.com/en/
Address: 108 Rakovski str., office 408, Sofia, Bulgaria
M: 00359 888 72 24 82
E-mail: ufi_sb@abv.bg

Association of meat processors in Bulgaria
Website: https://www.amb-bg.com/
Address: Shipchenski prohod Blvd, bl.204 A, fl.3, Sofia, Bulgaria
M: 359 899 885 665,+359 899 88 5664
E-mail: office@amb-bg.com

Food Drink Bulgaria
Website: http://www.fooddrink.bg/en
Address: 1766 Sofia, Business Park Sofia
T: +359(2)4219480
E-mail: office@fooddrink.bg

SOFTWARE-INDUSTRIE

De softwaresector in Bulgarije is een van de best presterende met een groei van 15% in 2020 en meer dan 20% in 2021. Tegen 2025 zal de sector naar verwachting meer dan 32.000 nieuwe banen bieden, zoals de brancheorganisatie (BASSCOM - Bulgaarse Vereniging van Softwarebedrijven) in haar jaarverslag – ‘Basscom Barometer’ - heeft aangekondigd. 80% van de inkomsten van softwarebedrijven is afkomstig uit export. De inkomsten van de sector groeien gestaag sneller dan het bbp en zullen tegen 2025 naar verwachting 7% van het bbp bedragen. Het gemiddelde jaarlijkse groeipercentage van de bedrijfsinkomsten voor de periode 2015-2020 bedraagt 19,6%. Het huidige aantal werknemers in de software-industrie in Bulgarije bedraagt meer dan 46.200 en het bruto maandsalaris bedraagt BGN 4.857 - ongeveer 3 keer het nationale gemiddelde. In deze context wordt de softwaresector beschouwd als een van de drijvende krachten achter niet alleen de groei maar ook de consumptie in het land.

Bron: https://www.basscom.org/publications

Meer weten:

Bulgarian Association of Software Companies
Website: https://www.basscom.org/
M: +359 2 489 9743
E-mail: office@basscom.org

OUTSOURCING

De business outsourcing industrie was een van de weinige die groeide tijdens de pandemie en verhoogde haar bijdrage aan het reële bbp van Bulgarije met 6,6% in 2020, of EUR 3,3 miljard. Sourcing groeit van oudsher aanzienlijk sneller dan de nationale economie en tegen 2024, dankzij jaarlijkse groeipercentages van bijna 20%, zal de omvang ervan naar verwachting groeien, zowel in termen van waarde als aandeel van de economie, tot respectievelijk EUR 6,6 miljard en 11,2%.

De sourcingsector had in 2020 in totaal 77.043 voltijdse werknemers (VTE's) in dienst. Hoewel de uitbreiding van het personeelsbestand trager zal verlopen, wordt verwacht dat de sector tegen 2024 met nog eens 35.000 mensen zal groeien. Business Process Outsourcing (BPO) was opnieuw de grootste werkgever in de sector, goed voor 68,3% van het totale aantal VTE's in 2020.

Sofia is het centrum van de Bulgaarse sourcingindustrie - 82% van alle verkopers heeft zijn hoofdkantoor in de hoofdstad. Dankzij zijn bloeiende ITO-segment (Information Technology Outsourcing) komt Plovdiv op de tweede plaats, vóór Varna en Burgas. Andere economische hubs met beschikbare arbeidskrachten met hoge IT- en taalvaardigheden, zoals Veliko Tarnovo, Stara Zagora en Ruse, worden ook sourcing hotspots.

Bulgarije heeft zijn positie als de beste sourcinglocatie in Zuidoost-Europa tijdens het extreem uitdagende 2020 behouden. Het internationale managementadviesbureau Kearney plaatste Bulgarije op de 17e plaats in de wereld in de 2021-editie van zijn Global Services Location Index-rapport, dat de capaciteit van de 60 meest aantrekkelijke digitale hubs wereldwijd beoordeelt. De rangschikking is gebaseerd op criteria in vier categorieën: financiële aantrekkelijkheid, beschikbaarheid van mensen en vaardigheden, ondernemingsklimaat en digitale weerklank. Bulgarije voerde niet alleen de Zuidoost-Europese-ranglijst aan, maar behaalde ook de vierde beste score in de EU, na Estland, Polen en Duitsland.

Ondernemingen die zich bezighouden met specifieke hoogwaardige diensten, zoals technologiecentra en online-financiering, en aanbieders van human resources outsourcing (HRO), die zich verheugen in een herstel van de vraag na de inzinking als gevolg van de pandemie, zullen naar verwachting de snelst groeiende sourcinggebieden zijn.

Source: AIBEST (Association for Innovation, Business Excellence, Services and Technology) 2021 – report

Meer weten:

Association for Innovation, Business Excellence, Services and Technology
Website: http://aibest.org/
M: +359 877 04 21 42
E-mail: info@aibest.org

Studies:

• Marktstudie: 'Guide for setting up in Bulgaria' (2022)