Algemeen

Belangrijke aandachtspunten voor de regering zijn economische diversificatie, bevordering van buitenlandse investeringen en export, bestrijding van de HIV/AIDS-pandemie, de noodlijdende landbouw en toerisme en natuurbeheer. Ook het creëren van nieuwe banen en hervorming van het overheidsapparaat zijn belangrijke aandachtspunten.

Mijnbouw 

Mijnbouw is historisch gezien de belangrijkste bron van inkomsten voor Botswana en de sector is verantwoordelijk voor meer dan 10,6% van de het bbp in 2019. De export van diamant is tot op heden verantwoordelijk voor meer dan 89,9% van de goederenexport (2018). 

Diamant

Samen met Canada en Rusland is Botswana de belangrijkste diamantproducent ter wereld, met een productie van 23 mn karaat diamant (2018), met een totale waarde van 3,3 miljard USD. Alle diamantmijnen zijn in handen van het bedrijf Debswana, een 50/50-joint venture tussen de overheid van Botswana en De Beers/Anglo American Group. De belangrijkste mijnen zijn gelegen in de steden Jwaneng en Orapa.

De diamantsector is echter in vrije val en die situatie wordt nog verergerd door de COVID-19-crisis. De kleinhandelaars-diamantairs werden verplicht te sluiten en de vraag is spectaculair gedaald. 

Kolen

Botswana is echter druk bezig de mijnbouwsector te diversifiëren met het openen van nieuwe mijnen voor kolen en koper. De vraag naar kolen wordt voornamelijk gedreven door de buitenlandse vraag, vooral uit China en India die kolen gebruiken voor hun energieproductie. Botswana wil echter ook zijn eigen kolenvoorraden gebruiken voor elektriciteitsproductie (zie verder).

De kolenproductie zou opgedreven worden van 2,4 MnT in 2019 tot 4,5 MnT in 2029, een verhoging van 3,7% per jaar. Verschillende bedrijven hebben al interesse getoond om de massale kolenreserves aan te boren:

A-Cap Resources (Australie Stock Exchange):

• Mijn in Mea (reserve: 335,5 MnT): het bedrijf wil waarde creëren via een JV-participatie, corporate reorganisatie of een verkoop van de activa;
• Mijn van Foley ( reserve: 148 MnT): het bedrijf wil waarde creëren via een JV-participatie, corporate reorganisatie of een verkoop van de activa;

African Energy Resources (Australie Stock Exchange)

• Mijn van Mmambija West (2,431 MnT): bij een eerste studie zou de mijn 4,4 MnT per jaar kunnen opbrengen voor een duur van 20 jaar;
• Mijn van Mmambija (1,243 MnT): eerste schatting van de productie.

Asenjo Energy

• Dukwe-mijn (1,269 MnT): exploratie en haalbaarheidsstudie al begonnen. Asanjo energy is een JV tussen Aquila Resources, Sentula Mining en Jonah Capital;
• Mmamabula West (367 MnT): exploratie en haalbaarheidsstudie al begonnen;
• Mmamabula East (270 MnT): exploratie en haalbaarheidsstudie al begonnen;
• Lechana (113 MnT): exploratie en haalbaarheidsstudie al begonnen;
• Thsimayopula (1,382 MnT): exploratie en haalbaarheidsstudie al begonnen.

Walkabout Resources

• Takatokwana (7,48 MnT): hiervoor zijn er 2 licenties vrijgegeven:
• Wizard Investments (70%) + Walkabout Resources (30%)
• Thriprop Energy (40%) + Walkabout Resources (60%)

Jindal Steel & Power Limited

• Mmamabula mijn: 2.4 bn ton

De verschillende bovenstaande projecten passen in het plan om Botswana meer energie-onafhankelijk te maken (door eigen kolencentrales op te zetten), maar ook om kolen te exporteren, en zo minder afhankelijk van diamant te worden. Omdat er zulke massale kolenreserves zijn, kan het land de grootste kolenexporteur worden van Afrika.

Om deze ambitie te realiseren, moet het land verbindingen naar zee ontwikkelen om de export naar Azië en Europa efficiënt te organiseren. Het land heeft daarom een overeenkomst gesloten met Zimbabwe en Mozambique voor een transnationale treinverbinding (elk land zou 200 mln USD investeren), naar de haven van Ponta Techobanine (Mozambique).

Botswana is altijd een grote voorstander geweest van de mijnbouwsector (gezien de successen met de huidige diamantmijnen) en de licentieprocedures zijn dan ook sterk vereenvoudigd. 60% van de Afrikaanse kolenreserves zijn in Botswana en de overheid staat open voor JV’s.

Koper

Naast diamant en kolen, heeft het land ook koperreserves. Vooral China heeft belangstelling voor de Botswaanse mijnsector, die bovendien concurrentiëler wordt omdat Zuid-Afrikaanse mijnwerkers te hoge lonen krijgen. De belangrijkste problemen van Botswana zijn het gebrek aan infrastructuur en de afhankelijkheid van Zuid-Afrika voor de elektriciteitsvoorziening. Dit laatste is trouwens een opportuniteit voor het land: meer energie-onafhankelijk worden.   

Elektriciteit 

Botswana heeft een elektrificatiegraad van 62,8%, wat relatief hoog is voor het land. De meeste elektriciteit wordt geproduceerd met kolen, waarvan het land grote reserves heeft. 

Elektriciteit wordt voorzien door de staatsmaatschappij (Botswana Power Corporation). Deze staatsmaatschappij is niet enkel verantwoordelijk voor de productie, maar ook voor de transmissie en verdeling.

De belangrijkste opportuniteit is dat de productie van elektriciteit wordt opengesteld voor onafhankelijke (privé)producenten.

Een ander nieuw gegeven is dat er een nieuwe lijn werd gebouwd tussen Mozambique, Zimbabwe, Zambia en Botswana en Namibië (vroeger was dit enkel mogelijk via Zuid-Afrika). De “ ZiZaBoNa Connector” gaat over Botswana en geeft de mogelijkheid elektriciteit beter te verhandelen of elektriciteitstekorten op te vangen van de buurlanden.

Een van de grote nadelen in de elektriciteitsdistributie en -transmissie zijn de distributieverliezen, die nu geraamd worden op 19,6%. Dit is een gevolg van de oude infrastructuur, diefstal door illegale aansluitingen, maar ook omdat veel elektriciteit komt van Zuid-Afrika, en waardoor er dus een grote afstand af te leggen is tussen de centrale en de eindgebruiker.

Botswana heeft enorm veel zon, wat ook mogelijkheden biedt voor de opstelling van zonnepanelen, al dan niet op industriële schaal, en elektriciteitsproductie - zonder op het elektriciteitsnet aan te sluiten.

De totale consumptie van elektriciteit wordt geschat op 3,3 TWH, de productie op 3.0 TWH. Het verschil wordt geïmporteerd. Dit geeft ook het belang aan van de transmissielijnen. De modernisering van de transmissielijnen en de mogelijke privatisering van bepaalde lijnen biedt ook investeringsmogelijkheden. Door het gigantische verlies op de lijnen (0,6 TWH) is het totale geïmporteerde elektriciteit ongeveen 1 TWH in 2019.

Botswana heeft dus opportuniteiten in de elektriciteitssector en dit vooral op de domeinen van:

• Elektriciteitsproductie: er is een permanente nood aan elektriciteit en gezien de economie 3-4% groeit is er een steeds groter verschil tussen productie en verbruik;  Dankzij de nieuwe wetgeving, zijn onafhankelijke producenten toegelaten;
• Elektriciteitstransmissie: er worden verschillende hoogspanningsleidingen aangelegd om het land te verbinden met de buurlanden, maar ook om in het binnenland meer economische centra te verbinden;
• Elektriciteitsdistributie: het land heeft een ratio van 69% voor de elektriciteitaansluitingen. Er zijn mogelijkheden voor consultants, die kunnen werken aan de optimalisering van de distributie (e.g. verliezen opsporen), maar ook voor het vervolledigen van het netwerk;
• Hernieuwbare energie: mogelijkheden voor zonne-energie of biomassacentrales (landbouw-gerelateerd).

Retail

Botswana heeft een stabiele inflatie en een  geürbaniseerde bevolking (het grootste deel van de bevolking woont in Gabarone (231.000) en Francistown (98.600) en de andere kleinere 18 steden (bevolking varieert van 63.000 (Molepole) tot 12.884 (Gabane)).

De mogelijkheden van de detailhandel zijn er omdat het land een relatief jonge bevolking heeft, het gemiddelde inkomen een van de hoogste is van Afrika en er een stabiele lage inflatie is. De kleine bevolking beperkt echter ook de mogelijkheden voor grote distributieketens. 

Botswana heeft een zeer grote inkomensongelijkheid, een probleem van jeugdwerkloosheid (meer dan 30%) en armoede onder de vooral laag gekwalificeerde bevolking.  Botswana heeft daarom recent een nieuw wettelijk minimumloon ingevoerd. Dit minimuminkomen is recent 17,8% verhoogd tot 6,77 Pula (0,51 euro).

Botswana ligt dichtbij Zuid-Afrika en is deel van de SACU (douane-unie van Zuid-Afrika, Botswana, Namibië, eSwatini en Swaziland) waardoor het land ook onder invloed staat van de grote distributiemerken van ZA.

De mogelijkheden voor de voeding- en drankensector zijn het gevolg van het stijgende gezinsinkomen en de groeiende toeristische sector. 

Toerisme

De toeristische sector richt zich vooral naar het duurdere luxesegment en richt zich vooral op luxetoerisme uit de VS, Azië en Europa. In 2019 waren in totaal meer dan 2.415.000 buitenlandse toeristen aangekomen in Botswana (i.e. bijna equivalent aan de totale bevolking).

De totale inkomsten uit toerisme (hotel en restaurants/ bars) bedroegen in 2019 10.2 miljard pula (0,76 miljard euro), de tweede belangrijkste sector na de mijnbouw.

De toeristische sector heeft een aantal mogelijkheden, die kunnen aangeboord worden na de Covid-19-crisis:

• Chinese toeristen hebben de weg gevonden naar Botswana; 
• door de onveiligheid in andere landen (o.a. Zuid-Afrika en Kenia), komt Botswana meer in de kijker voor ecotoerisme;
• er is meer samenwerking met Zuid-Afrika, zodat toerisme meer mogelijkheden biedt;
• nieuwe hotelketens bouwen nu ook resorts en nieuwe hotels in Botswana;
• Botswana wordt aanzien als een politiek stabiel land met een goed rechtssysteem;
• Botswana heeft een langetermijnplan voor de toeristische sector. Het land wil geen hub worden voor transittoeristen, maar richt zich vooral op exclusief ecotoerisme en zakelijk toerisme.

Het toerisme in Botswana is vooral gericht op de buurlanden, die 80% van de toeristen vertegenwoordigen (Zuid-Afrika, Zambia, Zimbabwe, Namibië).

De Botswana Tourism Board (BTB) werkt sterk samen met de lokale overheid en met touroperators die actief zijn in Australië, de VS, het VK, Canada en Nieuw-Zeeland.  Anderzijds werken deze touroperators ook voor de buurlanden. De BTB zet Botswana in de markt als een bestemming voor ecotoerisme, met een exclusieve toets, en gepersonaliseerde safari’s.

Botswana heeft meer dan 538 hotels, B&B's en gasthuizen in het land, maar de sector heeft nood aan investeringen. Nieuwe ketens zoals Marriott (Protea) en Hilton hebben nieuwe hotels geopend in Gaborone, maar er is meer nodig in de tier 2-steden.

De mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven zijn dus te vinden in de detailhandel (met een beperkt aantal steden) en in de food service-sector die leveren aan de hotel- en cateringsector.

Gezondheidszorg

Botswana heeft een goede gedecentraliseerde gezondheidszorg. Hiertoe heeft meer dan 90% van de bevolking toegang. Het land wil in kwalitatieve gezondheidswerkers en farmaceutici voorzien en besteedt jaarlijks veel geld om gratis gezondheidszorg te bieden aan haar burgers. Het importeert zowel grondstoffen als farmaceutische geneesmiddelen, vooral uit Zuid-Afrika. De meest voorkomende gezondheidsproblemen zijn tuberculose, buikloop en longontstekingen. Door een tekort aan goed werkende geneesmiddelen ligt er een markt open voor de farmaceutische sector.

HIV/AIDS

Een van de grootste uitdagingen voor Botswana in de gezondheidssector is HIV (aids). Het land heeft pro rata een van de grootste aantal HIV/AIDS-besmette mensen ter wereld. De aantallen zijn schrikwekkend en de pandemie heeft een grote impact op de gemiddelde levensverwachting. In Botswana worden momenteel al zeer veel generische aidsremmers verdeeld. Voor meer informatie kan u terecht op: http://www.avert.org/aids-botswana.htm

Automotive onderdelen

Er bestaan mogelijkheden om onderdelen te produceren en te leveren. De LOME- en AGOA-overeenkomsten garanderen dat bedrijven die vanuit Botswana opereren belastings- en quotavrij kunnen werken in een aantal van de meest aantrekkelijke markten in Europa en Noord-Amerika.

Textielindustrie

Botswana kent geen deviezencontroles en biedt gratis repatriëring van winst en dividenden, dus kent het een ideaal investeringsklimaat voor de productie van high-end kwaliteitskleding. Dit is goed voor de mode-industrie, die afhankelijk is van de invoer van grondstoffen. Het SACU-lidmaatschap van Botswana staat belastings- en quotavrije export toe van kleding naar de grootste markt in de regio, Zuid-Afrika

Landbouw

In Botswana is de landbouw een weinig ontwikkelde sector. De gezinnen telen momenteel net iets meer dan ze zelf nodig hebben. Wat overblijft, verkopen of ruilen ze. De landbouwsector zorgt dan ook voor een groot deel van het inkomen van de gezinnen (meer dan 70% van de bevolking).

De vleessector doet het zeer goed in Botswana. Zo zien we dat de grootste ondernemingen leveren aan Europa. De weidegrond en veestapel is in goede staat in de meeste districten, maar door herhaaldelijke mond- en klauwzeeruitbraken is de export toch in gevaar gekomen.

Om productiever te worden is er nood aan training, maar ook irrigatie- en drainagesystemen. Alsdusdanig zijn er mogelijkheden voor exporteurs van voedingssuplementen voor de veeteelt en vooral kunstmeststoffen.

De visvangst was ooit een grote subsector. Dit is in 2019 sterk gereduceerd. Er zijn nu projecten voor viskweek in de Kasane-regio waar er meer dan 38 ton wordt gekweekt. Viskweek kan een belangrijke bron zijn van proteïnes, voor de tewerkstelling en technologie. Om de sector te laten opleven is het belangrijk toegang te krijgen tot nieuwe technieken, materialen en systemen ter beschikking hebben voor het kweken van vis. De belangrijkste uitdagingen zijn de beperkte hoeveelheid water, de lage kennis van de sector en het gebrek aan visvoeder, dat volledig wordt ingevoerd (en 60% van de kostprijs is).

Telecommunicatie en informatietechnologie

Botswana is bezig aan de uitbreiding van de telecommunicatie- en ICT-infrastructuur. Dit doet het land door de dichterbevolkte centra te verbinden met glasvezelkabels, bekabeling via hoogspanningsmasten, radiogolvenrelais en radiotelefooncommunicatiestations. De telecommunicatie- en informatietechnologie laat nog steeds een enorme groei zien in het land.

Momenteel halen ze ook voordeel uit de nieuwe internationale bandbreedte verkregen door de bekabeling die door SEACOM werd gelegd. Deze bekabeling brengt voordeel door de nieuw verkregen breedbandverbondenheid met de naburige landen. Dit zal zowel voordelen bieden voor de communicatiemarkt in het algemeen als de breedbandmarkt als subsector. De breedbandmarkt staat momenteel nog in zijn kinderschoenen, maar met een beter opleidingsniveau en infrastructuur in het land is het mogelijk dat de sector sneller groeit dan in andere Afrikaanse landen.

Bijkomende informatie

• Aanbestedingen: Informatie over overheidsaanbestedingen vindt u op de website www.ppadb.co.bw
• Een bijkomende, interessante bron van informatie is de Botswana Country Commercial Guide van de US International Trade Administration 
• Ook enkele andere bronnen zijn onze aandacht waardig:
  • Frontier Market News
  • Botswana Investment and Trade Center