Economisch overzicht

De economische groei in Zimbabwe zal de komende tien jaar kwetsbaar blijven door klimatologische veranderingen, lage grondstoffenprijzen en het investeringsklimaat. President Emmerson Mnangagwa is meer hervormingsgezind dan zijn voorganger Robert Mugabe, maar de vooruitgang zal traag blijven door het slecht aanpakken van de economische crisis, de rampzalige wisselkoers en de torenhoge inflatie.

Na het loskoppelen van de wisselkoers van de Amerikaanse dollar in februari 2019 en de invoering van de nieuwe munt in juni 2019, verslechterde de wisselkoers. De inflatie kende een enorme stijging van enkele tientallen procenten in 2018 naar meer dan 200% in 2019. Dit is vooral het gevolg van een tekort aan basisgoederen, alsook van de koersval (alle import werd substantieel duurder). In 2019 bedroeg het tekort van de lopende rekeningen 20.2% van het bbp. Als gevolg zette dit de dringende noodzakelijke deviezen onder druk en werd de verhoging van de export de hoogste prioriteit. Daarnaast kende het begrotingstekort een blijvende daling van 9,9% van het bbp in 2017 tot 6% in 2019. Dit kan gezien worden als reactie op o.a de bevriezing van de werkgelegenheid in de overheid, betere inning van de inkomsten en lagere investeringen en consumptie-uitgaven.

De overheidsconsumptie zorgt voor een kleine positieve invloed op de groei. In de begroting voor 2020 wordt de nadruk gelegd op plannen om te investeren in irrigatie, de bouw van dammen en ontzilting, alsook in wegen en ICT-infrastructuur, maar de financiering van dergelijke programma’s is problematisch. Er is dan ook een groot risico dat de overheidsfinanciering wordt omgeleid naar niet-productieve uitgaven. De autoriteiten hebben bijvoorbeeld plannen aangekondigd om gesubsidieerde winkels voor veiligheidstroepen op te starten. Bovendien zou de regering ook, buiten de begroting om, overheidssubsidies geven aan lokale goudproducenten (goud is een van de belangrijkste exportproducten).

Zimbabwe heeft een zeer goed onderwijssysteem, gebaseerd op het Britse model, waar de overheid steeds heeft in geïnvesteerd onder het Mugabe-regime (hij was zelf leraar). Vandaar dat werknemers in Zimbabwe steeds een hoog studieniveau hebben gehad. Dit is een van de sterktes van het land.

Als zwakte kan men zeker de staat van de landbouw beschouwen. Vroeger was Zimbabwe de “brooddoos’’ van Zuidelijk Afrika met zeer productieve grote boerderijen.  Deze werden in 2000 genationaliseerd en geconfisqueerd en een landhervorming werd doorgevoerd. Nu zijn er kleinere boeren, met een veel lagere productiviteit. Schaalvoordelen zijn nodig om terug op hetzelfde niveau te komen als voordien. Met teruggave van land aan (veelal blanke) boeren, probeert men nu soelaas te bieden, met gemengd succes.

Een ander nadeel is de werkloosheid die tot 90% wordt geschat, zodat economische output zeer laag is. Dit is ook een gevolg van de massale economisch migratie van gekwalificeerde werkkrachten (o.a. naar Zuid-Afrika waar velen in het onderwijs zijn tewerkgesteld als leraar).

Een ander nadeel is het gebrek aan financiële middelen in het land, vooral als gevolg van de hyperinflatie en de kapitaalvlucht naar andere landen. Ondanks de drastische munthervorming (met nieuwe munt) zal het nog een tijd duren vooraleer alles gestabiliseerd is (met nieuwe exportinkomsten).

Fitch solutions gaat dan ook uit van een recessie van 9,5% in 2020, en dit zonder rekening te houden met de gevolgen van de COVID-19-pandemie. Bovendien is de inflatie geschat op 185% voor 2020. Noteer dat de nieuwe munt al 90% gedaald is t.o.v. dollar sinds de introductie einde 2019. De overheidsinvesteringen die gepland zijn, focussen op een damconstructie, irrigatieprojecten, een ontziltingsinstallatie, wegenwerken en ICT-investeringen.

Het land is in crisis, ook omdat 60% van de bevolking werkt in de landbouw en er droogte en hongersnood kan zijn. Het World Food Programma schat dat 7,7 miljoen Zimbabwanen (op een bevolking van 15 miljoen) voedselhulp nodig hebben.

Van de industriële productiecapaciteit werd er slechts 36,5% gebruikt volgens de werkgeversorganisatie CZI (Confederation of Zimbabwe Industry). Deze trend zou zich in 2020 doorzetten met een verminderde capaciteit van 27% in 2020 (schatting pre-COVID-19).

De COVID-19-pandemie heeft ook zijn tol geëist in het land en de regering schat nu dat 7 miljoen mensen getroffen zullen worden door hongersnood. Er is een 'National Disaster Fund’ opgericht met het doel 2,2 miljard USD op te halen (ZWD 25 – 1 USD). Enkel voor humanitaire hulp vraagt president Mnangagwa 955 miljoen USD.