Algemene informatie

Bolivia is een presidentiële republiek met ongeveer 11,9 miljoen inwoners, waarvan 60% van Indiaanse afkomst is. De Aymaras en Quechuas zijn de twee grootste indianenstammen. Bolivia is een ingesloten land gelegen in het hart van Zuid-Amerika. Het land wordt volledig omsloten door andere landen, met name Brazilië, Peru, Chili, Paraguay en Argentinië.

Alhoewel men veel natuurlijke grondstoffen (zoals lithium) kan terugvinden in Bolivia, is Bolivia met een gdp per capita van US$ 3.015 zowat een van de armste landen in Zuid-Amerika. Bijna 60% van de totale bevolking leeft onder de armoedegrens en 31,6% van de bevolking is jonger dan 15 jaar. Bolivia heeft een gebrekkige infrastructuur, een onevenwichtige sociale structuur en slecht opgeleid personeel. De belangrijkste sectoren zijn handel, transport en diensten.

Gezondheidszorg

Bolivia behoort tot één van de armste landen in Zuid-Amerika op het vlak van gezondheidszorg. Door hervormingen die sinds enkele jaren worden doorgevoerd door de overheid, merken we wel een positieve evolutie op. Aangezien er in Bolivia weinig medicijnen worden ontwikkeld, is het land voor een groot deel afhankelijk van de import van buitenlandse producten. De meeste bedrijven actief in de medische sector zijn dan ook importeurs en distributeurs.

In Bolivia bestaat er een dubbel gezondheidszorgsysteem. Enerzijds is er de publieke sector met ziekenhuizen en dokterspraktijken die uitgebaat worden door de overheid. Anderzijds is er de private sector, ook bestaande uit privéziekenhuizen en dokterspraktijken. Deze laatste categorie heeft over het algemeen een betere reputatie dan de publieke sector.

De Boliviaanse overheid besloot enkele jaren geleden om belangrijke hervormingen door te voeren, met de bedoeling dat de basisgezondheidzorg universeel betaalbaar zou worden. Dankzij deze hervormingen heeft elke Boliviaan nu recht op gezondheidszorg via de “Caja Nacional de Salud" (Nationaal Gezondheidsfonds). Alle publieke agentschappen moeten een bijdrage leveren tot het publieke gezondheidsfonds, terwijl dat in de privésector optioneel is.

Bolivia importeerde in 2020 voor 263 miljoen dollar aan farmaceutische producten. Er zijn geen specifieke barrières voor Europese producten. Er is nauwelijks of geen lokale productie.

De Boliviaanse Kamer van farmaceutische bedrijven bevestigde dat de sector jaarlijks 400 miljoen dollar genereert. De binnenlandse industrie neemt 30% voor haar rekening en de geïmporteerde producten de resterende 70%.

Belangrijke spelers op de markt zijn South American Express S.A, Merck Bolivia, Universal Pharma, Leo Pharma, Laboratorios Bagó, Vimpex, en Farmedical Corp.

Investeringen in de privésector

Er bestaan weinig privéziekenhuizen in het land omwille van de lage koopkracht van de bevolking. Enkel de (beperkte) rijkere klasse kan het zich veroorloven om van de diensten van privéziekenhuizen te genieten. Dergelijke ziekenhuizen bevinden zich vooral in La Paz en Santa Cruz. Het zijn vooral deze ziekenhuizen die Vlaamse bedrijven als target hebben, want zij investeren sterk in moderne technologieën.

Vroeger importeerde Bolivia vooral medicijnen vanuit Europa en de Verenigde Staten. Een tijd geleden is er echter een enorme verschuiving gebeurd, waarbij Bolivia nu vooral Chinese medicijnen aankoopt. Dit door de prijszetting en agressieve promotiestrategie van de Chinese bedrijven. Na een tijdje merkten de Bolivianen echter dat de medische toestellen uit China van minder goede kwaliteit waren waardoor deze niet lang meegingen. Als gevolg hiervan is men opnieuw beginnen uitkijken naar Europese en Amerikaanse producten, maar ook naar producten uit Chili, Argentinië en Peru. India is ook een belangrijke leverancier.

Vlaamse producenten van medische toestellen, ambulantiediensten en medicijnen hebben goede mogelijkheden op deze markt, mits ze de nodige aandacht aan Bolivia spenderen.

Registratie van producten

Producten moeten geregistreerd worden bij het ministerie van Volksgezondheid en worden goedgekeurd door de directie Nationale Farmacologie van het ministerie (Unidad de Medicamentos y Acreditación de Laboratorios, of UNIMED), een afdeling van het ministerie van Volksgezondheid. De monsters moeten ook worden geleverd aan het Nationale Instituut voor Gezondheidslaboratoria (Instituto Nacional de Laboratorios de Salud - INLASA), zodat specialisten de inhoud kunnen controleren. UNIMED vereist dat producten voldoen aan de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie en de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie.

Farmaceutische merknamen moeten ook worden geregistreerd bij de "National Intellectual Property Service" (SENAPI).

UNIMED verleent verkoopvergunningen aan producten die zijn goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration.

Registratietijd: Bedrijven moeten zich registreren bij het ministerie van Volksgezondheid, een proces dat tien tot dertig dagen vereist. UNIMED heeft gemiddeld zes tot twaalf maanden nodig om nieuwe producten te beoordelen en een maand om essentiële producten te beoordelen.

Geldigheid van registratie: het registratieproces kan binnen vijf tot zes maanden worden voltooid, afhankelijk van de risicoclassificatie. De beoordelingstijden kunnen echter enigszins afwijken door de bureaucratie. UNIMED biedt geen versnelde beoordeling of wederzijdse herkenningsprogramma's om de registratietijd te verkorten. Na afgifte zijn de licenties in Bolivia vijf jaar geldig.

Registratierechten: een aanvraag voor nieuwe chemische producten bedraagt US$ 516. Een aanvraag voor registratie van een generiek product is US$ 344.

Inspectie van de productiefaciliteit is niet verplicht.

Bolivia heeft centrale medische winkels die nationaal bekend staan ​​als de Central Supplies and Medical Supplies (CEASS).

Mijnbouw

Mijnbouw is nog steeds één van de belangrijkste economische activiteiten van Bolivia. Na 500 jaar non-stop mijnbouw wordt er geschat dat er slechts 10% van de mineralen uit de grond is gehaald. De belangrijkste mineralen zijn goud, zilver, zink, lood, tin, koper, wolfraam, zwavel, kalium, lithium, borax en halfedelstenen.

De Boliviaanse overheid promoot investeringen in de privé- en publieke sector ter bevordering van haar economie. Vooral in de mijnbouw liggen er mogelijkheden. In 1980 opende Bolivia de mijnbouw voor private investeringen. Gebieden die in handen waren van de Corporacion Minera de Bolivia (COMBINOL) staan sindsdien open voor joint ventures of leasing contracten. De joint ventures hebben een 55% - 45% structuur, waarbij de staat de meerderheid van de aandelen bezit.

Voorzichtigheid is echter sterk aanbevolen. Omwille van het gebrek aan transparantie en infrastructuur, een traag legaal systeem en corruptie, blijft Bolivia toch een land van grote uitdagingen. Het is dan ook zeer belangrijk voor een Vlaams bedrijf om een grondige research te doen alvorens op de Boliviaanse markt te gaan, laat staan te investeren.

Eenmaal men de nodige voorzorgsmaatregelen heeft genomen, is Bolivia wel een interessante markt, juist omwille van het feit dat het land nog volledig moet opgebouwd en gemoderniseerd worden. Sinds 2011 is het bbp van het land jaarlijks gemiddeld met bijna 5% gestegen.

In Bolivia wordt in vele mijnen nog zeer primitief gewerkt; mijnwerkers werken vaak nog met een schop, bijtel en karretjes die ze zelf voortduwen. Er moet dus nog veel gebeuren op het vlak van technologie binnen de mijnontginning. Vlaamse bedrijven die hier in gespecialiseerd zijn, kunnen hierop inspelen.

Het land is ook van plan om te investeren in de ontginning van de grote hoeveelheid lithium die het land bezit. Er wordt geschat dat Bolivia minstens een vierde van alle lithiumvoorraden op de aarde bezit. Productie staat nog steeds enorm achter op hun buurlanden Argentinië en Chili.

Tot dusver heeft Bolivia ongeveer 500 miljoen USD geïnvesteerd in de ontwikkeling van lithiumbatterijen. Het resultaat is dat een bedrijf werd opgericht dat nog geen gram lithium heeft verkocht, hoewel het over een van de grootste reserves beschikt. Hieruit blijkt dat er een grote kloof bestaat tussen het hebben van reserves en het produceren ervan.

Vlaamse bedrijven in de mijnbouwsector kunnen via de hoofduitbaters van dergelijke projecten interessante zaken doen in het land.

Waterbeheer

Bolivia heeft in de laatste 30 jaar enorm veel last van watertekort. Het land verloor naar schatting al meer dan 40% van zijn gletsjers, wat ervoor zorgde dat rivieren en meren droog kwamen te staan. Er wordt voorspeld dat 2 van de 3 gletsjers die Bolivia van drinkwater voorzien, niet meer zullen bestaan in 2030.

In 2016 maakte Bolivia de grootste droogte in 25 jaar mee. De waterreservoirs kwamen helemaal droog te staan en de steden werden maar 3 uur per dag van water voorzien. 

In 1999 werd het eerste waterbedrijf geprivatiseerd in Bolivia. Het bedrijf zorgde ervoor dat meer mensen toegang hadden tot drinkwater. Echter, de prijs van het water steeg enorm door de grote investeringen van het bedrijf, waardoor heel veel gezinnen het water niet meer konden betalen. Hetzelfde gebeurde daarna bijna opnieuw in de stad “El Alto” (naast La Paz), wanneer een Franse multinational de watervoorzieningen wou privatiseren. Hierop reageerden de inwoners met hevige protesten tegen de hoge waterprijzen, waardoor de overheid de deal uiteindelijk moest afblazen.

In 2012 had 88% van de Boliviaanse bevolking toegang tot een verbeterde waterbron, maar toch had maar 46% van de bevolking toegang tot verbeterde sanitaire voorzieningen. De meeste van deze voorzieningen bevinden zich in stedelijk gebied, en dus hebben nog steeds veel mensen buiten de stad geen toegang tot geschikt sanitair. Nationale sanitaire programma’s zijn nog steeds niet effectief in landelijke gebieden, waar de meest kwetsbare en armste gezinnen leven.

Bolivia heeft ook te maken met een ander groot probleem; watervervuiling. De mijnbouw heeft geen voorzieningen om het water te zuiveren, meestal om de kosten te drukken. Dit vervuilde water komt vaak in rivieren of grondwater terecht, wat levensbedreigend is voor de omliggende ecosystemen.

Een ander groot probleem is het gletsjerwater dat uit de bergen door El Alto in het Titicaca meer stroomt. Dit water was ooit proper maar is nu enorm vervuild door de industrialisatie en groei van de stad waardoor de rivier stroomt.

Tegen 2022 werkt Bolivia aan de ontwikkeling van een concreet plan voor het behoud van bossen om te voorkomen dat bosbranden de hoeveelheid verbrande grond doen toenemen. In de afgelopen drie jaar is bijna 14 miljoen hectare verloren gegaan als gevolg van droogte en branden.

De waterproblemen in Bolivia vormen heel wat kansen voor het Belgische bedrijfsleven, zoals het vinden van duurzame oplossingen voor infrastructurele waterproblemen (watervervuiling, rioolsystemen en drinkwater).

Afvalverwerking

In de laatste 30 jaar is de stedelijke bevolking in Bolivia enorm toegenomen, van 30% in 1976 tot 98% in 2020. Dit brengt nieuwe uitdagingen met zich mee omtrent afvalverwerking. De nodige infrastructuur en diensten zijn er niet of zijn van lage kwaliteit, wat zorgt voor grond-, water- en luchtvervuiling. Het land is op zoek naar kennis, technologie, installaties en materieel om deze stedelijke groei te ondersteunen.

Bolivia’s interesse in afvalverwerking is vooral gefocust op huishoudelijk afval. Het land produceert 2 miljoen ton niet-industrieel afval per jaar; 80% hiervan is huishoudelijk afval, en 20% wordt opgehaald op publieke plaatsen.

De afvalverwerking in Bolivia gebeurt door dumping of landopvulling. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie manieren.

• Openlucht stortplaats zonder enige controle van het inkomende afval (91%);
• Gecontrolleerde stortplaats met enige controle van het inkomende afval zonder afdichting van het afval (6%);
• Sanitaire stortplaats met voldoende moderne voorzieningen (3%).

Ook bij het ophalen van het afval zijn er nog vele verbeteringen mogelijk:

• De afvalwagens hebben geen tussenstation, waardoor ze telkens de hele stad moeten doorrijden om buiten de stad hun afval te dumpen;
• De meeste steden zijn autonoom, en werken bijna nooit samen;
• Het vuil wordt met een hoge frequentie opgehaald, 2 tot 4 keer per week, wat leidt tot hoge kosten;
• Het afval wordt niet gesorteerd en wordt dus opgehaald door één en dezelfde truck.

Bolivia heeft tot dusver enkele kleine recyclage-initiatieven, maar heeft wel grote ambities. Het land plant om in de volgende jaren tot 40% te recycleren. Dit betekent dat Bolivia tot 700.000 ton per jaar meer zou moeten kunnen recycleren. Het spreekt voor zich dat dit mogelijkheden met zich mee brengt voor Vlaamse bedrijven.

De recyclingbranche in Bolivia is relatief onontgonnen gebied, en steeds meer mensen realiseren zich het economische potentieel ervan. Vanaf 2022 heeft Bolivia slechts 4 recyclage initiatieven die afkomstig zijn van bedrijven en lokale ondernemers. Onder hen: 

1. Reciclandantes: een groep vrouwen die zich toeleggen op recycling om hun eigen inkomen te genereren. Zij recycleren al 20 jaar en hebben zich geleidelijk ontwikkeld tot een vereniging van grote waarde en bekendheid in Bolivia.
2. Nestlé in Bolivia bevordert de recycling van de dozen van al haar graanlijnen, zowel in ondernemingen als in Boliviaanse huishoudens.
3. Mamut, het bedrijf dat rubberafval omvormt tot duurzame bouwmaterialen: gebruikt afval van andere industrieën (rubber van oude banden, auto-onderdelen, enz.) als basismateriaal voor de productie en verkoop van rubber vloerbedekking voor speelplaatsen, stedelijke calisthenicsparken, atletiekbanen, sportvelden en nieuwe diversificatie in verkeersveiligheidsproducten. 
4. Tamiz Papel, een onderneming die werd geboren in een pandemie. Dit bedrijf transformeert oud papier onder meer in notitieboekjes, plantbaar papier (zaden die in het papier zitten) en visitekaartjes.

Transport & infrastructuur

Bolivia is het meest hooggelegen land van Zuid-Amerika en wordt vaak een land van extremen genoemd. Hierdoor speelt luchtvaart een belangrijke rol in Bolivia.

Bolivia heeft ook het langste publieke kabeltransportnetwerk van de wereld. Dit was het alternatief voor het bouwen van een metrosysteem, wat onmogelijk was in La Paz door haar geografische locatie. Op dit moment zijn er 6 actieve lijnen, en er wordt momenteel nog gewerkt aan 4 nieuwe lijnen. Het systeem vervoert gemiddeld 159.000 passagiers per dag en hoopt tegen 2030, wanneer alle lijnen klaar zijn, een gemiddelde van 300.000 passagiers te kunnen vervoeren.

Reizen in Bolivia is niet altijd even makkelijk omwille van de slechte infrastructuur. Van de 90.568 kilometer aan wegen in Bolivia is slechts 11% verhard, 38% is steengruis, en 51% zijn gewoon zandwegen. 

Bolivia heeft ook een spoorwegennetwerk dat in totaal 3960 km lang is en verdeeld is over 2 segmenten die niet met elkaar in verbinding staan. Het westelijke segment is 2.500km lang en connecteert La Paz met de havens in Arika en Antofagasta in Chili. Spijtig genoeg wordt een groot deel van dit netwerk niet meer onderhouden en is het dus niet meer operationeel. Het oostelijke spoorwegennetwerk wordt wel beter onderhouden en is nog volledig operationeel. Het verbindt Santa Cruz met Brazilië en Argentinië.

Op vlak van infrastructuur moet er dus nog veel gebeuren. Met de nodige goede introducties in het land, kunnen Vlaamse bedrijven in deze sector een graantje meepikken.

Energie

Bolivia, met een bevolking van 11 miljoen mensen, is één van de armste landen van Zuid-Amerika. Toch heeft in totaal 88% van de bevolking toegang tot elektriciteit; 98% in stedelijke gebieden en 57% in landelijke gebieden. Ook gebruikt 43% van de stedelijke bevolking biomassa om te koken en het huis te verwarmen.

Volgens het nationale belastingscomité (CNDC) werd de brutoproductie in opwekkingscentrales in december 2021 aangevoerd door thermo-elektrische centrales (57,03%), gevolgd door waterkrachtcentrales (37,84%), windkracht (2,41%) en zonne-energie (2,69%). Bovendien wordt de mogelijkheid van uitvoer van energie naar de buurlanden, waaronder Chili, geëvalueerd. Zij hebben reeds aangekondigd te beginnen met studies voor de bouw van transmissietorens.

In 1990 privatiseerde de Boliviaanse regering de 3 grootste elektriciteitsbedrijven, Corani (Frans), Guarachi (U.K.), en Valle Hermoso (Bolivia). Deze nationaliseringen waren goed voor 80% van de geproduceerde elektriciteit in Bolivia. Deze bedrijven werden in de handen gelegd van ENDE (de Nationale Elektriciteitsmaatschappij). Ook distributie- en transportbedrijven van elektriciteit werden genationaliseerd in 2010 en 2012.

De Boliviaanse regering is van plan om tegen 2025 500 miljoen dollar te investeren om de elektrificatie van het platteland te garanderen. Deze projecten zullen zich toespitsen op twee componenten: een met de aanleg en uitbreiding van elektriciteitsnetten, en een met de invoering van hernieuwbare energiebronnen. Hiermee beogen ze de elektriciteitsproductie met behulp van fossiele brandstoffen te verminderen.

Efficiënt groene energie opwekken is een belangrijke groeisector in Bolivia. De vraag naar energie neemt enorm toe door de economische groei en gestegen welvaart. De klimatologische, geologische en geografische kenmerken van Bolivia bieden zeer interessante marktkansen voor het Belgische bedrijfsleven.

Landbouw

Landbouw is nog steeds een belangrijke sector in Bolivia, verantwoordelijk voor 13% van het totale bbp. De meeste commerciële landbouw gebeurt in de regio van Santa Cruz en is ook moderner dan in andere delen van Bolivia. Echter, omwille van het gebrek aan technologie en know-how bij de boeren gebeurt deze landbouw op relatief kleine schaal.

In vergelijking met andere landen behoren de Boliviaanse landbouwopbrengsten tot de laagste in de regio. De Boliviaanse overheid en lokale boeren proberen hier verandering in te brengen. Zo besliste de overheid dat het land in de volgende 10 jaar enorm gaat investeren in de bouw en onderhoud van wegen, alsook in overheidsprogramma’s, nieuwe technologieën, machines, tractoren en werktuigen om de Boliviaanse landbouwsector te stimuleren.

De Boliviaanse boeren hebben gevraagd om de prioriteit te leggen op een beter irrigatiesysteem. De overheid kondigde 2015-2025 aan als het irrigatietijdperk en beloofde hiervoor grote investeringen. De Boliviaanse vice-president verklaarde dat de regering alle beschikbare middelen zal gebruiken om te investeren in één miljoen hectare geïrrigeerde landbouwgrond.

Bolivia hoopt tegen 2025 voor 10 miljard USD aan landbouwproducten te kunnen exporteren, in vergelijking met de 3 miljard USD die ze vandaag exporteren.