Toerisme

Armenië biedt heel wat mogelijkheden op het vlak van toerisme. Het land telt talloze culturele en natuurlijke bezienswaardigheden, die qua toeristisch potentieel nog veelal onontgonnen zijn. De toeristische infrastructuur (wegenbouw, spoorwegbouw, luchthavenontwikkeling), horeca en de ontspanningssector zijn sectoren waar tal van mogelijkheden bestaan voor import en investeringen vanuit het buitenland aangezien deze actief ontwikkelt worden. 

De laatste jaren was er een sterke stijging in het aantal buitenlandse bezoekers. In 2019 bedroeg het aantal toeristen bijna twee miljoen (1,93 miljoen) wat 15% meer was dan in 2018. De toeristen komen vooral uit de EU (21,3%), Rusland (20,3%), Iran (14,2%) en de VS (13,6%). Ruim 53% komt naar Armenië voor puur toerisme, de andere helft bestaat uit zakenreizigers (23,9%) en reizigers die familie in Armenië bezoeken. De meeste toeristen bezoeken Jerevan.

Toerisme droeg in het topjaar 2019 voor ruim 11,9% bij aan het bbp van het land en gaf een inkomen aan 12,5% van de werkende bevolking. Buitenlandse bezoekers injecteerden meer dan USD 1,2 miljard in de lokale economie. 

COVID-19 betekende een zware slag voor het toerisme in Armenië met een terugval van ruim 80% in 2020. 2021 bracht een lichte verbetering met een niveau dat 1/3 bedroeg van het niveau van 2019. Het jaar 2022 zou - indien de gezondheidscrisis bedwongen raakt - een jaar van herstel kunnen worden. 

Naast de ontwikkeling van de infrastructuur en het beheer van de plattelandsfondsen, stelde Armenië een plan op om het toerisme te ontwikkelen met een looptijd van 30 jaar. Publiciteitscampagnes op CNN, BBC en Euronews maken hier ook deel van uit. Het aantal moderne hotels stijgt gestaag en ook in de provinciesteden openen internationale hotelketens hun deuren. Toch blijft de keuze aan (vooral) driesterrenhotels eerder beperkt.

De Safety Index 2021, gepubliceerd door Numbeo, plaatst Armenië op de elfde plaats als meest veilige land na Georgië en voor Estland. Het land verloor wel twee plaatsen ten opzichte van 2019. De meeste toeristen voelen zich erg veilig in Armenië. Een terugkomende opmerking is wel de gammele staat van vele taxi's en het rijgedrag van de chauffeurs. Het lage prijsniveau compenseert dit euvel enigzins.

In februari 2020 meldde de toeristische organisatie van de VN nog dat Armenië een twaalfde plaats bekleedde in de lijst met de twintig snelst groeiende toeristische bestemmingen en steeds meer buitenlandse toeristen wist aan te trekken. COVID-19 riep deze tendens een halt toe en nu is het afwachten hoe de situatie zich zal ontwikkelen na de pandemie.

Brussels Airlines heeft een rechtstreekse vlucht naar Jerevan van begin april tot eind oktober. De vlucht duurt ongeveer 4 uur 25 minuten. Ook heel wat andere internationale luchtvaartmaatschappijen waaronder Ryanair vliegen ondertussen op de Armeense hoofdstad. Vanuit Brussel zijn ook andere combinaties met tussenvluchten mogelijk waardoor er naast Brussels Airlines andere alternatieven zijn.

Meer weten:

www.touroperator.am - Union of Touroperators of Armenia

Voedingsindustrie

Armenië staat bekend om haar groenten en fruit. Sinds 1995 is de voedselverwerkende nijverheid één van de belangrijke industriesectoren, en deze nam in 2020 ruim 39% van de bruto industriële productie voor zijn rekening (incl. de productie van dranken). Sommige bronnen spreken zelfs van 57%. Er zouden 1.700 bedrijven in deze sector actief zijn. Na de voedselverwerkende nijverheid komt de metallurgische sector (ongeveer 18% in 2021), de productie van minerale producten (5,7%) en de machinebouw (2,8%).

In 2020 was de productie van agroproducten en voeding goed voor USD 1 miljard. De sector is georiënteerd op de export en in de periode 2017-2022 steeg het exportvolume met 15 tot 20% per jaar. In 2020 was de sector goed voor 22% van de totale export. In de loop van 2020 werd echter binnen de voedingsindustrie een stagnatie vastgesteld (onder andere door COVID-19) en moet erover gewaakt worden dat deze sector niet in moeilijkheden komt. 

De sector beschikt over te weinig moderne uitrusting en technologie voor de verwerking en verpakking van (o.a.) groenten en fruit waardoor de groei geremd wordt. Verdere investeringen zijn noodzakelijk en bieden opportuniteiten voor Vlaamse bedrijven.

De voedings- en drankproducerende bedrijven specialiseren zich hoofdzakelijk in:

• verwerken van fruit en groenten (vruchtensappen, jam, tomatenpuree, marinade, kindervoeding, enz.)
• productie van dranken (wijnen, bier, cognac, champagne, mineraalwater, enz.)
• verwerking van vlees en vleeswaren (gerookt vlees, worsten, enz.)
• melk en andere zuivelproducten (verschillende types van kaas, zure room, matsun (yoghurt), gestremde melk, roomijs, enz.)
• bloem en brood
• tabak en sigaretten

De productie van koffie en thee is sterk stijgend waarbij ook kleine kmo's zich met succes in deze subsector bewegen.

Er zijn heel wat problemen met het gebruik van de namen cognac en champagne aangezien die buiten de desbetreffende (Franse) regio's niet mogen gebruikt worden. Tijdens de Sovjet-Unie kon dit massaal genegeerd worden maar dit is nu niet meer mogelijk.

Het lidmaatschap van Armenië in de Euraziatische Unie sinds 2 januari 2015 biedt extra mogelijkheden voor de export van Armeense voeding en drank maar de moeilijke locatie met de daarbijhorende logistieke problemen remmen de groei van de export af. Rusland blijft de belangrijkste exportbestemming.

Tabak en sterke drank zijn respectievelijk de tweede en derde grootste exportproducten van het land wat het belang van deze industrie nog eens onderstreept.

Bouwmaterialen

De bouwsector kende een snelle ontwikkeling in de periode rond 2010, vooral in Jerevan, waar het stadsbeeld ondertussen een hele verandering heeft ondergaan. Tal van bouwprojecten, zowel woningen als kantoren en hotels, werden opgestart. Armeense bouwmaatschappijen werken echter nog vaak met verouderde machines en apparatuur en hebben nood aan moderne bouwtechnieken en bouwmaterialen.

Een probleem van de bouwsector de laatste jaren is dat ze vooral gericht is op de elitemarkt waarbij projecten voor de budget- en middenklasse als niet erg interessant worden ervaren. Dit komt onder andere door het feit dat de levensstandaard van de gewone bevolking erg laag is en dus niet interessant voor projectontwikkelaars.

Vele gebouwen (ook pal in het stadscentrum) staan er onafgewerkt bij en wachten op betere tijden. Nochtans is de bouwsector een van de sectoren die door de regering wordt gesteund en als erg belangrijk wordt gezien. 

De residentiële sector is de grootste eindgebruiker van energie wat in hoge mate wordt verklaard door de talrijke slecht geïsoleerde woonblokken. De regering probeert dit probleem op te lossen via programma's in samenwerking met (onder andere) UNDP om de burgers ertoe aan te zetten te investeren in buitenisolatie. Er is echter een wantrouwen tegen de organisaties die de woonblokken beheren omwille van hun (vaak verdiende) slechte reputatie. Echter, stap voor stap ziet men (vooral in Jerevan) een verbetering van de situatie. De expertise en producten van Vlaamse bedrijven kunnen zeker van pas komen in de talrijke projecten die nog op stapel staan.

Interieur

Hiertoe worden zowel meubels als afwerkingsproducten, horeca- en winkelinrichtingen, installaties voor magazijnen en opslagplaatsen gerekend. De vraag naar interieurartikelen houdt uiteraard verband met de ontwikkelingen in de bouwsector, de horeca en de industrie.

Gezien het beperkte lokale aanbod is Armenië genoodzaakt dit soort materialen in te voeren. Dit biedt mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven die echter moeten rekening houden met een lage koopkracht en een kleine markt. Voor de particuliere markt worden dus best niet te dure materialen en systemen aangeboden.

Er is echter ook nog het luxesegment: dit segment biedt kansen in Armenië omdat er de laatste tijd heel wat prestigieuze bouwprojecten werden gepland en gerealiseerd, zoals bijvoorbeeld het Tumo center (https://tumo.org/en ) en het Holiday Inn Express Hotel. Een site met een aantal prestigieuze projecten is: https://www.archdaily.com/search/projects/country/armenia. Hier kunnen kwaliteitsvolle producten uit Vlaanderen zeker hun weg vinden.

Een bekende Vlaamse producent van radiatoren heeft zelfs een eigen showroom in Jerevan via een Russische partner/importeur. Het is trouwens vaak zo dat de Armeense markt bewerkt wordt door een Russische importeur. Aangezien Armenië deel uitmaakt van de Euraziatische Economische Unie zijn er na import in Rusland verder geen beperkingen voor doorvoer naar Armenië.

Gezien de economische terugval in 2020 moet men rekening houden met het feit dat de vraag naar kwaliteitsvolle en duurdere materialen (tijdelijk) zal afnemen. Anno 2022 toont de Armeense economie terug een positieve trend en zal ook de bouw- en interieursector opnieuw opleven.

ICT

Armenië beschikt over een grote concurrentiekracht op gebied van software en IT-diensten. Dit dankt het aan een meer dan 50 jaar oude ervaring in deze sector. Tijdens de Sovjetperiode stond Armenië immers aan de leiding op het vlak van computertechnologie (Yerevan Mathematical Machines Research Institute dat 10.000 werknemers had).

De informaticasector biedt veel mogelijkheden voor buitenlandse bedrijven, zowel op het gebied van export en investeringen als van outsourcing. Het land beschikt, al van in de Sovjetperiode, over heel wat gekwalificeerd personeel op dit gebied.

De Armeense IT-sector kent momenteel een succesvolle en snelle ontwikkeling. De sector telt ongeveer 650 IT-bedrijven, stelt 14.755 mensen te werk (cijfers 2020) en was in 2020 goed voor 5,1% van het bbp van het land (in 2017 was dit zelfs 7,4%). Het overgrote deel van de werknemers werkt voor privéfirma's en slechts een minimum voor staatsbedrijven. Het vinden van IT-specialisten is een accuut probleem dat moeilijk opgelost raakt.

Met uitzondering van specifieke boekhoudkundige of financiële software, worden bijna alle producten van de IT-sector uitgevoerd. De buitenlandse IT-bedrijven doen vooral aan outsourcing maar meer en meer Armeense firma's ontwikkelen hun eigen software die ze naar andere landen exporteren.

De Armeense regering heeft IT als prioritaire sector aangewezen en stimuleert de verdere ontwikkeling ervan. Tegen 2025 zouden er 30.000 software engineers moeten zijn die allen USD 1.000 of meer moeten verdienen. Deze nieuwe middenklasse kan een nieuwe impuls geven aan de sociale structuur van het land.

In 2020 kon het loon van een IT-specialist in een privébedrijf gemakkelijk € 3.000 bedragen terwijl het gemiddelde loon binnen de sector rond € 700 schommelt.

Meer weten:

• www.borgenmagazine.com/the-rising-tech-industry-in-armenia - Artikel over de recente ontwikkelingen binnen de Armeense IT-industrie met vermelding van leidende IT-bedrijven in het land
• https://evnreport.com/economy/the-it-sector-in-armenia-is-forming-a-middle-class 
• www.eif.am/eng/about/ 
• https://itguide.eif.am/#top: Gids om Armeense IT bedrijven te vinden

Landbouw

Armenië heeft 480.000 hectare cultiveerbare landbouwgrond, zo'n 16% van de totale Armeense oppervlakte. De belangrijkste landbouwproducten zijn: graangewassen, aardappelen, groenten, druiven, katoen, suikerbieten, tabak, vijgen en olijven.

Armenië was een van de eerste Sovjetrepublieken die de landbouw privatiseerden na het uiteenvallen van de USSR.

De landbouwsector is de grootste werkgever in het land. Ruim een derde van de bevolking werkt in deze sector die goed is voor bijna 12% van het bnp (cijfers 2020). Er zijn zo'n 335.000 boerderijen actief (veelal familiale bedrijven) met een gemiddelde oppervlakte van 1,4 hectare wat te klein is voor een efficiënte en moderne landbouw. De grote versnippering van landbouwgrond is het gevolg van de privatiseringgolf na de val van het communisme waarbij iedereen een lapje grond kon krijgen. Een derde van de beschikbare landbouwgrond wordt zelfs helemaal niet bewerkt.

Een recente ontwikkeling is de toename van het aantal serres, wat mogelijkheden biedt voor Vlaamse producenten van dit soort producten en technologie. Verder zijn er opportuniteiten voor Vlaamse producenten van verpakkingsmachines- en producten. Aangezien irrigatie een aanhoudend probleem is in de Armeense landbouw, is men voortdurend op zoek naar nieuwe technologieën om dit struikelblok uit de weg te helpen.

De Armeense regering ziet de landbouw als een strategische sector en zet zwaar in op modernisering en schaalvergroting. Dit gaat echter erg moeizaam. In het document “The Strategy of the Main Directions Ensuring Economic Development in Agricultural Sector of the Republic of Armenia for 2020-2030" worden de bakens uitgezet voor de ontwikkeling van de landbouw de komende tien jaar.

Deze strategie is gebaseerd op 7 pijlers:

1. Het samenvoegen van kleine landbouwbedrijven en het stroomlijnen van bevoorrading
2. Commercialisatie: het ondersteunen van activiteiten met meer toegevoegde waarde met exportpotentieel (zoals bijvoorbeeld het kweken in serres)
3. Kwaliteit: het verbeteren van de kwaliteit van de landbouwproducten en het promoten van een kwaliteitslabel 'Made in Armenia'
4. Jeugd: het betrekken van jongeren bij de verdere ontwikkeling van de sector door haar aantrekkelijker te maken 
5. Diversificatie en risicomanagement: markt- en productdiversificatie en het beheren van mogelijke risisco's door middel van (o.a.) een systeem van verzekeringen
6. Klimaatverandering: het aanpassen van de sector aan de klimatologische wijzigingen die momenteel plaatsvinden
7. Modernisatie: het toepassen van nieuwe technologieën om de sector te moderniseren

Om dit alles te bereiken moet de regering dringend werk maken van een landhervorming zodat er minder land braak blijft liggen en het bestaande arsenaal beter kan ingezet worden en aantrekkelijker wordt voor investeerders.

Energie

Armenië heeft geen olie- of gasvelden en importeert al haar gas uit Rusland via een pijplijn die via Georgië loopt en waarvoor Armenië transitkosten moet betalen.

Toch heeft Armenië ook een grote, eigen capaciteit van elektriciteitsproductie dankzij de heropende atoomcentrale van Metsamor. Deze atoomcentrale produceert 42,9% van de elektriciteitsbehoefte van het land. Er zijn plannen om een nieuwe atoomcentrale te bouwen om de verouderde centrale in Metsamor te vervangen. Metsamor wordt beschouwd als een van de gevaarlijkste atoomcemtrales ter wereld omwille van zijn leeftijd en de ligging in een zone waar aardbevingen voorkomen.

Het elektriciteitsnet van Armenië is verbonden met dit van Georgië en Iran die elektricteit kunnen leveren in noodsituaties.

Armenië zet verder meer en meer in op hernieuwbare energie (wind-, water- en zonne-energie) en zet hiervoor grote projecten op waar ook buitenlandse bedrijven aan kunnen deelnemen via tenders. De Vlaamse expertise in de sector van hernieuwbare energie zou hier goed van pas kunnen komen. Meer informatie over staatstenders en projecten vindt men terug via de link: www.minenergy.am/en/page/493 (vooral in het Armeens).

Elektronica - Technologie

Elektronica is sinds de Sovjetperiode een traditionele sector in Armenië. De elektronica-industrie produceert verschillende belangrijke componenten die talrijke toepassingen kennen.

In het begin van de jaren negentig leverde Armenië ruim dertig procent van de elektronische componenten van de Russische defensie- en ruimte-industrie. Die dagen zijn voorbij maar de knowhow en het technische potentieel zijn nog steeds aanwezig om een heropleving van deze industrie mogelijk te maken. Het land telt nog steeds een dertigtal elektronicabedrijven die samen 1.700 mensen tewerkstellen. Dit is acht keer minder dan in het begin van de jaren negentig maar het biedt wel potentieel voor ontwikkeling.

Armenië beschikt over goed geschoold personeel en gespecialiseerde instituten in deze sector en zoekt samenwerking met bedrijven uit Europa. De troef is de knowhow die wordt aangeboden aan veel lagere prijzen dan in West-Europa. 

Elektronica en IT gaan in veel toepassingen samen waardoor de grens tussen deze twee sectoren sterk is vervaagd. Deze twee sectoren vullen elkaar op verschillende vlakken aan en de zich sterk ontwikkelende IT-sector is ook een motor van groei voor de elektronicasector.

Mijnbouw

Armenië beschikt over grote reserves aan minerale grondstoffen. Het ministerie van Handel en Economische Ontwikkeling schat de voorraden op enkele honderden miljoenen ton ijzererts, enkele miljoenen ton koper-, lood- en zinkreserves, enkele honderdduizenden ton molybdeen en enkele duizenden ton goud en zilver.

Het land heeft ook grote voorraden bouwsteen (tuf, marmer, graniet, basalt, kalksteen...), halfedelstenen (obsidiaan, agaat, ...) en andere materialen zoals bentoniet, perliet, zeoliet en diatomiet. Het grootste deel van deze grondstoffen wordt geëxporteerd.

De Armeense overheid wil de mijnindustrie opnieuw tot ontwikkeling brengen om de plaatselijke verwerking van de grondstoffen te stimuleren en halffabricaten te exporteren. Armenië is de grootste producent van aluminiumfolie in de regio.

Juwelen en diamant

Armenië is sterk op het gebied van diamantbewerking. Het voert ruwe diamant in en voert briljanten uit. Diamanten zijn een van Armenië’s belangrijkste import- en exportproducten.

In 2019 was de export van diamant en edelstenen goed voor USD 414 miljoen of 15.9% van de totale export (goed voor een tweede plaats na ertsen die goed zijn voor 25% van de totale export). De import van diamant en edelstenen bedroeg 5,9% van de totale import met een waarde van USD 296 miljoen (vierde belangrijkste importproduct).

In 2021 groeide de export van geslepen diamant opnieuw sterk in vergelijking met 2020.  De meeste export van geslepen diamant uit Armenië ging in 2021 naar Rusland (54,3%) gevolgd door de Verenigde Arabische Emiraten (45,1%). De rest gaat naar België, Hong Kong, Wit-Rusland, Israël en Georgië. 

Er was in 2021 ook groei in de import van ruwe diamant (+59%) in vergelijking met 2020. Ruwe diamant werd vooral geïmporteerd uit Hong Kong (44,5%), De Verenigde Arabische Emiraten (33,6%), India (11,1%), België (3,9%), Rusland (3,4%), Zwitserland (1,4%) en Canada (0,2%).

In de diamantsector is België een belangrijke partner van Armenië. Armenië beschikt over verschillende diamantslijperijen en juwelenfabrieken.

Vandaag zijn er bijna vijftig bedrijven werkzaam in deze sector met een totaal van 15.000 gespecialiseerde werknemers waarvan er 3.000 gespecialiseerd zijn in diamantverwerking.

De grootste bedrijven zijn: Yerevan Jewelry Plant (2.000 werknemers, opgericht in 1950, www.yerjewel.com), Sapphire Plant (520 werknemers), Lori Company (420 werknemers, Armeense eigenaar uit Antwerpen), Shoghakn Plant (408 werknemers) en Diamond Company of Armenia (DCA, 350 werknemers).

Hooggekwalificeerd personeel, lage loonkosten, moderne technologie en belastingvoordelen (geen belastingen op de invoer van grondstoffen en op de uitvoer van afgewerkte producten) maken de diamantsector in Armenië erg aantrekkelijk voor investeerders.

Textiel

Tijdens de Sovjetperiode werden er een aantal heel grote textielbedrijven geopend in Armenië waardoor de textielindustrie een derde van de economie van het land vertegenwoordigde en 115.000 mensen tewerkstelde. Na de onafhankelijkheid verloor deze industrietak ongeveer 60% van haar volume maar aan het einde van de jaren negentig was een heropleving zichtbaar, vooral door buitenlandse orders (vanuit Italië en Duitsland). Momenteel zijn er nog een hondertal firma's actief in de sector die samen 8.000 mensen te werk stellen. Hoewel de huidige sector slechts een schim is van wat hij vroeger was, verdriedubbelde de output van de sector tussen 2015 en 2018. De jaren 2020 en 2021 waren erg moeilijk omwille van de pandemie maar voor 2022 zijn de vooruitzichten opnieuw beter.

De textielindustrie bestaat uit drie subsectoren: kleding (15%), breiwerk (20%) en textielverwerking (65%). De meeste producenten maken kleding voor andere merken waardoor de lokale winstmarge laag blijft.

Vandaag biedt Armenië kansen aan investeerders in de lichte industrie (tapijt, schoeisel, textiel en kleding) wegens de lage loonkosten, de aloude tradities en de vrije toegang tot de markten van de EEU. De Armeense regering biedt buitenlandse investeerders ook belastingsvoordelen. 

De confectiesector biedt een groot (voorlopig onbenut) potentieel: bedrijven in deze sector exporteren het grootste deel van hun producten. Dit is vooral te danken aan de outsourcing door West-Europese en Amerikaanse bedrijven. Ook Rusland blijft een belangrijke exportmarkt die omwille van de douane-unie met Armenië enkel aan belang kan winnen.

De laatste jaren zijn er ook eigen Armeense merken die aan een nationale (en soms internationale) opmars bezig zijn. Zo is er kleding van de Armeense designers Aram Nikolyan, Inga Manukyan (Loom Weaving), Mary Sukiasyan (Shabeeg), Margarit Sirekanyan (Naghash) en andere. Terwijl Armeense kledij in het begin vooral in exclusieve boetiekjes werd verkocht, is men ondertussen ook begonnen met massaproductie waardoor ook de middenklasse zich Armeense kleding kan veroorloven. Aangezien de middenklasse in Armenië een minderheid vormt, blijft ook die kleding vrij duur voor de lokale markt. 

In 2020 werd er voor USD 136 miljoen uitgevoerd, een stijging met 27,3% ten opzichte van 2019.

meer weten:

www.fdc.am: Armenian Design Chamber